A DIKMI FIMNAK

Baibal Caanghril.

“Sikhalsehla van ihsin a rami fimnak cu ziang dang hnakin a thiangmi fimnak a si; cuih tlunah daihnak in a khat, a lung a nem ih pawlkom a thiam. Zaangfah thinpemnak a neiih hnattuan ttha ih rah a suahter. Thleidannak a nei lo ih titer awknak khal a nei lo. Cule remnak a tuahtu pawlih daihnak thawn an tuhmi thlaici ihsin an khawmmi rah cu tthatnak a si” (Jeim 3:17-18).

Kan umnak leitlun ah fimnak a phunphun a um. Nitinte’n fimnak le thiamnak a phunphun a karhzai rero. A tthatnak lamih hmanmi fimnak a um vekin a ttha lo lam ih hmanmi fimnak khal a um. Fim le thiamnak tinkim hi minung hrangah tthathnemnak a pemi a um vekin siatsuah tertu khal an si thei. Zumtu pawl hrangah fimnak hramthawhnak cu Pathian ttihzahnak ah a um a si (Thufim 1:7). Fimnak thawn pehpar aw in Jeim ih simmi pawl kan zoh tlang hnik ding.

ZUMTU KAN NUNNAK AH THILTTHA TUAH ZUAM UHSI

Baibal Caanghril:
“Thunetnak ah, ka u le ka nau pawl, a tthami, porhtlak a si mi, a taktak a si mi, upat tlak a si mi, a dikmi, a thianghlimmi, duhnungza a si mi le hmintthatnak a petu thil pawl thawn nan thinlung cu khatter uh” (Filipi 4:8).

Thuhmaihruai
Filipi Cakuat hi Lungawinak cakuat a si tiah a tlangpi in kan thei cio. Cumi lawng si loin zumtu Khristian nun ih kan nunpi ding a thupi zetmi pawl khal Paul in a sim hrih. Cuih nun daan ding pawl cu kan zoh tlang hrih pei. Paul in Filipi kawhhran hi zohtthim a tlakmi le porh a tlakmi kawhhran si ter ding hi a duhsak hrimhrim ko. Nitin an nunnak ah Jesuh Khrih in tuah hngai seh, ti a duhmi nun daan in nun ding kha a duhsakmi a si. Cule Khristian zumnak cu mithmuh le kuttham theimi thil ttha pawl tuah in a dikmi sinak pawl kha mi hmuahhmuah in an thei ding kha a duh fawn. Pathian thu sungah kan nung tik lawngah hnangam daihnak kan ngah thei ding. Pathian thu sungah kan nung tik lawngah thil ttha pawl kan ruat thei ringring ding. Kan thinlung sungah a cam ringring ding. Curuangah zohtthimtlakmi nun daan ding pawl kha a sangsang in a sim hngai a si.

ZUMTU IH TTUANVO PAWL

Baibal siarding: 1 Timote 2:1-15.

Thuhmaihruai

Kawhhran sungah zumtu pawl pitlin tthanlennak hrangah a thupizetmi ttuanvo kan nei. Cumi cu thlacamnak a si. Thlacamnak thu cu mi tampi in kan thei zo ruangah tampi kan rel nawn lo ding. Hi hmun ah kan tarlang duhmi cu Timote cakuat sungih a simmi zumtu ih ttuanvo pawl hi a si. Paul in Timote hnenih a simmi a si vekin zumtu nangmah le kaimah hnen khalah ttuanvo in pek mi a si. Zumtu pawlin thla kan camsak dingmi pawl cu:-

CAKZET LE RALTTHAZET IN

Baibal Caanghril:
“Cakzet le ral ṭhazet in um aw tiih thu ka lo pekmi cu ziangtik hman ah hngilh hlah. Ṭih hlah, na thin nau hlah; ziangahtile Bawipa na Pathian keimah in na fehnak kipah ka lo umpi ding a si” tiah Bawipa in a ti (Joshua 1:9).

Minung timi cu harsatnak le vansannak a phunphun karlak ah tlanglengmi kan si. Cuih harsatnak pawl cu zumtu siseh, zum lotu siseh, minung kan zate ih kan ton cio mi a siih hrial theihmi a si fawn lo. Kan tuarmi harsatnak pawl ih a tum ih a tam vivo tikah tlang tumpi vekin kan ruat ṭheu ih ṭihphannak a suahpi ṭheu. Cuvek caan ahhin Joshua ih thuanthu hmangin thazaang lak thiam ding hi a ṭulmi pakhat a si.

IN THEIH RINGRINGNAK DINGAH

Baibal Caanghril:
“Bawipa Jesuh in Amah an zuar zanah sanghlom pakhat a lak ih, Pathian hnenih lungawi thu a sim hnuah a phel ih, ‘Himi hi nan hrangih ka pekmi ka taksa a si. In theih ringringnak dingah ei uh,’ tiah a ti. Cubangtuk ṭhiamṭhiam in, zanriah an ei ṭheh hnuah khuat khal a lak ih, ‘Hi hai cu ka thiisen ih nemhngetmi Pathian ih thukam thar a si. Nan in tinte keimah in theih ringringnak ah tuah uh,’ tiah a ti” (1 Kor. 11:24).

