Chinworl.info Interview


Chinworld.info le Dr. CJ Hrang Hmung (BTS Principal) Hmaitonnak

CW 1: Na suahnak khua, na nu le pai hmin le a tui na umnak hmun pawl in sim thei pei maw..?
CJHH: Aw sim thei ko e. Ka suahnak cu Cinmual veng, Falam khua ah a si. Ka pa Zomi Theological College (ZTC) tlawngah zirhtu a uanlai ah ka suak. Ka nu le pa cu Falam peng Lumbang khua mi an siih Sumthang hrin le Darthang hrin an si. Ka Pai’ hmin cu Rev. Charles Hrang Tin Khum a si. Zomi Baptist Convention (ZBC) General Secretary, Myanmar Baptist Convention (MBC) Associate General Secretary tiang a uan dah. 1983 kumah Chins for Christ in One Century (CCOC) timi Chin mi hrangah mission hnauan hramthoktu a si. MBC AGS a uan laifang 1985 kum September 5 ni ah Pathian hnenah in colhsan zo. Ka nui’ hmin cu Daw Flavia Vum Thiam a siih 1978 kum March 14 ni ah Pathian hnen in colhsan zo. Tulaifang ka umnak hmun cu Kalemyo, Toungphila veng ih ummi Bethel Theological Seminary campus sungih Principal Quarter ah ka um.

CW 2:  Na innsungsang thuhla tla in sim siang awla kan duh zet.?
CJHH: Sim siang tuk e. Ka innsangnu hmin cu Deborah Zung Rem a si. Falam peng Phaizawl khua mi Sayagyi Hang Khum le Nu Cong Ngai te ih fanu a si. Anih hi secular degree ah BSc (Hons), MSc (Zool), biaknak lamah B.R.E le Master of Theological Studies (MTS) degree pawl a ngah zo. (Hminsin: Tulaifang ah Union Theological Seminary, Manila Philippines ah Doctor of Ministry [D.Min] a zir rero lai.. 2012-2014??). Fapa pakhat te Pathian laksawng kan dong ve ih Rick Hrang Lian Khim a si. Tuikum ah kum 6 a kim thlang.

CW 3:  Na fimthiam rak zirnak le na thehsuak mi pawl tla theih kan duh i. Cun, Ph.D tiang tlawng na rak kainak ah harsatnak rak ton dah mi teh na nei maw... ?
CJHH: Pathian lam hruainak in 1985 kum ah phun 10 cu Maths distinction thawn ka ong. Cuihsin Yangon University ah Physics major subject la in tlawng ka kai. Rampi buainak ruangah 1993 kum ah B.Sc (Physics) ka hehsuak. Cuihsin kum tawkfang a rei hnu 1996 kum ah India ram Serampore University ah Baibal tlawng kai ka thokih 1999 kum ah BD degree cu tluang le thazet in ka hehsuak. Cun 2006 kum ah Myanma Institute of Theology, Insein ah Doctor of Ministry ka zir peh ih 2009 kum March thla ah D.Min degree cu hazet in ka hehsuak. Atu hi Ph.D kai dingin thla ka cam rero. D.Min ah ka hmat ngahmi hi A- a siih Ph.D. ka kai peh thei ahcun kum 2 le hrek sung ah heh thei ding cun inti ih kai peh thei dingin ka zuam rero. Sponsor um phot ahcun ka kai peh duh zet ko. Tlawngkai sungah sumsaw lam le ca a har tuk heu ih harsat ka tong phah heu. Asinain anpitu an um vivo heu ih ka hehsuak vivo thei ve ko. (Hminsin: 2011 kum November ihsin Philippine Christian University, Manila, Philippines ah secular lam Ph.D. [Development Administration] ka kai rero ih 2014 March lole October ah theh dingin ka zuam rero laifang a si)

