Baibal Caanghril:
“Cubangtuk
a lenglam thlunmi pawl rinsan duh ahcun a rinsan theitu ka si ve ko. Zozo khal
in a lenglamih thlunmi thil ka rinsan a si tiin a ruah ahcun cumi pa hnakin tam
sinsin ih ruat ding sawn ka si. Zing riat ka kim ah serhtan mi ka si;
suahkehnak lamih ti ahcun Israel miphun, Benjamin hrin, Hebru cit ka si. Judah
Daan thlun lam ti ahcun Farasi mi ka si. Cumi ah ka ṭangzet ih Khristian pawl
ka hrem. Daan thlun tahratin miding si theinak lamah cun keimah cu mawh nei lo
ka si” (Filipi 3:4-6).
Minung tampi cun lenglam ih kan sinak
zoh aw in pakhat le pakhat kan rinsan aw ṭheu. Biaknak lam ah siseh, leitlun
lam thu ah siseh rinsantlak kan timi pawl hi lenglam dinhmun zohin kan ṭhencat ṭheu
a si. Cumi cu a palh tiah ka sim duhmi a si lo. A ṭhatnak hmun tampi a um ko. Asinain
Paul ih dinhmun zohin cutiih kan hmu ṭheu hi ziang a bang tiah zohṭhim dingah
ka tarlang duhmi a si sawn. Paul cu Judah hruaitu pawl bangtukin a lenglam thil
sinak ahhin sim ding tampi a nei ko. Judah miphun sungah hruaitu pakhat a rak
si. Judah miphun lakah an upatmi Benjamin hrin a si. Judah mi biaknak lam khalah
thuneihnak sangbik a neitu Sanhedrin Council upa pakhat a si. Anmah san lai ih
a thupizetmi Rom miphun sinak a nei fawn. Cuih a sinak hmuahhmuah kha fehsan
tanta thluh in Jesuh Khrih hrangah a nunnak a pek. Jesuh Khrih hrangah ziangkim
tansan ngamtu paralṭha a si. Paul ih sinak a thupitnak pawl kan tarlang vivo
hnik ding.
1. Zing riat a kim
ah serhtan mi a si.
Abraham san ihsin serhtannak nan tuah
pei, tiah Pathian thukamnak a um zomi a si. “Atu thokin mipa pohpoh cu ni riat
an ti ni ah an serh nan tan ding…” (Seem. 17:11). Curuangah Paul khal zing riat
a kim tikah serh a tannak a si. Ishmael cithlah pawl cu kum 13 an kim til
lawngah serh an tan. Ziangahtile Ishmael cu kum hleithum a kim tikah serh a tan
ruangah a si (Seem. 17:25). Biaknak dang
ihsin Judah biaknak ah a ṭhawn awmi pawl cu an upat tikah serh an tan ṭheu.
Asinain Paul cu Judah miphun taktak sung ih suakmi a si ruangah ni riat a kim
tikah Judah daan a ummi vekin serhtannak a tuahmi a si.
2. Israel miphun
a si.
Judah mi pawl in biaknak thuthawn
pehpar in thu an sim tikah Israel miphun ka si, an ti aw ṭheu. Israel miphun
timi hi thupizet ah an ruahmi a si. ‘Israel’ timi cu Pathian le Jakob an
buan-aw hnu ah Pathian in a pekmi hmin a si (Seem. 32:28). Ishmael miphun pawl
in an suahkehnak an zingzoi tikah Abraham le Hagar tei’ hrinmi Ishmael hrin kan
si an ti (Seem. 21:1-13). Cun Edom miphun pawl in an suahkehnak zingzoi ve
tikah Isaak fapa Esau hrin kan si an ti ve (Seem. 36:8). Cule Israel mi in an
thawhkehnak an zingzoi tikah Jacob hrin kan si an ti. Jacob kha Pathian in
Israel tiah a hmin a thlengsakmi a si
ruangah a fa le phun hleihnuh kha Pathian ih hrilmi Israel hrin cithlahtu kan
si an ti cio. Paul cu cumi lakin Pathian ih hrilmi Israel miphun 12 sungin
Benjamin hrin sungih suakmi a si.
3. Benjamin hrin
a si.
Paul cu Israel miphun menmen a si lo.
Israel miphun sung hmanah mithiang bawiphun a simi Benjamin hrin a si. Benjamin
cu Jacob nupi Rachel thawn neihmi fapa a si. Israel siangpahrang hmaisabik a ṭuantu
Saul hi Benjamin hrin a si (1 Sam. 9:1-2). Paul khal hi Saul siangpahrang hmin
thlun in thlengawknak a neih hlanah Saul tiah kawhmi a si. Jesuh Khrih a zum
hnu ah Paul tiah a hmin a thlengsal a si. Israel ram ṭhen hnih ah a ṭhen tikah
thlanglam Judah thawn a kom-aw mi an si. Babylon sal ihsin luatnak an ngah
theinak dingah Esther siangpahrang bawinu bawmtu bik Modekai khal hi Benjamin
hrin a si. Curuangah Paul cu Israel mithiang bawiphun Benjamin hrin a siih
leitlun khawvel lam in kan zoh a sile Judah zirhtu pawl hnakin dinhmun a sang
deuhmi a si.
4. Hebru nu le
pa ih hrinmi Hebru cit a si.