Tuini hi leitlun huap Bawipa Zanriah Ni (World Communion Day) a si. A tlangpi thu in October thla zarh hmaisabik ah hman a si ṭheu. Himi World Communion Day ah Pathian zumtu pawl hmankhawmmi Bawipa Zanriah cabuai pawl zate’n pehzom komkhawm thluh bang sehla peng 25000 tluk a sau ko ding. Zumtu Khristian zate’n Bawipa Zanriah hman cio dingah khawm cio hai thluh bang sehla mipum million 2000 tlun kan kim ko ding. Thungaithlak in kan sim a sile Bawipa Zanriah a hmangtu ding zumtu mipi pawl hi midum, misen, mirang ti thleidan um loin hmangkhawm thluh dingmi a si.

PITER IH SIMMI KHRISTIAN NUN DAAN

Baibal Caanghril:
“Khrih cu a taksa in harsatnak a tuar ruangah nannih khal amah ih thinlung neihmi bangtuk nei in nan thinlung kha khohter uh. Ziangahtile taksa harsatnak a tuartu cu sualnak sungah a tel nawn lo a si” (1 Piter 4:1).
Baibal siar bet: 1 Piter4:1-6.

Minung pakhat in Khrih hrangah nun ding timi hi a harsa zet. Ziangahtile Pathian thu sungah nung in dingfelzet ih a nungmi mi tampi hi khawvel mi pawl in an hnong ṭheu. Anmah vekih duh tawk ih a nung thei lo pawl hi an hmuhsuam ṭheu. Minung timi cu mah thawn bang awk tik lawngah kom kan duh. Feh tlang, ei tlang, it tlang, quan tlang, nom tlang, tlangleng tlang kan duh. Cutikah Khristian pawl le khawvel mi pawl hmunkhat kan si thei ding hi thu harsazet a si. Kom aw ih ṭuan tlang ding hi thil ol a si lo. Curuangah khawvel mi pawlin zumtu pawlcu nasazet in, a phunphun in harsat an pek, an hrem, an hmuhsuam. Cutivek caan ah zumtu hrangih a thupi bikmi cu Jesuh Khrih ih thinlung put bangtuk nei in Amai’ keneh zawh ding hi a si. Cuti ih kan zawh theinak ding ahcun Jesuh Khrih ih thinlung put bangin kan thuam aw ding a ṭul. Jesuh Khrih khal cu hremnak nasazet tuar in a netnak ah an that. Harsatnak a phunphun a tuar. Sikhalsehla a netnak ah hremnak hmuahhmuah a nehsuak thei. Cubangtuk ṭhiamṭhiam in zumtu pawl khal Jesuh Khrih thawngin nehnak khuan kan nei ve a si.

DUHDAWTNAK THAWN TUAH UH

Baibal Caanghril:
“Fimkhurte in um uh, nan zumnak sungah hngetzet in ding uh; ral ṭha le cakzet in um uh. Thil nan tuahmi hmuahhmuah kha duhdawtnak thawn tuah uh” (1 Kor. 16:13-14).

Korin cakuat pakhatnak hi thubuai tampi thawn a pehpar awmi cakuat a si. Tuini kawhhran thubuai tampi thawn zohṭhim theihmi a si. An neihmi thubuai pawl cu thleidan awknak, uar hleicemi neinak, nuncan ziaza lam tlaksiatnak, lunghrinnak, thlarau laksawng thu ah puarthau le hngalnak tvp tla an si. Himi 1 Korin cakuat sungah duh a nung bikmi hmun cu bung 13 nak kha a si. 1 Korin 16:13-14 kan siar tikah fimkhurte ih um dingah forhfialnak, zumfeknak nei dingah, ral ṭha le cakzet ih um dingah, ziangkim tuahmi pawl hi duhdawtnak thawn tuah dingah ralrin a peknak thu kan hmu thei. Hiti ih ralrin a peknak hi zirhnak dik lo tampi a um ruangah a si. Tulai san thar sung khalah zirhnak dik lo tampi a um ih zumtu pawlin fimkhurte’n kan do lo ahcun Khristian pawl in siatsuah thluh ding phan a um nasa. Paul in Korin kawhhran hrangih a duhsakmi pawl kha felfaite’n an nun theinak dingah a forhnak pawl tla an si. Phundang deuh in kan sim a sile midang pawlin Pathian an theifiang theinak dingah zumtu pawlin an nunnak ah langter dingih a duhsaknak thu a si. Himi 1 Korin 16:13-14 sungih tarlangmi thuhla pawl cu a tanglam bangin kan zoh tlang hnik ding.

TANGDORTE IN UM UH

Baibal Caanghril:
“Nannih cu Pathian ih minung nan si; a lo duhdawt hai ih amah ih hrangah a lo hriilmi nan si. Curuangah zawnruahnak, zaangfah thinpemnak, tangdornak, thinlung nemnak le thinsaunak pawl cu hnipuan bangtuk in hruk uh” (Kolose 3:12).
“Curuangah a cakmi Pathian ih kut hnuai ah tangdorte in um uhla amah in caan a kim a ti tikah a lo khaisang leh ding” (1 Pet. 5:6).

TON A THEIH LAIAH BAWIPA HAWL UHSI

Baibal Caanghril:
“Ton a theih lai ah Bawipa cu hawl uh. A nailai ah amah ko uh. Mittha lo in an ziaza tlansan in an ruah daan thleng hai seh. Bawipa kan Pathian hnenah kir hai sehla, a ngaidam lohli ding. Amah cu mi zaangfahtu a si” (Isaiah 55:6-7).

Baibal siarbet: Amos 8:11-13; Matthai 24.

Thuhmaihruai.

