Tuesday, December 29, 2015

PATHIAN KAN RINSAN (IN GOD WE TRUST)

American pawlih hmanmi paisa dollar parah “In God We Trust” tiin nganmi a um. Himi thuhla hi ziangtin hram a thok timi mallai kan zoh hnik pei.

 
England ram ah 1600 kum hrawngah zumtu pawl lakah Puritan Separatists tthangphawknak nasazet a thleng. Cuih tthangphawknak cu biaknak lam hruaitu pawl (Church of England) in an cohlang thei hrimhrim lo. Culawng si loin a dikmi biaknak siatsuah tertu ding a si tiah an hmu/ruat ih an hua ngaingai. Kawhhran sungah buainak a suak ringring. Cuticun 1620 kum a thleng tikah cuih tthangphawknak ih hotu pawl le zumtu 101 pawl cu an kai ih “Mayflower” timi longpi parah ei-in famkimzet an retsak hnu nan duhnak hmun ah nan feh thei tiah an ram ihsin an dawisuak. 

Cuticun England ram ihsin dawi a tuartu cuih zumtu pawl le a hotu pawl cu longpi thawn tipi thuanthum parah lamzin um lo, leilung hmu loin thli seemnak hmun ah an fen-aw vivo. An thinlung sung ahcun leitlung nisuahnak lam India ram an thleng leh ko ding tiah an ruat.

Zumtu mi piangthar an si vekin thinnau lo tein an um ih an thlennak hmun ah rundamnak thuthangttha kan sim, kan phuang ding tiah ruahsannak tumpi thawn an fen-aw phah vivo. Tipi thuanthum par an feh vivo nak lamzintluan ah thlacam phah, thangtthat hla sak phah in ni le thla khal a liam rero. Caan a rei vivo tik ahcun an neihmi ti le rawl khal a mal phah vivo thlang.

Cutin an tomi longpi cu a fen vivo ih ni tawkfang a rei zo. Ni nikhat cu ihnak ihsin an tthang tikah a lenglam an hei cuan. Cutikah leilung an hmu ih an zatein an lungawi a awi ngaingai. India ram kan thleng thlang ding, leilung le tlangzim pawl kan hmu thei thlang a si, tiah pakhat le pakhat thazaang an pek aw. Jesuh Khrih cu leilung le tlang pawl parah thuneitu a si tiah an zum. Cuticun a rei hlanah tipi kap colh hmun ah an thleng thei. Cuih hmun cu Plymouth tipi kap a siih 1621 kum March thla ah a si. An tha a tho zet ih an lung khal a awi ngaingai. 

Sikhalsehla tipi kap colh hmun an thleng tik ahcun an ruahsanmi vek in a rak si ta lo, a linglet vuarvi. Cuih leilung par ihsin anmah hmuaktu pawl cu minung sa ei hmangmi minung phunkhat (luzaing) pawl an si. Cuih minung pawl cu fei le thal pawl thawn an bawh ttheptthep. Cuih minung pawlih taksa rong cu a sen ruangah taksa sen miphun (Red Indian) pawl an si ding tiah an ruat. Cunah ihsin thokin Red Indian timi ah kawh lanta a si. Cuih miphun cu Native American pawl an si.

Long parih zumtu pawl hrangah ruahsannak a cem. Hmai nor ding le a ngah lo, dunglet kir sal ding le a cang thei nawn lo. Cutikah an lakih mi hrekkhat in hi misa ei minung pawlih thah tuar hnak cun tipi thuanthun sungah rilrawng ih thih ding hi a ttha sawn tiah an ti. A hrek cun ziangziang a si khalle leilung parah kan kai ko pei, an ti.

An lakih tel Pastor pakhat cun rualpi le pawl, ttha tein thu ruat cio uhlaw. Ziangruangah hi hmun ah kan thleng thei? Atu kan hmu mi minung pawl khal hi Pathian ih sersiammi minung pawl an si ko lo maw? Annih khal kanmah vekin thlarau an nei ve ko lo maw? tiah a ti. 

Himi pawl hnenah ziangruangah kan thleng thei? Tipi thuanthum parah ziangtluk harsatnak kan tong timi thu kan sim a sile Jesuh Khrih ih rundamnak thuthangttha kan sim ngah a si ko lo maw? Pathian ih remruatmi a si ko lo ding maw? tiah a sim bet. 

Cuticun an zate lungkim in longpi sungah an lut tlang. Hmunkhat te ah lungrual in thla an cam. Pathian thangtthat khawmnak an nei tlang. Pastor pa in Saam 31:6 a siar hnu ah an zatein an kut an kai aw. Cule thangtthat hla sak phah in tikap lam panin leilung parah an kai tlang.

Cuih zumtu pawlih an tuah daan le cangvai daan pawl an hmu tikah misen pawlih mithmai a thleng aw ih hnisiamsi in an um. An thal le fei pawl an thlak sal. Cuhnu ah pakhat le pakhat an cibai aw. Cuihni ah an kengmi ei-in pawl kha an suang ih cuih misen pawl thawn hmunkhatte’n an ei tlang. Cule Pathian thangtthat in nuamzet in an um tlang.

An kenmi tirawl pawl kha a zate’n ei thluh loin a hrekkhat cu thlaici ah an hmang. An neihmi thlaici an tuh, lo an thlo ih 1621 kum ah a hmaisabik rawlkhawm lungawi thusimnak (Thanksgiving day) an hmang thei. Cuhnu ah boruak a remcang lo ruangah siseh, umnak inn ttha an nei lo ruangah siseh, cuih kum ah zumtu hrekkhat tluk an thi. Cuticun 1621 kum ihsin kumtinte’n November 24 (26?) ni cu rawllakhawm lungawi thusim puai ah an hmangih tuini tiang an hman lanta.

1776 kum July 4 ni ah American pawl zalennak an ngah hnuah thusau a ruat theitu ram uktu pawl cun an pipu pawl America leilung ah a hmaisabik an pal laiih Pastor pa ih siarmi Saam 31:6 (In God We Trust) cafang cu an hmanmi paisa dollar parah an ngan a si. (In God We Trust timi hi America rampi acozah in January 18, 1837, April 22, 1864, February 12, 1873, May 18, 1908, July 30, 1956 pawl ah a dotdot in nemhngetnak an tuah vivo mi a si). Cuticun Pathian in America ram thluasuahnak nasazetin a pek hngai. 

Sikhalsehla tuini America ram in a nung Pathian dungtun in an um ih, In God We Trust khal hnong an tum rero timi thu pawl hi an pipu pawl in thei hngai sehla riahsia tuk ah an ttap nasa ko ding. Ziang a si khalle America ram dinnak thuanthu zoh tikah “Pathian kan Rinsan” (In God We Trust – Saam 31:6) timi hi a thupi zetmi a si. Hmailam khalah thupibik ah ret thei sehla duh a umzetmi a si.

Duhdawtnak le duhsaknak thawn,

Rev. Dr. CJ Hrang Hmung, PhD.,
November 4, 2015
Camkhat Salt Lake city, UT, USA.
Source: Internet

No comments:

Post a Comment