(Heresies on Christology)
Baibal Caanghril:
“Khrih cu Pathian sinak a nei ringring; Asinain Pathian bang dingah hranhram in a tum dah lo. Cu ai-ah, Amah ih lungtho tein a sinak hmuahhmuah a taansan ih, hnen-um sinak la tahratin minung pianzia in a piang” (Fil. 2:6-7).
Pa, Fapa le Thlarau Thianghlim thumkom pakhat a simi Pathian cu a caan a kim tikah minung pianzia le sinak lakin minung ah a cang (Joh. 1:14; Gal. 4:4; Fil. 2:5-11). Cutin minung tisa ah a cangmi Jesuh Khrih cu Pathian sinak le minung sinak pahnih neitu (two fold nature) a si. Pathian sinak le Minung sinak khalah a hrek khat veve (50%) a nei ti si loin Minung sinak famkim (zatek kim) a nei vekin Pathian sinak famkim (zatek kim) neitu a si. Minung sinak famkim a nei ruangah minung pawl vekin rilrawng a thiam, a thinheng thei, riahsia in a ttap thei a si. Pathian sinak famkim a neih ruangah mangbangza thil tampi a tuah thei a si.
Thuthangttha cabu pa 4 lakah a hmaisa pa 3 a simi Matthai, Marka le Luka sungah Jesuh Khrih ih minung sinak famkim (the full humanity) a neihnak thu kha thupi ah retin an tarlang a si. Thuthangttha pa 4 nak a simi Johan sungah Jesuh Khrih ih Pathian sinak famkim (the full divinity) a neihnak thu kha thupi ah retin a tarlang ve. Himi thuthangttha pa 4 sungih simmi pawl kan cohlang theimi hi a dikmi zirh awknak a si. Minung a cangmi thuanthu nei Jesuh Khrih (the historical Jesus) hi Pathian sinak le minung sinak famkimzet ih a neimi Judah miphun pawlih an hngakhlapmi zumnak lamih Khrih (the Christ of faith) a si timi zumnak hi a dikmi zumnak a si.
Sikhalsehla cuih a dikmi zumnak cu a tanglam ih zumnak, a sualpalhmi zumnak le zirhnak pawlin an rak sawmngiar (challenge) a si. Jesuh Khrih thuhla ah zirhnak dik lo pawl cu (1) Docetic zirhnak, (2) Ebionite zirhnak, (3) Arius ih zirhnak, (4) Apollinaris ih zirhnak le (5) Nestorius ih zirhnak pawl tla an si.
1. Docetic zirhnak (Docetism)
Himi zirhnak hi AD 70-170 hrawngih a suakmi zirhnak dik lo pakhat a si. “Docetic” timi ttongfang ih sullam cu “a bang aw” (to seem, to appear, to look like) ti a si. “Docetic” ih zirhnak ah Jesuh cu Pathian sinak famkim a nei ruangah minung sinak famkim a nei lo ding. Minung bangih a ummi hi a diktak a si lo, a bang aw vekih hmuhmi men a si. Pathian sinak famkim a nei ruangah minung pawl vekin rilrawng, riahsia le lungawinak a neimi pawl hi a dik taktak lo. A ti aw termi men an si. Minung pianzia a nei timi khal hi a dik taktak lo. Curuangah thinglamtah parih Jesuh thihnak, tuarnak pawl khal hi a dik lomi a si. A deu (a lem) lawngte a si, timi zirhnak le zumnak a si.
Himi zirhnak dik lo hi Jesuh Khrih a rat hlan kum reipi laiih a langsaar zetmi Grik pawlih pahnih kom sinak (dualism) zumnak ihsin a rami a si. Cumi pawlih zumnak cu taksa, thilri (matter) cu a borhhlawh ih thlarau (spirit) lawng hi a thianghlim a si, timi zumnak a si. Curuangah a thianghlimmi thlarau ruangpum le thlarau pianzia a neimi Khrih cu taksa ruangpum a neimi Jesuh a si thei lo. Taksa ruangpum le bang aw ih a langmi pawl cu pianzia a bangmi men a siih a dik taktak lo timi zirhnak a si.