Pathian thu le nuntu khawsaknak thu ah zirh awk daan tampi in a um. Kawl biaknak cun no lai caan ah fimthiamnak zir le hawl ding. Cu le hnattuan thei caan, cah lai caan ah taimak suahin hnattuan in sumsaw hawl ding. Kum upa hnu tar lam caan ah Pathian thu lam ah fehin Pathian hawl ding hi an zirh awknak thupibik a si (ပထမအရြယ္မွာ ပညာရွာ၊ ဒုတိယအရြယ္မွာ ဥစၥာရွာ၊ တတိယအရြယ္မွာ တရားရွာ). Pathian thu hi tar hnu lam lawngah hawl in Pathian hna ttuan ding hi an zirhnak tlangpi a si. Cuihtlunah Pathian hna ttuan ding thu khalah hin khopkham ih kan um thei lawngah Pathian thu sungah kan um thei ding tiah zirhnak an nei bet hrih (အူမေတာင့္မွ သီလေစာင့္ႏုိင္မည္).

FACEBOOK RAMMI

America timi ram ihsin "Zuckerberg" timi hmin kawh a har nawnmi mino pakhat le a rualpi pawlih zuamnak thawn an suahpimi Facebook hi atu ahcun leitlun khuaza ramkip ah a thleng zo. “Internet connection” a ttha lo tuk tiih hmin thang ve mi Kawlram ah khal Facebook in kan thei cingin siseh, kan thei lo laiah siseh, nasazet in hmunhma a lak ngah zo. Mi tampi kan nun a luah ngah zo. Tulaiah Facebook hi mi tampi in mah le phone in siseh, internet dawr ah siseh kan hman tlangpi mi a si zo. Ram thuhla, nitin kan nuntu khawsaknak khalah ram a lak ngah nasa zo, ticu el theih lomi a si.

THIANGHLIM NUN

Baibal Caanghril:
“Curuangah hnattuan thok dingah nan thinlung timtuah ciain um uh. Tiar ciain um uhla Jesuh Khrih a lang tikah nan ngah dingmi zaangfahnak parah nan ruahsannak zatein bun uh. Pathian duhnak thlun uhla nan aat lai caanih nan rak neihmi tisa duhnak ih nan nunnak in lo uk nawn hlah hai seh. A lo ko tu Pathian cu Pathian thianghlim a si bangtuk in nitin nan nunnak ah thinghlim in nung ve uh. Ca Thianghlim sungah, ‘Keimah ka thianhlim ruangah nannih khal thianghlim ve uh’, tiin a um” (1 Piter 1:13-16).
Baibal siarbet: Puithiam 11:44-45; 19:2.

Thuthoknak

Kawhhran thuanthu kan zoh tikah tluang le nuamzet ih nunkhua sa mi an si lo ti hi kan thei ciomi a si. Harsatnak le hremnak a phunphun thawn caan an hmang. Kawhhran thokpek lam Piter tei’ san ih zumtu pawl cu a phunphun in hremnak nasazetin an tuar rero laifang caan a si. Khristian an si ruangah harsatnak an tuar. An phur theimi thilri phur in hmunkhat hnu hmunkhat ah a thupte’n tlan rero a ttul. Cuti ih an tlan phah cun an thlennak hmun tinkim ah rundamnak thu, ruahsannak thu, kumkhua nunnak thu pawl raltthazet in an au, an phuang phah vivo. Cumi pawl cu zo in tha a pek pei? An harsatnak teh zo in ziangtin a hnem hngai pei? Piter in cuih harsatnak tampi an tuar laifangah ruahnak le thazaang a pek hngai. Ziangvek dinhmun a va si hmanah thianghlim nun ih nung dingah forhnak neiin thazaang a pek hngai. Cumi thuhla pawl mallai zohin thazaang kan lak cio hnik ding.

NOAH SAN LAI VEKIN

Baibal caanghril:
“Noah sanlai ih a rak can zo bangin Milai Fapa sankhal ah a cang ve ding. Noah a long sungah a lut ih tilik a tlungih mi hmuahhmuah an thih ttheh hlan tiangin mizapi cu an nuam, an ei an in ih an tthi aw rero lai” (Luka 17:26-27).

Baibal ca a siartu hmuahhmuah in “Noah Longpi le Tilik” thu hi nauhak lai ihsin kan thei ciomi a si ko ding. A hleice in “Noah Longpi le Tilik” thu thawn peh aw in Noah in a longpi sungah ramsa hmuahhmuah a nupakop kimte’n a ret timi pawl hi nauhak pawl ih ngai duh zetmi thuanthu a si. Hla in khal a phunphun an phuah ih an sak rero mi a si fawn.

Tthate’n kan ruat a sile Noah ih thuanthu hi nauhak pawl hrang lawngih thuanthu a si lo. Tilik thu hi milai pawl ih thuanthu lakah ttihnung bikmi pakhat a si. Himi thuanthu kan zoh tikah Pathian in thudik hmangin thu a tthennak kan hmu thei a si. Tilik cu Pathian ih dingnak hmuhsaktu a siih atu kan san ih Pathian thu ngai lotu pawl parih a thleng dingmi Pathian thinhennak hmuhsaknak khal a si. Bawi Jesuh in atu kan san a netnak ding thu thawn pehpar aw in Noah san lai thu kha lak tahratin a ratsalnak ding thu khalah tahtthimnak ah a hmang.

