Saturday, January 18, 2014

KHRISTIAN LUNGRUALNAK (Christian Unity)

Baibal Caanghril:
“Thlarau in a lo pekmi pumkhat sinak kha unghmun dingiah hmun khatih a lo emkhawmtu ih remnak in hmunter uh” (Efesa 4:3)
Baibal siarbet: Johan 17; Efesa 4:1-6; 13-16.

Thuhmaihruai   
          Efesa cakuat bung 1-3 kan siar tikah Paul in Pathian ih kawhnak le zumtu kan si theinak ding hrangah Pathian ih khua a khangmi pawl thuhla ngami kan hmu thei. Jesuh Khrih cu kanmah misual pawl hrangah a thi ih a thosal. Cutikah Pathian in kan nun hlun, minung hlun kan sinak hmuahhmuah a cem ter. Cule miphun thar ah in siamthar ih kawhhran a dinsuak. Cumi cu Pathian thawn a hlat awmi minung pawl kha Pathian thawn remsalnak, pehzomnak le a ta kan sinak a langter. Miphun hmuahhmuah cu hmunkhat ah a komkhawm. Cutin a komkhawmnak ihsin miphun thar a suak ter. Cumi cu Pathian in a thuphuan a kimternak khal a si.
          Cuinsin Paulin miphun thar a si lole kawhhran in ziangtin a cangvai dingih a nunpi ding timi thu pawl bung 4-6 sungah a sim bet. Pathian ih in tuahsakmi pawl a simfiang hnu ah zumtu pawlih tuah dingmi uanvo pawl a sim sal. Phundang in kan sim a sile Pathian lam ih tuahmi pawl a sim hnu ah minung lam uanvo pawl a tarlang. Curuangah “Bawipa ih hnauannak ruangih thawng a tlami keimah in Pathian kawhmi nan si bangtuk in nan nunnak ah amah ih kawhmi nan sinak kha langter uh, tiah ka lo forh” a ti (Efe. 4:1). Hizawn ah ‘nan sinak kha langter uh,’ a timi hi minung ih kan tuah dingmi pawl sim duhmi a si. A pakhatnak ah miphun thar sinak cu lungrualnak in langter ding a ul. A pahnihnak ah cuih miphun thar hi thianghlim nun nei a ul. Himi thu pahnih a ulzia hi Efesa 4:17 ihsin 5:21 sungah a tarlang a si.

1. Paul ih simmi Lungrualnak.
          Hi hmun ah Pathian duhmi ‘lungrualnak’ hi thu pali in a langter.
(a)        Thinlung neemnak, tangdor le thinsaunak neiin duhdawtnak thawn pakhat le pakhat zawiawk theinak in langter ding (Efe. 4:2).
(b)       Bawi pakhat, rinnak pakhat, baptisma pakhat lawng a um. Pathian pakhat a umih ziang hmuahhmuah ih Pa a simi Pathian pakhat lawng a um timi tlun ah hram bun ding (Efe. 4:5-6).
(c)        A hrilmi pawl cu pumpak ciar in covo laksawng an nei fingfing ruangah pumkhat sinak ih muril a langter (Efe. 4:7).
(d)       Pumkhat sinak le remdaihnak pawl kilkhawi theinak dingah Khrih ih famkimnak a simi pitlinnak kan neih cio theinak ding hrangah a si (Efe. 4:13).
          Curuangah lungrualnak le pumkhat sinak kan kilkhawi theinak dingah duhdawtnak thinlung (Charity), pumkhat cannak (Unity), phun dangdang sungin bang awknak (Diversity) le hanlen pitlinnak (Maturity) pawl ih nei lo theih lo kan neih ulmi sinak pawl an si.
          Pathian ih hrilmi pawlin sinak (qualification) pa 5 thawn kim a ul. Cupawl cu, (1) thinlung tangdornak (2) thinlung neemnak (3) thinsaunak (4) duhdawtnak thawn pakhat le pakhat ngaithiam awknak (5) pawlkom awknak pawl tla an si. Zumtu pawlin himi sinak pawl kan neih theinak dingah Paul in thla a cam (Efe. 3:17). Tuini khalah zumtu pawl duhdawtnak thawn a khatmi nun kan nei cio theinak dingah Paul in in forh a si. Mi hrek cun thinlung neemnak a neitu pawl kha an hmuhsuam heu. Thinlung neemnak hi thupi an ret lotu an um. Sikhalsehla zumtu cun thinlung neem in tangdor in um hi thupi ah ret ding kan ul (Fil. 2:3-8). Tangdornak thinlung thawn lawng pumkhat sinak a suahpi thei ding. Puarthaunak cun mi a henhek ter sawn a si.
          Thinlung neemnak (meekness) hin dingthluk lairelnak le remnak a suahpi thei. Thinlung neemnak hi famkim lo le ihhrut ruangah a si lo. Minung kan nun in kilhimtu pakhat a si sawn. Hotu pawl thinlung neem an neih tikah zoh a mawi zet. Thinsaunak khal hi mizaraan ih nei theihmi a si lo. Duhdawtnak cu a thupi bik. Duhdawtnak cun a dang sinak zate parah a khuh thluh thei a si.