CW 4:  Pathian hna na rak uan dahnak pawl le ziangtik in B.T.S Bible tlawng ah Principal in na rak uan thok timi in ruah thei kem?
CJHH: 1988 kum rampi buainak a um tikah tlawng kai thei loin kan um. Cutin ka um lak men laiah 1989 ihsin 1992 tiang Falam Christian Literature Society (FCLS) ah cazi hmaisabik ka rak uan dah. BD ka heh hnu 1999 kum ihsin 2003 kum tiang BTS ah part time in zirhtu ka uan dah.
1999 kum ihsin thokin Toungphila Baptist Church, Toungphila, Kalemyo ah Associate Pastor ah in lak ih tuini tiang ka uan rero lai. 2004 kum ah Lairawn Baptist Association (LBA) khawmpi, Sekan khua ah mipi 12000 hmaiah LBA in Ordination in pek. Cumi umah LBA Associate General Secretary uan dingah in hrilih 2004 April ihsin 2006 March thla cem tiang ka uan. Cuihsin 2006 April ihsin BTS tlawngah zirhtu dingah in lak ih Vice Principal uanvo in pe. 2010 kum April thla ihsin thokin LBA delegate mipi lungkimnak in BTS Principal dingah uanvo in pek ih ka uan rero laifang a si ko. Ka uan hnu kum khat a kim thlang.
1999 ihsin 2001 kum tiang Zomi Theological College, Falam ah zirhtu dingah in lak nan ka remcang lo ih ka feh lo. Cun Zomi Baptist Convention khalin 2005 kum ah E&M lam hotu uanvo neitu dingah siseh, 2009 le 2010 kum ah Associate General Secretary dingah in hril/sawm nan ka remcang lo ruangah ka fehsuak thei lo.
FCLS cu Falam Baptist Pawlkom (FBP) tiin hmin thleng a siih 2008 April ihsin 2011 March tiang a hmaisabik FBP Treasurer ka rak uan.
Cun, kan Falam Siangbawi Rev. Dr. S. Hre Kio ih hohatnak ih tuahmi Hre Kio Commentary Series (NT-Falam) ah Filipi le Kolose ngan dingin uanvo in pekih ka ngan rero lai. Cun Myanmar Baptist Convention khalin 2013 kum Baptist kum 200 kim lungawi thusim puai kan neih hlanah cabu tawkfang suah dingah tiin tumtahnak a neiih cumi hrangah cangantu ding an hrilmi 100 sungah cabu pakhat ngantu dingah in hril ve ih ka timtuah rero lai. Cuihtlunah Global Chin Christian Fellowship (GCCF) ah Central Committee sungtel (17) sungah ka tel ve ih ram sung Regional GCCF (Myanmar) ah Secretary uanvo ka nei. Ramsung um Chin mi phunsang tlawngta pawl hrangah, a hleice in Kalay University, GTC le Computer College ih kaimi tlawngta pawl hrangah biakkhawmnak hmun le pastor nei thei dingin kan zuampi thok rero laifang a si.