PENTIKOS NI AH

Caanghril:
“Pentikos ni a thlen tikah zumtu hmuahhmuah cu hmun khatah an um. Hmakhatte-ah van ihsin thlipi hrang bangin thawmvang a rungih an tonak khaan cu a khat ttheh” (Tirhthlah 2:1-2).

Thuhmaihruai.

Judah miphun in puai tumpi pasarih an neihmi sungah eiin le biakkhawmnak telmi puai tumpi pathum an nei: Lantak, Pentikos le Thilnu tel lo Sang Puai (Azuma) puai tla an si. Himi puai pathum ah Jerusalem kiangkap peng kul sungih a ummi Judah miphun zate’n tel lo theih lo tel ttulmi puai a si. Pentikos timmi cu “vei sawmnga nak” a si lole “Zarh sarih nak” tiah sullam a nei. Ziangahtile cuih puai hi Lantak puai hnu ni sawmnga ah tuahmi puai a si ruangah a si. Lantak puai hi April thla zarh hnihnak kiangkap hrawngah hman a si ttheu ruangah Pentikos puai hi June thla thok hrawngah an hmang tam ttheu.

JESUH KHRIH, KAN RUAHSANNAK

Baibal Caanghril:

Zumnak ruangih kan comi Pathian ih zaangfahnak sungah Amah in in thlenpi ih cuih zaangfahnak sung ahcun atu hi kan um. Curuangah Pathian ih sunlawinak kan ttawm aw ding tiah ruahsannak kan nei ih kan thin a nuam. Cule harnak kan tuar tik khalah hin kan lung a awi thotho; ziangahtile harsatnak in tuartheinak a suahter, tuartheinak in Pathian lungkimnak a suahter, cule amah ih lungkimnak in ruahsannak a suahhter, ti kha kan thei. Cule hi ruahsannak in kan bei dong loin in tuah, ziangahtile Thlarau Thianghlim sung ihsin Pathian in a duhdawtnak cu kan thinlung sungah a burh zo. Cuih Thlarau Thianghlim cu Pathian ih in pekmi laksawng a si (Rom 5:2-5).

THINGLAMTAH, PATHIAN CAHNAKHMUAL

Baibal Caanghril: “Thinglamtah parih Khrih thihnak thu hi a hloral cuahcomi pawl hrangah cun aat-hna men a si. Sikhalsehla rundam lai reromi kannih hrang ahcun Pathian ih cahnak hmual a si” a ti (1 Kor. 1:18).

Baibal siarbet: 1 Kor. 1:18-25; 15:3; Mipum. 21:4-9; Is. 53:3-5

Baibal ca sung kan siar tikah hminthang zetmi tlang tampi a um. Cumi tlang pawlih thuhla mallai kan zoh hmaisa ta ding.

A hmaisabik tlang cu Sinai tlang a si (Suah. 19:1-3). Cuih tlang ah Pathian in a miphun Israel miphun pawl hnenah Thukham Pahra a pek (Suah. 20:1ff).

A pahnihnak tlang cu Tabor tlang a si. Cuih tlang parah kan Bawipa Jesuh Khrih ih hmuihmel a thleng aw (Mat. 17:1ff).

A pathumnak tlang cu Hermon tlang a si. Himi tlang hi Israel pawlin an uarzet ih a tu le a tu an sim ringringmi tlang a si (1 San. 5:23).

A palinak tlang cu Zion tlang le Gerizim tlang an si. Himi tlang pawl thu ah Israel miphun le Samaria miphun karlak ah Pathian biaknak thuthawn pehpar aw in veitampi thu an el awk ttheu a si. Gerizim tlang hi Samaria miphun pawlin an co ih Pathian an biaknak hmun a si.

Himi tlang pawl hnakin a hminthangbikmi tlang cu Calvary (Golgotha) tlang a si. Himi tlang hi a mawinak, a sannak ruangah a hminthangmi a si lo. Kan Bawipa Jesuh Khrih thihnak hmun tlang a si ruangah a hminthangmi a si. Himi tlang ah Jesuh Khrih in thihnak a tuar nain cuih thihnak nehin minung pawl kumkhua nunnak a phurh ruangah a si.

          
Cuih tlang parih a ummi Thinglamtah thu cu tuisun tiang huham a nei hrih. Mi a hip nasa hrih. Ziangruangah a si pei?

1. Thinglamtah ihsin Pathian in minung pawlih sualnak a langter.

Pathian ih minung pawlih kan sualnak, kan borhhlawhnak hmuahhmuah cu Jesuh Khrih an thlainak thinglamtah ah a langter. Cuih thinglamtah parah hi leitlun ih duh a nungbikmi le duhdawt zaangfahnak thawn a khatmi pa cu nasazet in an hrem hnu ah an that. Paul in cuih thinglamtah cuan phah in a mitthli thawn, “Khrih cu kan sualnak ruangah a thi” a ti (1 Kor. 15:3). Cuti ih nang le keimah sualnak hrangah a langmi thinglamtah zoh in “ka hrangah a si lo” ti’n zoin a sim ngam pei? 

Sualnak timi hi a phunphum in simfiang theih a si. Thinglamtah cu cuih sualnak ih man a si. Thutthimnak ah; mi pakhat cu zuri zet in mawttaw a mawng ih a nupi le faate pahnih a phur. Tuahmawhnak an tong ih a nupi le a faate 2 cu an thi. Cuih zuri pa cun, “ka sualnak hi ziang siar lo le hngilh in ka um thei khalle cuih sualnak ruangih a rahsuahmi ka nupi le faate 2 ih ruak ka zoh tikah ka sualnak ziangtluk in so a tum ti ka theifiang a si” a ti tengteng ko ding.