Hebru cit timi hi Israel miphun tinak
a si ko. Asinain sullam dang a nei. Israel mi cu leitlun khuazakip ah an ṭhekdarh
thluh. Rom ah tampi an um ih Alexandria khua khalah mi tampi an um. An umnak
poh ah an ṭong le an nunphung an hmang ringring. Sikhalsehla caan a rei
deuhdeuh tikah mi hrekkhat cu an ṭong an hngilh ih Grik ṭong an hmang. Paul cu
Grik ṭong a hmang ih tlunah a miphun Hebru ṭong khal ṭhate’n a thiam thotho.
Tarsas khuapi ah suakmi a si ko na’n an pipu suahkehnak Jerusalem ah a ra ih ‘Gamaliel’
timi anmah san laiah hminthangbik zirhtu ih kuttang ah tlawng a kai (Tirh.
22:3).
5. Biaknak
Hruaitu Farasi a si.
Paul cu Judah biaknak ah thuneihnak
sangbik a neitu Sandedrin Council upa pakhat a si. Daan thu tifekfek ih a
thluntu lam ah a nasabik mi Farasi a si. Farasi mi pawl hi Judah miphun sungah
pawl pakhat an si. Biaknak lamah a zuamzet pawl an siih 100 BC ihsin AD 100
tiang thuneitu pawl an si. Biaknak lamah thianhlimnak a ṭulzia, ṭhenhra ṭhenkhat
pek a ṭulzia, le Sabbath ul a ṭulzia pawl a thupittertu an si. Vancungmi an um
tile thawhsalnak a um, ti a zumtu an siih Sadusi pawl thawn an zum daan a dang
awk ruangah an eng aw deuh ringring. Moses daan thlun dingin an zuamzet ih an
hrilfiahmi kha Moses daan tlun ah an bet vivo. Judah mi zapi lakin mi hleicet
tiih an retmi an si. Judah biaknak ih nasazet ih ṭanpitu an si. Paul cu cuih
Farasi lakah a theibik le a hngal bik lakah a tel ve mi a si.
6. Khristian
pawl Hremtu a si.
Judah biaknak a ṭantuk ruangah
Khristian pawl nasazet in a hrem hngai. Judah biaknak a dotu zumnak le pawl
pohpoh kha hlo thluh dingin nasazet in a zuam. Himi Khristian pawl hremnak thu
hi a hngilh thei lo ruangah hmun tampi ah a sim ringring ṭheu (Tirh. 22:2-21;
26:4-23; 1 Kor. 15:8-10; Gal. 1:13). Judah biaknak le zum daan cu a terek tiang
a thei ih a thiam thluhmi a si. Curuangah an rinsanzetmi pa a rak si vekin
humhim duh ah Khristian pawl nasazet in a rak hrem hngai a si cu.
7. Daan thlunnak
lam ahcun mawh nei lomi a si.
Paul cu Judah biaknak daan ih thlun
ding a ummi hmuahhmuah cu a thlun kim thluh. Daan vekin fekzet ih nungmi pa a
si. Felzet in a thluntu khal a si. A zummi biaknak hrangah a nunnak pek tiang a
ngammi a si. Miphun le ram duhdawtzet tu a si fawn. Judah daan thlunnak lam
ahcun soisel ding um loin mawh nei lomi a si fawn. Cutluk ih felmi pa a si.
Tlangkawmnak
A tlun ih kan tarlangmi Paul ih thuhla
pawl kan zoh tikah mi thupi cu a si ta rori. Mi menmen a si lo ti cu a fiang
nasa. A sinak pawl kan zoh tikah rinsantlak hruaitu ṭha le upat co tlakmi hrimrhim
a si ko.
Sikhalsehla Jesuh Khrih thawn an ton
aw tikah cuih a sinak pawl hi amai’ cahnak le thil titheinak lawng ih tuahmi a
si ruangah zianghman a si lo zia a hmu-aw ih thupi ah a ret thei nawn lo. Amah
le amah fiangtein a hmu aw ngah sal. Minung mit ih hmuh theimi a lenglam sinak
cu kan zoh tikah a famkim thluhmi a si ko. Asinain Pathian hmai ahcun cuih thil
pawl hi zianghman an si lo tiah a hmusuak ngah. Rundamnak timi cu minung ih
thil titheinak in a si lo. Pathian ih laksawng a si. Curuangah mai’ sualnak kha
thei aw in tangdornak thinlung thawn Jesuh Khrih hnenah pan a ṭul. Cutik lawngah
lungawinak sangbik ngah theih a si, ti kha fiangzet in a hmusuak. Cuticun a
sinak hmuahhmuah a tansak thluh. Cule zumtlakmi Khrih ih sal ṭha, riantu ṭha ah
a cang ta a si.
Zumtu kannih teh Paul bangin kan sinak
ziangkim tansan in a nunnak liamin in rundamtu Jesuh Khrih hrangah kan pe aw
ngam taktak maw? Kanmah le kanmah kan cekfel aw ding a ṭul tuk zo. Pathian in
sunlawinak co hram seh! Amen.
Duhdawtnak le duhsaknak
thawn,
Rev. CJ Hrang Hmung, D.Min.,
PhD.,
Manila, Philippines.
16.02.2014|00:05 am.