AD 70-170 karlak ah himi zirhnak dik lo in Kawhhran hrangah hnaihnok in a rak um hnu ah kumzabi 2 le 3 lam ahcun Nostik zirhnak (Gnosticism) le “Manichen” zirhnak ah pianzia thleng aw-in a um a si. A tawinak in kan sim a sile Docetic zirhnak cu Jesuh cu minung dik tak a si lo, Pathian diktak lawng a si timi zumnak a si. Himi zirhnak dik lo pawl rem le do dingah Johan cakuat (1, 2, 3) sungah (a hleice in cakuat pahnihnak hi) nganmi a si ruangah himi thuhla um daan thei cia in kan siar tik lawngah theihfiang thei dingmi a si (2 Joh. 1:7).
(2) Ebionite zirhnak (Ebionite teaching)
Himi zirhnak dik lo khal hi AD 170 hrawng ihsin a suakmi a si. “Ebyon” timi cu Herbru ttongfang ihsin a rami a siih a sullam cu “farah zonzai” tinak a si (Ebyon – the poor). Himi zirhnak hi Docetic zirhnak thawn a linglet aw mi zirhnak a si. Jesuh cu Pathian famkim a si lo, minung lawng a si timi zum le zirhnak a si. Jesuh cu fala no pum sung ihsin phundang zetin a piangmi a si ko nain Pathian sinak zianghman a nei lo, minung famkim lawng a si timi zumnak a si. Minung sinak famkim nei a si ko nain tihnimnak a neih hnu ah Pathian in fa sinak (adopted) ah a retmi a si. Cuih caan ihsin mangbangza thil pawl a tuah thok a si, timi kha an zum ih an zirhmi a si. Himi zirhnak cu Pathian pakhat lawng a um (monotheism) timi kha an zum ih Pa, Fapa le Thlarau Thianghlim thumkom Pathian (Trinity) a eltu Judah biaknak (Judaism) ih nehkhuhnak (influence) lak ihsin a suakmi zumnak a si. Thuthangttha Johan le Hebru cakuat pawl hi himi zirhnak dik lo do dingah nganmi cakuat pawl an si. Curuangah himi thuhla um daan le cuih cakuat pahnih hi kan zir lawngah kan theifiang thei ding a si.
(3) Arius ih zirhnak (Arianism)
Himi zirhnak hi AD 325 kiangkap hrawngih a suakmi zirhnak dik lo a si. Arius timi kawhhran hruaitu pakhat ih zirhnak a si. Jesuh cu Pathian sinak le minung sinak kom neimi a si lo. Jesuh cu Pathian sinak a nei lo. Minung lawng a siih minung lakah a hmaisabik le a sangbik ih sersiammi mi sunglawi pakhat a si, timi zumnak a si. Jesuh Khrih ih minung sinak le minung pianzia a cannak thu pawl tarlangmi Baibal caang pawl simfiangnak a neihnak ihsin a suakmi zirhnak dik lo pakhat a si. Sabellius in Jesuh Khrih ih minung sinak a neihmi cu caan tawite sung lawng a si tiah a zirh. Cuih caan tawite sung minung sinak a neitu Jesuh cu minung famkim a siih minung lakih minung pakhat men a si, tiah Arius in a zirh hngai.
Himi zirhnak dik lo a dotu cu kawhhran hruaitu Athanasius a si. Anih cun Jesuh Khrih cu minung sinak famkim a nei vekin Pathian sinak khal a nei thotho a si, timi a dikmi zumnak a nei. AD 325 ah Constantine siangpahrang ih hohatnak in Nicea khua ih tuahmi council (Nicea Council) ah himi zirhnak pahnih thu cu nasazet in relkhawmnak an nei. Cuih relkhawmnak in Arius ih zirhnak cu a dik lomi zirhnak a si tiah an tiih an hnong. Neta ah cubangtuk zirhnak dik lo a suak thei nawn lonak dingah tiin “Nicene Creed” timi zumnak thu phuansuahnak an nei. Jesuh Khrih cu Pathian famkim le Minung famkim a si, timi zumnak humhimtu a si. Sankhat hnu sankhat Kawhhran pawlih cohlang pompimi zumnak cu Nicene Zumnak hi a si. Tuini tiang kan pomhngetmi zumnak a si.