Calvary tlang parih thinglamtah khal cubangtuk tthiamtthiam a si. Pathian in Jesuh Khrih ih thinglamtah cu kanmah hmu thei dingah a thlai ih “Nan zate’n misual nan si” tiah a phuanglangter a si.

2. Thianglamtah ruangah minung in kanmah le kanmah kan run-aw thei lozia a langter.

Minung in kanmai’ sualnak zate ihsin kanmah te’n luat theinak dingah kan tuah thei ahcun rundamtu kan ttul lo ding. Thinglamtah khal a um lo ding.  Sikhalsehla kanmah te’n kan sualnak ihsin kan luat thei lo. Luat dingah kan tuah thei lo. Curuangah thinglamtah a langnak a si. Cuih thinglamtah ih luangmi Bawipai’ thiisen in kan sualnak hmuahhmuah a thiangfaiter thluh.

           
Mipum siarnak 21:4-10 kan siar tikah Israel mipi an natnak ihsin damnak an ngah theinak dingah Moses in dar rul a thlai. Lunghak in a zoh duh lotu cu an dam lo. Cuih dar rul thlaimi cu dam a duhtu in an zoh tikah damnak an ngah. Bawipa Jesuh in cumi thu sirhsan in, “Moses in nelrawn ah fung parih dar rul a thlai bangtuk in Milai Fapa khal thlai a si ve ding,” tiah a ti (Joh. 3:14). Johan 12:32 ah, “Leilung ihsin khai ka si tikah mi hmuahhmuah ka hnenah ka hip thluh ding,” tiin a um. Ezekiel 18:4 ah, “Sualnak a tuahtu cu a thi ding” tiah kan hmu thei. Paul khalin Rom 6:23 ah, “Ziangahtile sualnak ih hlawhman cu thihnak a si; sikhalsehla Pathian ih laksawng cu kan Bawipa Khrih Jesun thawn kan pehzom awknak thawngin kumkhua nunnak a si” a ti. Sualnak kuttang ah a cang thei nawn lomi kan zaten rul zuk thawn a bangin thinglamtah in kan hmufiang dingah a langter a si. Misual ka si ti thei aw in Bawi Jesuh thawngih in tuahsakmi Pathian ih zaangfahnak, duhdawtnak, lainak thinpemnak pawl theifiangin siirnak thinlung taktak thawn thinglamtah hramah kuun in, khukbik in pan cio ding kan ttul a si.

3. Thinglamtah ah Pathian ih cem thei lomi a duhdawtnak a langter.

Pathian ih duhdawt zaangfahnak liolio ruangah kan sualnak a zate’n thinglamtah ah phurh a si thluh. Cuih thinglamtah par ahcun kan sualnak zate ai-ah Bawi Jesuh in thihnak tuarin luatnak in tuahsak. Misual kan siih sual thukpi sungih in runsuaknak a si. Curuangah cuih thinglamtah ahcun, “Nazareth mi Jesuh, Judah Siangpahrang” (Joh. 19:19) ti loin “Pathian in leilung hi a duhdawtzet ruangah a Fapa neihsun a pek ih amah a zumtu hmuahhmuah cu thi loin kumkhua nunnak an co ding” (Joh. 3:16) tiah ngan dingmi a si sawn. Cuih duhdawtnak ruangah mi tampi ih nun a thlengter. Kum 2000 leng lo a reizo na’n tuini tiangah hmual a thei thotho. Cuih duhdawtnak cun Pitercu ngakaitu ihsin kawhhran ih lunghrampi ah a tuah. Paul khalin, 2 Korin 5:15 ah, cuih duhdawtnak in ka nung sal, a ti. Cuih duhdawtnak cu kum zabi 4 laiah misual hminthang Augustine ih nun a thlengter ih mi ropi ah a canter. Assisi khua ih milian fapa Francis ih nun a thlengter. DL Moody, Hudson Taylor, William Carey, Adoniram Judson tei nun pawl a thlengter. Tuni tiang misual ka si, ti thei aw in cuih thinglamtah parhih duhdawtnak hmual a langih nung a thleng rero. Thinglamtah cu Pathian ih cahnak hmual taktak a si.

Thunetnak.

Isaiah 53:3-5 kan siar tikah, “Amah cu kan hmuhsuammi le kan hnonmi a si. Natnak le harsatnak a tuar. Zokhal in a zoh hman an zoh duh lo. Zianghman a si lo tiah kan umsan menmi a si. Asinain amah cu kan zonzaihnak tuartu a si. Kan natnak phurtu khal a si. A zonzaihnak le a tuarnak pawl cu Pathian ih hremnak a si tiah kan ruat. Sikhalsehla kanmah ih sual ruangah hriamhma a pu. Thil ttha lo kan tuah ruangah vuaknak a tong. Hremnak a tuarmi cu kan damnak a si. Vuaknak a tuarnak cu kan rundamnak a si”, tiah kan hmu. Thianglamtah parah Bawipa Jesuh ih a tuarnak hi nang le kei hrangah kumkhua nunnak a si. Rumdamnak a si. Curuangah Paul in, “Thinglamtah parih Khrih thihnak thu hi a hloral cuahcomi pawl hrangah cun aat-hna men a si. Sikhalsehla rundam lai reromi kannih hrang ahcun Pathian ih cahnak hmual a si” a ti (1 Kor. 1:18). Cuih thinglamtah cu na hrang, ka hrangah a si. Khirh in a nunnak pekin a duhdawtnak langter in a tuar zo. U le nau, Pathian ih cahnak hmual in a lo uk cia mi na si ti na theifiang aw zo maw?