2. Pumkhat sinak kha unghmun ter ding.
          Paul in, “Thlarau in a lo pekmi pumkhat sinak kha unghmun dingah hmun khatih a lo emkhawmtu ih remnak in hmunter uh” a ti (Efe. 4:3). Hinah hin thumkom Pathian sinak thu thawn a pehzom tiah lak theih a si. Pathian ah Pa, Fapa le Thiang Thlarau tiin caan dangdang ah sinak phunthum thawn a lang ko nain Pathian cu pakhat lawng a si.
          “Ruangpum pakhat” a ti tikah Jesuh Khrih ih ruangpum a simi kawhhran a sawh duhmi a si. “Thlarau pakhat” a ti tik khalah zumtu pawlih nun sungah a ummi Thiang Thlarau kha sim duhmi a si. Cuih Thlarau thawngin zumtu pawl cu kawhhran ah lut dingin tihnim hmaisa a ul (1 Kor. 12:13). Thiang Thlarau a neimi zumtu cun Khrih ih ruangpum a simi kawhhran sungah pumkhat sinak nei cio ding a ul a si. Cun ruahsannak pakhat, rinnak pakhat, baptisma pakhat a timi hi Jesuh Khrih timi Bawi pakhat lawng kan neih ruangah a si. Bawi Khrih sungah zumnak, ruahsannak le baptisma conak pawl hi um lo theih lomi pawl an si (1 Kor. 1;13; Gal. 3:27). Pa, Fapa le Thiang Thlarau sinak pathum thawn a lang awmi Pathian cu pakhat lawng a si vekin kannih khal a dangdang kan si ko nain pumkhat si thei ding hi a duhsak a si. Bawi Jesuh ih thlacammi khal a si (Joh. 17).
          Sikhalsehla tuini ah kawhhran tampi in kan henhek aw thluh. Ruah daan, pom daan bang aw lo ruangah a si. Cumi thu ah Paul cun, “Thlarau in a lo pekmi pumkhat sinak kha unghmun dingah hmun khatih a lo eemkhawmtu ih remnak in hmunter uh,” a ti (Efe. 4:3). Efesa kawhhran sungtel pawl hrangah kuatmi a si kona’n Asia sungih a ummi midang pawl hrang khalah a si tiah a hmaisa lam ah kan sim zo. Efesa khua ah innsang ah a khawmmi inn-kawhhran a um vekin khua dangdang khalah a um thei ve mi a si. Ziangvek in mah le inn ah, biakinn ah kan khawm aw khal le pakhat le pakhat do awk rero ding a si lo. Zuam aw rero in iksik aw ding khal a si lo. Thuthangha pakhat a hlawmtu kan si cio ih mah le duh daan in kan sim kan phuang ciomi a si. Curuangah kan anpi awk theinak ah anpi aw in, nel aw zet in hnauan tlang ding hi a thupi sawn a si. Do aw rero in soisel aw rero ding khal kan si lo. Cumi cu Paul ih duhsakmi khal a si. Ziangahtile kawhhran timi cu Jesuh Khrih ih ruangpum a si ruangah cuih ruangpum hansonak dingah cun uanvo kan neih daan a dang cio ti hi theifiang cio ding a thupi.