CW 5:  Chin mi lakih Pa bik pakhat dinhmun in .. Tulai ramsung ramleng Chin mi pawlih Pathian kan biakdan hi ziangtin na hmu, danglamnak a nei in na hmu maw..? (Kandung USA na khual va tlawnnak ah Chin mi pawl ih Pathian an biak dan, kawhhran an din dan dinhmun na va hmuhtonmi pawl in ruah thei awla kan duh zet.)
CJHH: Chin mi lakih Pa bik pakhat dinhmun in titik ah keimah le keimah Pa bik dinhmun ka thleng thlang tiin ka ruat aw lo. Kan no hrih fawn ih zir ding tampi ka nei hrih tiah ka thei aw. Tulai ramsung ramleng ih um Chin mi pawlih Pathian kan biak daan hi kan bang aw thluh lo tiin ka hmu. Hmun hrekkhat ahcun an hangphawk zet ih Pathian thu khal an duh zet. Hmun hrekkhat ahcun Pathian duhzet vek an bang nan a lenglam nun lawngah a siih an thinlung sung taktak in Pathian a zum ngaingai lotu an tamzet hmang maw tiah ka ruat. Pathian hnauantu tampi khal hi Pathian hna uan taktak hnakin mai’ pumcawmnak men ah Pathian hna hi kan uan maw aw… tiah ka ruah caan tampi a um. Ziangahtile thungai thlak in hnauantu hnakin ti luala in kan um tam deuh tin ka ruat. Pathian hnenah nun pek awk taktak  (commitment) neih rori thei sehla ti hi ka saduhthah zetmi a si. A hmin men Pathian hna a uantu kan tam tuk hmang maw tiah ka ruat ih vei tampi cu ka thin a nuam lo. Asinain zianghman ka ti thei cuang lo ih ka um cuahco men. Pathian in rem a ruat vivo ko ding. Ziang a va si khalle Pathian duh taktak ih hnauantu khal tampi an um ve ruangah lungawiza a si ko.
            Cule USA lam ih a ummi Chin mi pawl lakah mi tam sawn cu Pathian an rinsan zet tiah ka ruat. Ziangahtile ong le an thiam lo, hnatuan le thathi in an nei fawn lo tikah Pathian lo rinsan ding dang a um lo ruangah a si pei maw tiin ka ruat phah. Asinain US a thlengtu Chin mi tampi, a hleice in kan Falam mi pawl, cu Pathian an duh taktak ko tiah ka ruat. Cutin ka sim tikah unau Tedim le Hakha lam ah ka thleng tuk lo ruangah khal a si thei. An thuhla ka thei thluh lo ruangah sim thluh a har ding tiin ka ruat. A tlangpi thu in ramsung remleng um Chin mi pawl ih Pathian kan biak daan cu a dang lam ciamco in ka hmu lem lo. Pathian a duhtu cun khui vek hmun ih kan um khalah kan duhdawt ih a duh lotu cun khui ram kan thlen khalah kanmah keel kan si thotho ko, tiin ka hmu.
Kawhhran din daan thu ahcun Kawlram ih kan um lai vek thotho in a si hmang. A hlan deuh ahcun hmunkhatte ah funkhawm in an umtlang thei nain atu ahcun Pawl dangdang an din vivo tla ka thei. Cumi khal cu a hatnak lam ih zoh thiam ahcun a ha ko. Asinain kanmah lala kan hekdarh aw thluh pang pei maw ti cu ruah ding a um in ka thei.

CW 6:  Bethel Theological Seminary Bible tlawng thuhla kimcang deuh in in ruah thei pei maw..., tuini tiang mipum paziat nih tlawng an theh suak zo (Degree an ngah zo), B.T.S ah ziangmi degree pawl nan zirh? tuikum 2011 ah teh tlawngta paziat hrawng nan lak thei ding timi pawl thawn..?
CJHH: Bethel Theological Seminary hi 1989 kum June 13 ni ah Lairawn ih a ummi Falam Baptist pawlih dinmi a si. A thok pekih full time zirhtu pawl cu Rev. Dr. B. Luai Hre, Rev. Dr. B. Saw Ling le Rev. L. Sang Hlei Khuai tla an si. A thok pek ahcun L.Th diploma lawng an rak pek. 2000 kum ihsin thokin Association for Theological Education in South East Asia (ATESEA) sungtel si thei ding dinmun a tling vivo ih theihpi, pompi mi tlawngah a rak cang. Tuini tiang in pompi peh vivo lai. Kan Lairam ih ummi Baibal tlawng pawl lakah ZTC- Falam, CCC-Hakha, UTC-Matupi, TTC-Teddim, TTC-Tahan le kanmah BTS pawl hi ATESEA ih theihpimi sungtel tlawng pawl kan si.
            1989 kum ihsin 2010 kum thok tiang Tlawngta cazin a lut zomi cu (679) an si. Cumi sung ihsin 2011 kum February 27 Graduation ni tiang tlawng a hehsuak ih degree a ngah zomi pawl cu 394 an siih 285 pawl cu thuhla a phunphun ruangah hehsuak loin an cawl sal. Cuih tlawng a heh cia mi sungin a hrek hnakih tam cu hmuntin ramtin ah Pastor le Evangelist an uan rero tiah thu kan thei.
            BTS ah degree kan pekmi pawl cu a thok pek ihsin 2007 kum tiang L.Th diploma le B.Th degree a si. 2004 kum ihsin thokin phun 10 ong lomi tlawngta kan laklut nawn lo ih L.Th program cu a cem. Phun 10 ong pawl lawng kan lak ih B.Th degree kan pe. Phun 10 ong lo nan B.Th degree a la cia a ummi hrekkhat pawl hi anmah le Kawhhran in pastor dingih an duhmi a um ahcun dilnak an nei hmaisa. Cuvek pawl cu a malbik kum 2 kan kai ter hnu ah B.Min degree kan pe. 2007 kum ihsin Master of Theological Studies (MTS) program thar kan thok ih bachelor degree ngah cia pawl hrangah a si. 2010 kum June ihsin Master of Divinity (M.Div) program kan thok ih Pathian in lam in hruai vivo ahcun 2013 kum February thlacem ah a hmaisabik M.Div. degree kan pe thok thei ding.
            Tuikum 2011-12 Academic Year ahcun M.Div. hrangah tlawngta 10; B.Th hrangah tlawngta 25, le M.T.S hrangah tlawngta 7-10 hrawng kan lak thei ding tiah kan ruahsan.