Duhdawtnak le duhsaknak thawn,

Rev. CJ Hrang Hmung, D.Min., Ph.D.,

Manila (The last day in Manila)

April 18, 2014 (Good Friday).

SIANGPAHRANG JESUH (Palm Sunday)

Baibal caanghril: “Himi cu profet ih a rak sim ciami kimternak dingah a si. Profet cun: ‘Zion khuapi khi sim uh, Na siangpahrang cu na hnenah a ra lai; Amah cu mi lungnem a si ih laak parah a to. Laak note parah a to a si, ti uh,’ tiah a ti” (Matthai 21:4-5).

Baibal siarbet: Luka 19:32-38; Johan 12:12-19; 18:37.

          Bawipa Jesuh le a dungthluntu pawl cu thuthangṭha phuang in khua pakhat hnu pakhat an feh vivo. Jerusalem khuapi lam panin an feh vivo a si. Bawi Jesuh Khrih in Jerusalem khuapi sung a luh daan hi Rom siangpahrang le ralbawi pawlih nehnak thawn luh daan thawn an bang aw lo. Rom siangpahrang le ralbawi pawl khuapi sung an lut tikah hmai ah fehtu, kiangkap ihsin kiltu le dunglam ihsin thluntu tampi thawn vui to phahin, rang to phahin sunglawizet in an lut ṭheu. Hngalzet le puartharzet in an lut ṭheu. Sikhalsehla Bawi Jesuh cu Jerusalem khuapi a luh tikah tangdornak langter in laak note to phah in a ra lut a si.

Hitin a cang dingmi thu hi Profet Zekhariah cun hitin a ngan cia: “Nan lungawi uh, Zion mi pawl, nan lungawi uh! Lungawi in au ciamco uh, Jerusalem mi pawl! Zoh uh, nan siangpahrang a r alai! Nehtu a si ih nehnak thawn a ra; Asinain lungnemmi a siih laak parin a ra; Laak note, laakpi ih faate to in a ra a si” (Zekhariah 9:9-10). Bawi Jesuh a luh daan cu Profet pawlih sim cia mi a famkimnak a si. Palm Sunday (Tumkau nipini) thu thawn peh aw in a tanglam thuhla pawl kan zoh ta hrih ding.

1. Siangpahrang sinak langter dingah Jerusalem ah a lut.

          Bawi Jesuh cu siangpahrang dingah a suakmi a si (Mat. 2:2). A suah laiah a zohtu pawl in siangpahrang a si tiah laksawng sunglawi a simi sui, frankincense rimhmui le mura zihmui pawl an kengih khukbil in an biak (Mat. 2:11). Herod cun amah dinhmun longtu dingah a ruatih nauhak tampi a that hngai (2:16). Mi tampi in Bawi Jesuh cu an siangpahrang ih tuah dingah hramhram in kai an tum (Joh. 6:15). Curuangah Jerusalem ah Bawi Jesuh a luhnak thu hi David le siangpahrang zate ih hmanmi nehnak thantar langter dingah khua sungah a lutnak a si. Hinah hin Bawi Jesuh in amah kha siangpahrang ah an retmi thu ah a kham hngai lo. Culawng si loin thuneitu a sinak langter dingah Biakinn ah a lut (Mat. 21:12). Biakinn cu thlacamnak inn a sizia a langter fawn (Mat. 21:13; Is. 56:7). Thuneitu a sinak langternak ah nauhak pawlin “David Fapa cu thangṭhat uh” tiah an au (Mat. 21:15).

2. Thlarau lam Siangpahrang a si.

          Bawi Jesuh in siangpahrang dinhmun a lak tikah leitlun khawvel siangpahrang sinak in a si lo. Pathian duhnak cu leitlun ah a kim theinak dingin a tuahsuaktu thlarau lam siangpahrang a sizia a lang a si. Laak to in a lutnak ih sullam cu duhdawtnak le daihnak siangpahrang a sizia langternak a si. Cumi cu Pathian uknak dinnak hrangah a si. A simmi zate kan zoh tikah lei tisa thu hnakin thlarau lam thu lawng a si. Pathian duhnak hi ziang a si timi khal fiangzet in a sim thluh hngai a si.

3. Nunnak liamtu Siangpahrang a si.

          Bawi Jesuh cu leitlun a nun netabiknak thla 6 sung cu amah dungthluntu pawl thawn an um tlang a si. Cutin an um tlang tikah Pathian uknak thuhla lawnglawng a zirh, a sim a si.  A nunnak liam ding thuhla a sim tikah a dungthluntu pawl hmanin an theifiang thei lo. Mi tampi an bei a dong thluh.

          Sikhalsehla a thok lam ih an theifiang lomi cu Thlarau thianghlim ih zirhnak thawngin neta ah an theifiang sal a si. Thlarau lam siangpahrang a sinak an theifiang, kan theifiang thei a si. Tumkau nipini (Palm Sunday) ah Jerusalem khuapi sungih Jesuh Khrih a luhnak thu hi mi tampi cun thupi lozet ah an ret. “Hipa cu Galilee ram Nazareth khuami profet Jesuh a si” (Mat. 21:11) an ti. Asinain Farasi pawl cun, “Zohhnik uh, leilung pumpi in a thlun zo hi” tiah an phuang (Joh. 12:19). Tuini ah Jesuh Khrih zumtu minung tampi a karhzai zo a si.

