Baibal Caanghril:
“Euodia
le Sintekhe, nan hnenah zaangfah ka lo dil: Bawipa ih duhnak thlunin nan
thinlung hmunkhat dingah zuam uh. Cule nang rintlak ka hnaṭuanpi,
hi nunau pahnihte hi rak bawm aw, ti ka lo duh ve. Ziangahtile keimah thawn hnaṭuan
tlang an si; Klement le Pathian nunnak cabu sungih hmin khummi ka hnaṭuanpi
hmuahhmuah thawn Thuthangṭha
zaiter dingah keimah thawn napi ih hnaṭuantu
an si” (Filipi 4:2-3).
Thuthoknak.
Remnak hi zumtu nun ah kan neih ding a
thupizetmi pakhat a si. A hleice in zumtu pawl cu Jesuh Khrih ah remnak kan
neih ding a thupi ngaingai. Kawhhran sungah siseh, pawlkom sungah siseh,
rem-awknak a um lo ahcun duh um lozetmi buainak a suahpi thei. Ṭhenṭhek awknak tumpi
tiang a thleng thei. Hmuh daan, ruah daan le pom daan a bang aw lo tikah rem-aw
lonak a tam duh cuang. Tuini zumtu lak khalah kan zirnak, kan ruahnak le kan
thupom, kan fehpi duhmi pawl ruangah rem lonak a suak ṭheu.
Hi pawl hi atu lawngih suakmi si loin kawhhran hmaisa lam khalah a um zomi a
si. Himi Baibal caang sungah Filipi kawhhran sungah rem aw lonak le thubuai a
um ruangah Paul in seherhzet in zirhnak a neimi thu kan hmu thei. Zaangfah dil
phah in a zirhmi a si. Himi thuhla zoh in zumtu pawl Jesuh Khrih ah remnak kan
neih ding a ṭulzia kan zohtlang hnik ding.
1. Nunau Upa Pahnih
Rem-awk lonak.
Filipi
Kawhhran sungah ‘Euodia’ le ‘Sintekhe’ timi nunau upa pahnih an um. Annih hi
Kawhhran hruaitu upa pahnih ih nupi veve khal an si. An pahnih hi hruaitu ka si
deuh tiin sinak an cuh-aw deuh ruangah an rem-aw lo a si hmang. Cangantu
hrekkhat cun nu upa hruaitu deuh siding an cuh aw, tiah an ngan. A hrekkhat nih
cun hlarem thuhla lam thawn pehpar aw in an thu a kalh awmi si tiah an ti. William
Barclay ih nganmi sung ahcun, Biakinn an nei hrih lo ruangah himi nunau upa
pahnih tei’ inn hi khawmnak ah an rak hmang ṭheu.
Himi khawmnak hmun thawn pehpar aw in buainak a suak a si men ding, ti a si.Anmah
pahnih rem-awk lonak ruangah kawhhran sungah buainak a suak pang ding, tiah
Paul a thin a phang. Curuangah Paul in an rem-aw theinak dingah zaangfah a dil
hngainak a si. Kum zabi pakhatnak san laiih nunau dinhmun a niamzet ih ruah lai
caan ah hibangtuk a cakmi nunau hruaitu kawhhran sungah an um theimi hi
mangbangza ngaingai a si.
Kawhhran
thokpek hrawng ahcun nunau pawl an lang ngaingai thei lo. Cule Israel pawlih
nunphung ah nunau dinhmun hi a niam ngaingai. Asinain dunglam ihsin ṭanpitu ṭhazet an rak
si ṭheu. Judah ram hnakin Masidonia peng ahcun
hmun dang thawn an bang aw lo. Nunau pawl hi zalennak an nei deuh. Curuangah
kawhhran kaihhruainak ah nunau pawlin thuhla rel theinak dinhmun an rak nei
theinak a si. Hitiih hruaitu dinhmun a ummi nunau upa pahnih rem aw lo hi a
poizet a simi pakhat a si.
2. Masidonia
peng Nunau pawl ih kaihhruainak.
A
veihnihnak Paul khual a tlawn laiah Filipi khua ah a rak thleng. Tirhthlah
16:13-14 kan zoh tikah Paul le Silas te pawl hna an ṭuan
tikah a hmaisa in nunau hnenah a rak si. Jesuh Khrih ih thuthangṭha an relpi hmaisa bikmi cu puan sendup zuartu Lydia
a si. Himi nu in Jesuh Khrih cu i rundamtu le ka Bawipa a si, tiah a pom ih a cohlan
tikah Europe ram sungah Khristian hmaisabik ah a cang. Mipa tampi sungin Lydia
in zumtu Khristian a can hmaisa theinak kan zoh tikah Filipi kawhhran a
hramthoknak hi nunau an si, kan ti le a palh lo ding. Filipi lawng si loin Thesalonika
khua le Berea khua an feh tik khalah nunau pawl hi zumtu hmaisa an siih Jesuh
Khrih a cohlangtu an si, tiah kan hmu thei fawn (Tirh. 17:4, 12-15). Lydia hi
hnipuan man nei a simi puan sendup zuartu, an ti tikah pursumnak lam mit a nei
ti ding tluk a si. Mi zaran men cu a si hrimhrim lo, ti a fiang. Cule cuih san
laiih nunau pakhat in amah hrangah le a pasal hrangah thlan a tuah timi thuhla
khal hlanlai Grik casual an tongmi sungah a um tikah nunau pawl ih thil tithei
le thuruat thei pakhat a sizia a lang a si. Cuih san lai Masidonia peng thil um
daan kan zoh tikah nunau pawl in thil thupi tampi an tuah ih kawhhran sung
khalah thurel le mi kaihruai theitu an rak sizia fingtein kan hmu thei a si.