3. Lungrualnak in Pitlin hansonak a suahpi.
          Paul in kawhhran sungih zumtu hmuahhmuah in kawhhran ih cangvainak pawl le hnauannak ah telkim thluh in pitling hangso ter dingah a forh hngai. Curuangah “Cuticun kan zumnak ah le Pathian Fapa kan theihnak pakhat sungah kan finkhawm aw heh ding; patling kan si dingih Khrih ih patling a sinak a saannak bik hmun khal kan thleng ve ding,” tiah hmuitinmi a tarlang a si (Efe. 4:13). A hngetkhohmi kawhhran kan dinsuahpi theinak dingah a thupimi (3) tuah a ul. Cupawl cu:
(1)   Zumnak bangrep nei a ul. Zumnak thazaang a cakmi si a ul. Jesuh Khrih le a duhnak theifeltu si a ul ih Ca Thianghlim hate’n theitu si a ul.
(2)   Cuih zumtu pawl cu Khrih ih famkimnak ah hmunkhatte a thlengtlangtu kan si a ul. Khrih bangih a nungtu kan si a ul. Zo deuh a cak ih zo deuh a derthawm ti um loin ruahnak bangrep deuh ih luangkhat theitu kan si a ul. Cuti kan si theinak ding hrangah hruaitu le pastor in uanvo an nei.
(3)   Thlarau lam thazaang a cakmi, Pathian thu a duhzetmi, kawhhran sung cangvainak ah a taimak zetmi, riantu ha siin thuthangha karhzainak hnauan ah lungtho ringringtu pawl an si.
          Markus Barth in, ‘Pitling zumtu pakhat si dingah thil ol a si lo. Cawmdawl le somdawl vivo dingah kawhhran in uanvo a nei,’ a ti. Pitlingmi zumtu sithei ding ahcun thlacam a cakmi a si ding, nuncan ziaza a ha mi a si ding, rinsantlak a si ding timi pawl thawn a kim a ul. Cule thlarau thazaang cahnak famkim thawn a khat a ul. Kawhhran ah mi pakhat lawng hat hnak in mi zapi ha thluh a ul. Pitling thluh a ul. Khrih ruangpum hansonak hrangah uantlang a ul. Cutin a si lo ahcun a pitling hrih lo pawl thawn hmu aw sualnak a um thei. Cutin thil zianghman ti thei loin a cemral thei. Curuangah zumtu zate’n siamtharmi si an ul. Khrih ih famkimnak kan hmuitin thleng hlan lo feh vivo ding kan ul. “Cutik ahcun mi bumtu pawl thuzirhnak le zinpeng zawh haiseh tiih an phuahcopmi thuphan, tisuar le thlisia pawl in khuazakip ih a seep a soihmi nauhak bangtuk kan si nawn lo ding,” (Efe. 4:14). A pitling lomi, zumnak lamih a nauhak hrih pawl ruangah kawhhran kan henhek aw thluh. Cutin kan hnauannak khal kan hlawhtling thei lo a si.
          Cutin kan si lonak dingah Paul in, “Duhdawtnak thinlung kengin thudik kan sim kan rel sawn pei ih kan lu a simi Khrih sungah a phunkim in hang ding kan si,” a tinak a si (Efe. 4:15). Jesuh Khrih cu kawhhran ih lu a siih lu a um lawngah kut, ke le a dang pawl a hang thei. Lu in kut ke le ruangpum zate a kai thluh ruangah kan lu a simi Jesuh Khrih cu thupi ah kan ret a ul. Jesuh Khrih ih zirhmi le fialmi vekin cangvai ih uan a ul (Mat. 28:19-20). Paul in kawhhran hanso pitlinnak dingah duhdawtnak le dingfelnak parah hram a bun a si, tin a sim duhmi a si. Cuticun Jesuh Khrih ih uknak hnuai ah mah le hnauan ciar kan uan ahcun duhdawtnak in a hangso thei ding a si.

Thunetnak.
          Curuangah Paul in, “Amah Khrih ih uknak hnuai ah taksa ruang parih hen dangdang pawl cu remte in an pehkhawm aw heh. Hlikhlok ruhcaang pawl in taksa ruangpi cu hmun khatah an kaikhawm heh. Curuangah taksa ruang parih hen dangdang cu anmah ih hnauan ding ciar an uan tikah taksa ruangpi cu a zatein duhdawtnak in a hangso a si,” a ti (Efe. 4:16). Kan zum daan, kan hmuh daan, kan ruah daan le kan pom daan pawl a bang aw lo ruangah Khristian sungah pakhat le pakhat do aw rero ding kan si lo. Kanmah le sinak cio in Bawipai’ ram hrangah ṭuan cio ding kan si sawn. Kan tuahmi ziangkim hi Pathian sunlawinak hrangah si sawn thlang seh. Zum lotu pawl hmaiah Khristian pawl kan lungrualnak le pumkhat kan sinak muril lang thlang hram seh. Rintlaknak le thudik thutak a dinpitu kawhhran cu rethei harsanak le hremnak a phunphun an tong. An nun liam tiangin kawhhran parah rinsantlak in an um. Curuangah kawhhran hi tuini tiang a hangso ih a karhzai sinsin theinak a si.

Duhdawtnak le duhsaknak thawn,

Rev. CJ Hrang Hmung, D.Min., PhD.,
Manila, Philippines.
18.01.2014|11:54 pm.