4. Khawvel siangpahrang a si lo.

          Bawi Jesuh in, “Kei ka uknak ram cu hi leilung tlunah a si lo”, tiah fiangte’n a sim (Joh. 18:36). Pilat in, siangpahrang cu na si ngai maw? tiah a sut. Cutikah Jesuh in, “Nang cun Siangpahrang na si i ti. Leilung ih ka suahsanmi le ka ratsanmi cu thu pakhat lawng a si; cumi cu thutak sim ding hi a si. Thutak sungih a ummi hmuahhmuah cun ka thu simmi an ngai a si,” tiah a sawn (Joh. 18:37). Mi tampi cun an ruahmi vekin khawvel siangpahrang a si lo zia a simmi an thei tikah awloksong in an um. Sikhalsehla thutak ih hrampi cu Jesuh Khrih amah hi a si. Mi tampi in an el, an hnong ko nain a netnak ah Jesuh Khrih hnenah kan kirsal thluh thotho a si.

Thunetnak.

          Tumkau nipi ni (Palm Sunday) ah Jesuh Khrih cu Jerusalem khuapi sungah a lut. Hinah ahhin tumkau hnah (palm leaf) ih langtermi cu ‘nehnak’ a si. Thinglamtah cu ‘sunralnak’ a sizia khal kan theifiang cio. Zumtu pawlin Palm hnah lawng kan uar ahcun kan zumtu sinak cu rei a hnget thei lo ding. Sikhalsehla ‘nehnak taktak’ a langnak hmun cu sal dinhmun la in a ratu Jesuh Khrih in thinglamtah parah kan sualnak ai ah in tuarsak thluh ruangah a si. Palm hnah hmangin ‘hosana’ tiah a autu pawl lala in an ruah vekin thil a cang lo tikah ‘thianglamtah parah that uh’ tiah an au sal. Curuangah zumtu pawl nitin kan nunnak ah ‘nehnak’ kan tonmi ah lungawi in um men loin ‘Jesuh Khrih thawn pehzom ringring in kan nun pumhlum kan ap ringring a ṭul’ a si.  

Duhdawtnak le duhsaknak thawn,

Rev. CJ Hrang Hmung, D.Min., PhD.,

Manila, Philippines.

13.04.2014|07:55 am.

ZUMFEKNAK THAWN THLACAM

Baibal caanghril: “Ziang thuhla hmanah donhar in um hlah uh; thla nan cam tinte in nan ṭulmi cu Pathian hnenah dil uhla lungawi aipuang tein dil uh. Cuticun minung ruah ban lomi Pathian ih daihnak in nan thinlung le nan ruahnak cu Khrih Jesuh ah himte in a kilkhawi ding” (Filipi 4:6-7).

          Kawhhran hramthok pek laiah Khristian biaknak cu thuneitu pawlin an duh hrimrhim lo. Curuangah cuih caan laiah zumtu va si ding cu nunnak pek-awk thawn a bang aw. Filipi kawhhran khal thinlung rethei ding tampi a nei ve. Khristian an thokpekte a si ruangah ṭihphan ding tampi a um. Hremnak a phunphun a um ruangah mi hrekkhat cu an donhar, an beidong. Zirhnak dik lo a phunphun khal a suak. Nunnak a siatsuah theitu thil tampi a um. Paul le a rualpi pawl khal thawngthlak tiang an tuar. Hivek caan laiah Paul in, “Ziang thuhla hmanah donhar in um hlah uh; thla nan cam tinte’n nan ṭulmi cu Pathian hnenah dil uhla lungawi aipuang tein dil uh” tiah a forh hngai. Pathian hnen thla an cam tikah daihnak le hnangamnak an ngah thei. M.R. Vincent timi pa in “zumtu pawl thlacamnak cu daihnak le hnangamnak a si,” a ti. Thlacamnak sullam le thlacam daan pawl kha mal lai in kan zoh tlang hrih ding.

1. Thinlung tak thawn thlacamnak.

          Thla kan cam tikah vaivuam lo tein thinlung tak thawn thlacam ding a ṭul ngaingai. “Thla nan cam tinte in nan ṭulmi cu Pathian hnenah dil uh”, a ti bangin kan ṭulmi cu thinlung takin kan dil dingmi a si. Pathian cu a cakmi Pathian a si vekin kan dilmi hi a tumtuk ti a um lo. Cule Pathian hrangah a fate tuk, sim tlak lo tuk, timi a um fawn lo. Kanmai’ sinak zate kha Pathian hnenah kan pek thluh a ṭul. Hannah ih nunnak kan zoh tikah a sinak a zate’n mitthli thawn a pek-aw thluh (1 Sam. 1:15). Nauhak in a nu le pa hnenah a duhmi, a thinnomnak, a riahsiatnak le a hmuhtonmi pawl a zate’n a sim thluh ṭheu. Ziangvek thil fate zet a ton khalle a nu le pa hnenah a sim. Ṭihphan dingmi a ton tikah a nu le pa hnenah a tlan. Ka nu le pa in ka hrangah ziangzongza in tuahsak thei thluh tiah a rinsan. Nauhak in a thinlung sungah thupmi zianghman a nei dah lo. Cuvekin kanmai’ sinak a zate’n Pathian hnenah thlacamnak in kan phuan ding a ṭul a si. Filipi kawhhran in an thin bangnak le an ṭihphannak hmuahhmuah kha Bawipa hnenah an thinlung tak thawn thla an cam ahcun daihnak le hnangamnak nan ngah ding a si, tiah Paul in a zirh duhmi a si.