Tuini kawhhran le pawlkom sung khalah nunau pawl in thil an ti theimi tampi a
um. Cumi pawl cu kawhhran le pawlkom ṭhansonak
hrangah anmai’ talent cio hmang thiam ding hi a thupizet a si.
3. Nang Rintlak Ka
hnaṭuanpi.
Baibal thiam simfiang ngantu
pawlin, “ka hnaṭuanpi” timi hi zo a si ding,
tiah a phunphun in an ruat cio. “Cule nang rintlak ka
hnaṭuanpi, hi
nunau pahnihte hi rak bawm aw, ti ka lo duh ve,” tiah Paul ih simmi kan
hmu (Fil. 4:3). Ka hnaṭuanpi (yokefellow) timi hi Grik ṭong in “sunzuge”
ti a siih a sullam cu “mi hmuah ih rinsanmi”, “rinsantlak” tinak a si. Cuih a
hnaṭuanpi cun harsatnak le thubuai a um tikah
tawlrel ṭheutu a si. Ral awknak a um tikah remnak
tuahtu, rem tertu khal a si. Cuih “ka hnaṭuanpi”
timi thu ah ruah daan a phunphun a um: Mi hrekkhat in, “Puan sendup zuartu Lydia
hi Pual ih nupi a si. Lydia in a rak bawm” tiah a ruattu an um. Sikhalsehla
Paul in nupi a nei a si, timi thu hi khuitawk hmanah theih theinak kan nei lo
ruangah a si thei lo ding, tiah mi tampi cun an ruat. Cun, Paul in pastor ṭuan dingah a thlahmi Timote a si lole Silas te pahnih
lakah pakhat khat an si pei maw? tiah ruahnak neitu an um fawn.
Cule
mi hrekkhat in Filipi kawhhran ih an rinsanmi Epafroditas teh a si pei maw?
tiah a ruattu an um ve. Epafroditas hi cakuat phursaktu lawng si loin Filipi
khua buainak daiter ding khalah a fialcih ding a si, tiah zumnak khal a um. Himi
hi mi tam deuh ih an zum daan a si. Klement timi hmin khal kan hmu thei ih (v.
3) a thuhla belte fiang deuhin kan thei ngah deuh lo. Amah le a rualpi pawl hi
thuthangṭha karhzainak hrangah bawmtu taktak an
siih nunnak cabu sungah hmin nganmi an si, tiah kan hmu. Cule mi hrekkhat in
Klement hi neta lam ah Rom Bishop hminthangzet ah a cangmi kha a si pei maw?
tiih a ruattu an um nain sirhsan ding ngaingai zianghman a um lo. Paul in
‘rintlak hnaṭuanpi’ a nei ti cu a fiangmi a si. Kannih
zumtu pawl khal kan hnaṭuanpi pawlin ‘rintlak hnaṭuanpi’ tiah in ti ding hi a
thupizetmi a si.
4. Remnak
hrangah ruat cih dingmi.
Kawhhran
le pawlkom kan neihmi sungah rem lonak a um tikah sungtel zapi hrangah thin a
nuam duh lo ngaingai. Pakhat le pakhat rem te ih um thei ding hi zumtu zate ih
thinlung saduhthah a si ringring. Filipi kawhhran rem lonak ruangah Paul hi a
thinlung a rethei zet. Filipi kawhhran hi a remzetmi le duhdawt aw zetmi an si
tiih a hmin a than laifangah hivekin rem lonak thu a theih tikah a thin a na
zet. Curuangah remnak a um theinak dingah a ti thei tawk in a tawlrel. A hmaisa
ah Filipi kawhhran kha Jesuh Khrih thawngin remnak nei dingah a forh hngai. Remnak
a um lonak hmun ahcun zumtu ṭha an um thei lo.
Jesuh Khrih tel loin remnak taktak a um thei lo. Minung le minung cu kan sinak
kan hmu aw thluh ruangah remnak taktak a suahpi thei lo. Jesuh Khrih ah hram
bun ih nun a nei taktak mi ‘rintlak hnaṭuanpi,
zumtu ṭha’ a um lawngah remnak a famkim thei
ding a si. Klement le a rualpi pawl cu
remnak a tuahtu an siih nunnak cabu sungah hmin nganmi an si. Kan Bawipa Jesuh
in, “Remnak a tuahtu pawl cu mi thluasuak an si; Ziangahtile Pathian ih
fahniang tiah kawh an si ding”, tiah a sim (Mat. 5:9).
Thunetnak.
Tuihni
hruaitu upa pawl in Filipi khua ah nunau upa pahnih pawl an rem-aw lo ruangah
buainak a suak bangin kan san khalah kanmah ruangah buainak a suak pang maw ti
hi ṭhatein ruat aw ringring kan ṭul. Kan kawhhran le pawlkom sungah dinhmun cuh awk
ruangah siseh, duh daan, pom daan le zirh daan bang aw lo ruangah siseh,
buainak le rem lonak a suahpitu kan si pang maw ti hi kan cekfel awk a ṭul. Kanmah ruangah pawlkom le kawhhran sungah rem
lonak a suak tertu kan si pang ahcun a poizet ding. Bawipai’ duhnak thlun in remnak
tuahtu kan si theinak dingah le tangdornak thawn Jesuh Khrih le a kawhhran
riantu ṭha kan si theinak dingah kan nunnak ap
aw cio uhsi. Jesuh Khrih cu kan remnak hrampi a si.
Duhdawtnak le duhsaknak
thawn,
Rev. CJ Hrang Hmung, D.Min.,
PhD.,
Manila, Philippines.
25.01.2014|9:18 pm.