CW 7: Tui dinhmunah BTS tlawng in ziangmi nan ulsam bik tiah na ruat ...? Library, internet etc. teh nan nei zo maw...?, cun, acozah lam hnen ihsin teh harsatnak tonmi nan nei maw..?
CJHH: BTS tlawng hrangah tui’ kan dinhmun cu amah tawkte’n a tawk pam ve ko tiah ka ruat. Sikhalsehla kan ulsammi cu a tam zet hrih. Faculty le Staff hrangah quarter kan daih aw deuh hrih lo. Sak kim thluh dingin tumtahnak kan nei zo ko nan sumsaw harsatnak ruangah kan tuahsuak thei hrih lo. Tlawng ih a ulzetmi Hall khal tlawngta hlun pawlin sak an tum nan tuini tiang an hlensuak hrih lo. Library building khal a hrante in sak kan tum rero nan kan hlawhtling thei hrih lo. Tlawngta hrangah hman dingmi Computer le tlawng hman ding, a hleice in Library hrang, computer kan nei thei hrih lo. Computer 3 te lawng kan nei thei lai. Himi lakah computer pakhat cu Norway um kan Falam Pawlkom unau pawl ih duhsaknak thawn in leisakmi a si. Atu hi IT san a si vekin tlawng hi pitling le sanman thei ding a thupizet ih kan zuampi rero nan ol ten kan tlin thei hrih lo. Internet program khal kan nei nan kan tuahsuak thei hrih lo. Tlawng pakhat a siih motor car khal kan ulzet nan kan nei thei hrih lo. Kan ulmi cu a tam ngaingai hrih ko.
            Mi hrekkhat cun BTS hi thlarau lam ah an tlasam zet tiah a hmutu khal an um phahphah heu. Cuvek a ruattu pawl cu kan tlawngah an ra leng dah lo ruangah a si ko ding. Thlarau lam ah Pathian hnauantu ding tampi zirtlangnak hmun a si vekin anmah le tawk cio in Pathian mihman tampi a suahpi ve ko tiah ka ruat. Baibal tlawng kaitu zate cu Pathian duh an si thluh ve lo tikah hmuh daan cu a phunphun in a um thei ve ko. Keimai’ thlir daan ahcun thlarau lam le academic lamah balance zetin kan fehpi tiah ka ruat. Kilkip hanlennak dingah kan fehpi rero tiah ka hmu.
            Tuini tiang cu ka theih vial ah acozah hnen ihsin harsatnak pipa kan nei hrih lo. Ka theih lomi a um ahcun ka rel thei ve lo. Kanmah lam in mah le lamzin zawh in kan feh ahcun acozah cun ziang khal in ti rero ding ka zum lem lo. 