2. Midang le Mai’ hrangah thlacamnak

          Pathian hnenih thla kan cam tikah kan duhmi le kan ṭulmi pawl kan dil ding. Sualnak kan tuahmi hrangah siseh, tuini kan ṭulmi hrangah siseh, hmailam ih kan nunnak hrangah siseh Pathian duhnak vekin le lamhruainak a um theinak ding hrangah kan dil ṭul a si. Pathian kan hnenah a um ringring ti khal thei ringring kan ṭul. Kan sinak pawl ṭhate’n ruat aw, cekfel aw in Pathian hnenah kan sinak zate’n thup loin phuan thluhin thlacam ding a thupi zet. Cun kanmah hrang lawng si loin midang hrang ah thlacam sak hi a thupi ngaingai. Kanmah vekin harsatnak a tongmi pawl, thinlung rethei le zonzai beidong in a umtu pawl hrangah thlacamsak ding a ṭul zet. Tangdornak thinlung le thinlung thiangte’n Bawipa kan fuk ahcun daihnak le hnangamnak in pek tengteng ding. Kawhhran hrangah siseh, zumtu zate le zum lotu hrang tiang thlacamnak kan neihsak ding hi a thupi ngaingai.

3. Pathian hnenah lungawi thusimnak

          Pathian hnenah lungawi thusim hi thlacamnak sangbik a si. Ziangvek dinhmun nan thlen hmanah Pathian hnenah lungawi thu sim uh, tiah Paul in a sim. “Cat loin nan lungawi uh; thlacam ringring uh. Ziangvek dinhmun khalah lungawi thu sim uh. Cucu Khrih Jesuh ah Pathian ih a lo duhsakmi a si”, a ti (1 Thess. 5:16-18). Vei tampi cu kan ṭulmi lawng kha atu le atu kan dil ṭheu na’n kan ngah tikah lungawi thu sim ding kan hngilh ṭheu. Pathian duhdawtnak cu sim hrih loin thlacamnak caan ṭha kan ngahmi hrang hrimhrim ah lungawi thu sim dingmi kan si. Pathian in kan parah a thlen termi pawl hi kan hrangah a ṭha thluh ko tiah kan ruat ih kan pom thei ahcun Pathian hnen lungawi thusim ding hi a harsa hrimhrim lo.

4. Pathian in kan hrangah a ṭhami a thei thluh.

          Thla kan cam tikah kan ruahmi vekin kan ngah lo caan tampi a um ṭheu. Cuvek caan ah Pathian in kan thlacamnak in theisak lo a si, tiah kan vuihram ṭheu. Cumi cu a dikmi a si lo. Thlacamnak in kan dilmi kha Pathian n kan hrangah a ṭha bik a si maw a si lo ti hi a thei thluh. Kannih minung cun kan duhmi lawng kan thei. Cuih kan duhmi hi kan hrangah a ṭha lomi khal a si thei. Pathian cu duhdawtnak a si. A duhdawtmi a faate pawl hrangah a ṭha bik in tuahsak ringring. Pathian cu fimnak Pathian a si fawn. Kan hrangah a sia a ṭha a thei cia thluh. Pathian cu ziangzongza sersiamtu a si. Curuangah Pathian duhdawtnak, Pathian fimnak le Pathian cahnak pawl zumfek in kan dilmi cu Pathian khalain kan hrangah a ṭha bik a timi pawl in pe tengteng ding a si.

5. Minung ruah ban lomi Pathian ih daihnak.

          Pathian in a sersiammi minung pawl ih thinlung a thei thluh. Minung ih ruah ban lomi thil pawl hi Pathian cun a thei thluh. Kan hrangah ziang a ṭha bik timi khal a thei. Leitlun kan nunnak caan tawite sungah nomnak le lungawinak lawng a si cawk lo. Harsatnak, riahsiatnak, ṭahnak le mitthli tlaknak kan ton caan tampi a um. Himi pawl hi kan nunnak famkimtertu pawl an si. Ziangvek dinhmun kan thleng khalle Pathian hnenah zumfeknak thawn thla kan cam ahcun lungawinak le hnangamnak in pek tengteng ko ding. Himi hi leitlun in a lei thei lomi a thukmi Khristian zumnak a si. Minung kan ruah ban lomi phen ah Pathian ih daihnak a um. Cumi cu kan hrangah a famkimmi a si.

Thunetnak.

          Zumtu pawl hnenah thlacam thu thawn peh aw in sim ciamco ding tampi a ṭul nawn lo ding. Thlacam daan a phunphun a um. Baibal sungah thlacam a phunphun kan hmu thei. Kan thlacamnak ruangah ah kan nun ih kan tepmi le kan hlawhtlinnak tampi a um ko ding. A thupi bikmi cu kan thlacammi pohpoh hi zumfeknak le lungawinak thawn kan cam ahcun kan biakmi Pathian khalin amah duh daan in in pe tengteng ṭheu. Kanmai’ duh daan si loin Pathian duh daan hi kan nunnak ah a kim ringring a si.

Duhdawtnak le duhsaknak thawn,

Rev. CJ Hrang Hmung, D.Min., PhD.,

Manila, Philippines.

06.04.2014|01:19 am.