CW 8: B.T.S in hmailam tikcu caan ah ziangti vekin tumtahnak (Planning) nan nei. BTS hrangih na sunmang teh?
CJHH: BTS hi LBA ih bomnak in tuini tiang a ding tento mi a si. LBA ih sumsaw zate sungin kumtin 5% in pe ringring. Asinain 2019 ihsin thokin amahte’n ding thei thlang sehla timi ruahnak a um ih relcatnak khal LBA in a tuah sak zo. Curuangah amahte’n a din theinak dingah cun sumsaw tampi khawl cia a ul. Cumi cu thupi deuh in kan tawrel rero laifang a si. Curuangah endowment fund tampi nei thei dingin kan khawl thok rero. Kawhhran le Area pawl khalin kumtin anmah le budget sung ihsin 0.5% in suaisak ih kan khawl rero. (Kumhnih zikte Principal ka ṭuan sungah ka ti theihsun in heh tiah ka ṭang ve ih Ks. Ting 115 tlun lai fund ka khawlpi man ih atu ahcun Pyinkhonegyi khua kiangah loram acre 6 lai kan lei ngah zo).
            BTS hrangih ka sunmang le ka saduh thah pawl cu a tam zet ih thla ka camnak ah ka telh heu. (1) Atu hi M.Div. kan thok thei zo vekin hmailam ah Ph.D. tiang pe thei vivo sehla, (2) BTS hi degree program a phunphun nei in Christian University pakhat ah cang thei sehla, (3) Faculty le Library hrangah a tulmi kimte’n nei thei sehla, (4) IT san a si vekin cumi thawn mil mi ziangkim nei kim thluh thei sehla (Internet, TV, Telephone, tvp.), (5) BTS ih neihmi inn, thilri pawl hi san manzet in ret thei thluh sehla, (6) Faculty le tlawngta pawl hrangah motor car pawl hman ding a hrante ciar in nei thei sehla, tvp. hi a si. Cu lo a dang khal tampi a um hrih nan tu ih ka thinsung a um sun pawl ka lo simmi tla an si.
            Cun, hmaisa ih ka sim zo vekin BTS tlawng ihsin degree a ngahsuaktu pawl hi anmah le umnak hmun tinkim ah Pathian hmanmi an si cio thei ding hi ka saduhthah a si. Thlarau lam ah, nuncan ziaza lam ah mi ih hnonmi si loin mi ih duhzetmi le hman a tlakmi riantu an si cio theinak dingah ka zuampi rero ih a theithiamtu hrangah cun an hlawkpi zet in ka hmu. Thlarau lam ah a thupi zet vekin minung kan si hrih ruangah leitlun lam thuhla khal hnon theih a si fawn lo. Fimthiamnak, sumsaw, thilri tvp. a phunpun ih thanso theinak dingah tawlrel vivo ding a thupi zet ih kan fehpi rero mi khal a si. Kilkip hanlenpitlin thei dingah zuampi vivo dingin kan tumtah rero.  

CW 9. Tahan - Kalay ah Chin mi pawlih din mi Bible tlawng paziat tluk a um zo. Ziang mi pawl an si.? Baibal tlawng kaitu mino lakah chin mi si lo hnamdangmi teh an tel maw..? 
CJHH: Tahan-Kalay ah Chin mi pawlih dinmi Baibal tlawng (36) lai a um zo. An hmin pawl cu ka thei kim thluh lo ruangah ka tarlang lo mai ding. Cumi pawl lakah kan BTS tlawng vekih ATESEA theihpimi (recognized) tlawng cu pa 2 lawng a um in ka thei. Anmah le pumpak cio in cu an theihpimi cu a si ve ko ding.
            BTS tlawngah Chin mi zate kimzet in kan um khawm. Denomination lam khalin Baptist lawng an ra lo ih Pawl dang tampi khal an ra kai ve (Presbyterian, Methodist, AG, Seventh day Adventist, Gospel Baptist, IPCM, CC, tvp.). Cumi sungah hnamdang mi tawkfang an rak kai ve. Cupawl cu Lahu le Naga tlawngta pawl an si. 

CW 10: Chin mi pawl raltlan sinak dilin ramleng kan suak ciamco mi hi ziangtin na hmu .. a hatnak le hatlonak? ramsung Chin mi pawl hnenih a impact ziangtin a si..?
CJHH: Chin mi pawl raltlan sinak dilin ramleng kan suak hi a hatnak hmun tampi a um vekin hat lonak khal a um ve ko. Ka ruah daan ahcun kan ram sungih harsat tuk ruangah ramleng kan suak hi cu a ulnak hmun tampi a um ruangah a ha ko ka ti. Amah lawngte ramnuam kan thlen theinak dingah bumnak thawn kan thokmi hi ramnuam kan thlen ngaingai cun bum peh nawn lo sehla a ha. Mi hrekkhat cu mi bum kan pehzom vivo tikah Chin mi pawlih kan hminsin awkmi “Vapual” hi hmaisong a um ka ti. Rintlak sinak hi kan nun ah nunpi ringring thei sehla, cumi cu Pathian ih a duhmi a siih Jesuh ih in zirhmi khal a si.
            A hat lonak tiih ka ruahmi cu kan ram sung ihsin rinsantlak mino haha tampi ram leng an thleng thluh tikah hmailam kan Chin ram hrangah a poizet ka ti. Kanmahten uk awk thei ding ti bang sehla kan rinsan dingmi mino haha tam sawn cu ram leng an thleng thluh zo. Cun, Chin mi pawl hi zaihla lam ah kan sunsak zet theu. Asinain ramleng kan thleng thluh ruangah biaknak lamin kan zoh asile hlarem saktu ding mino kan nei nawn lo. Kawhhran in hruaitu ding mino haha a mal vivo tla hi a hat lonak a si pei maw tiah ka ruat.
Ramleng a thlengtu pawlin rinsantlak in nung cio hai sehla, neta lamah ramsung ih a ummi kan miphun tundintu dingah Pathian in in retmi khal a si thei ih a hatnak khal tampi a um ko. Kawl miphun pawlih biaknak le hnauannak ah hmuhsuam in nautat rero mi si hnak cun ramleng ihsin dinhmun sang, fimnak sang thawn midang va bang thei ve ih nehhnu ah ram sungih ummi mai’ miphun hansonak ah an uan cio ahcun a ha ka ti ko.  

CW 11: Lairam (Kawlram sung) ih kan nuntu khawsak daan le ramleng ih kan nuntu khawsak daan ah ziangmi a danglam in na hmu? kan thlun ding le kan hrial dingih na hmuhmi pawl...?
CJHH: Ramleng thu hi ka theifiang thluh lo ruangah ka sim thei kim thluh lo ding. Curuangah hi zawn ahcun rel ding ka thei tuk lo. Ka rel tam lo mai ding. 

CW 12: Ramsung ramleng ih um CHINWORLD siartu pawl hmuahhmuah hnenah thucah duh mi na nei asile ...?
CJHH: Kan umnak hmun cio ah Sersiamtu Pathian hi a pakhatnak ah ret ringring ding, Pathian ruangah hi dinhmun ah kan thleng thei cio a si, timi hi ziang tik hman ah hngilh cio hlah seh la ka duh. Ramleng um pawlin kan tefasin tiang Laimi kan sinak (identity) hngil lo dingin le kan ong le kan calai thiam thei ringring dingin zuampi cio sehla; Ram le miphun hansonak hrangah mah le umhmun ihsin mah le ti thei tawk in tuah le tawlrel cio sehla; Chin mi kan si vekin kanmah le umnak hmun tinkim ah rinsantlak in um thei ringring zuam cio sehla tipawl hi ka sorh duhmi le ka cah duhmi a si.   

CW 13: B.T.S tlawng le nangmah a lo contact duhtu pawl hrangah na/nan address...?
CJHH:
(a)        BTS tlawng ih address cu a tanglam bangin a si;
Bethel Theological Seminary
            No (3) Street, Toungphila (7),
            Kalemyo – 02092, Myanmar.
            Email: bethel1989@gmail.com
            Tel. 073-21429; 09 4707 3919 (Principal HP)
(b)        Kei hi atu fang cu BTS Campus sungah ka um ruangah a tlun ih address ah in rak contact thei a si. A tanglam ta cu kan inn address a si.
Rev. Dr. CJ Hrang Hmung
            House No (1), Toungphila (1)
            Bogyoke Road,
            Kalemyo – 02092
            Email: cjhmung@gmail.com
            Tel: + 95 (0)9 4708 0469

CW 14: Man lo zet cing ten na tikcucan sunglawi zet hiti zat in pek ruangah kan lungawi zet a si.
CJHH: Kei khal ka lungawi zet. A siartu nan zaten Pathian in thluasuah hmuifu tampi in lo burh cio hram seh! Amen.

NB: Sayapa, na zuk pahnih khat tal in hun kuat cih tengteng hram aw. Hi interview nak hi kan website homepage ih tar ding asi ruangah na zuk a tel ding a poimawh zet.

Lungawinak tampi thawn,

Sen Hngilh Piang.
Chin World media.
April 4, 2011.


           

No comments:

Post a Comment