(4) Apollinaris ih zirhnak (Apollinarian)
Himi zirhnak hi AD 381 ah a suakmi zirhnak dik lo a si. Apollinaris timi kawhhran hotu pakhat ih zirhnak a si. Jesuh cu minung sinak pawl a simi theihnak (nous) le thlarau (onessma) a nei lo. Pathian sinak (Pneuma) thawn nehkhuhmi lawng a si. Minung taksa (Soma) le thinlung (Psuche) lawng a nei. Cuih a neihmi pahnih khal Pathian ih thlarau in a nehkhuh ringringmi a si, tiah a zirh. A tawinak in Bawi Jesuh ih nunnak ah minung sinak le pianzia pawl (human nature) le Pathian sinak le pianzia pawl (divine nature) thawn pumkhat sakhat ah cokrawi (integrity) in a um lo timi zumnak a si. Jesuh Khrih cu minung taktak a si lo, Pathian ih fimnak (Logos) ih nehkhuhnak a cotu lawng a si timi zirhnak a si. Himi zirhnak cu minung pawl ah taksa (body), thinlung (mind) le thlarau (spirit) pathum kom a nei a si, timi zumnak a neitu Grik mifim Plato ih zirhnak ihsin a suakmi zirhnak pakhat a si.
(5) Nestorius ih zirhnak (Nestorian teaching)
AD 431 hrawng ih a suakmi zumnak a siih Constantinople khua kawhhran hotu (Patriach Nestorius of Constantinople) ih zirhnak a si. Jesuh Khrih ah Pathian sinak le minung sinak pahnih hi hmunkhat ah komkhawm in a um a si, timi zirhnak a elmi zirhnak dik lo a si. Anih cun komkhawmnak hi taksa pum in siseh, boruak (nature) in siseh, a um lo ih thinlung (mind) lawngin a um a si, timi zumnak le zirhnak a si. Curuangah Jesuh ah a bang aw lomi sinak pahnih pawl cu thinlung lam lawngin an komkhawm aw ih sinak pahnih le pianzia pahnih cu a dangtein a um a si, timi zumnak cu AD 431 ah Kawhhran in a hnong a si. A hotu Nestorius khal cu a dinhmun sinak ihsin an namthlak. Sikhalsehla himi zirhnak a pomtu pawl cu cemral ta loin Nestorian Khristian (Nestorian Christianity) tiah an ding thotho. Thuthangttha sim le phuannak lamah thazaang cakzetmi an siih nisuahnak lam ram pawlah mission hna an ttuan. Tuluk ram tiang feh in mission hna an ttuan a si.
Thunetnak
Hi a tlun ih zirhnak 5 pawl hi Jesuh Khrih thawn pehpar aw in zirhsualmi pawl an siih Kawhhran tthenttheknak le hloral thluh thei ding hrangah Satan ih thangkammi pawl an si. Tuini khalah himi zirhnak dik lo pawl hi a tang lai ruangah zumtu pawlin kan ralrin ding a ttul ngaingai. Zumtu pawlin thlacamnak in siseh, Baibal siarnak le simfiangnak pawl tthate’n zohin siseh, hibangtuk zirhnak dik lo pawl kan do cio a ttul a si. A dikmi Baibal zirh-awknak neiin kan do neh a ttul ngaingai. Cuti a si lo ahcun kan zumnak sungah nget bangin a lut ahcun nuamtete’n in siatsuah thei ding a si. Curuangah Pathian ih pekmi thlarau fimthiamnak hmangin fimkhurte’n do cio dingah a ttul ngaingai a si.
Duhdawtnak le duhsaknak thawn,
Rev. CJ Hrang Hmung, PhD.,
Toungphila, Kalaymyo.March 21, 2015|Saturday|8:00 pm.
Baibal Caanghril:
“Khrih cu Pathian sinak a nei ringring; Asinain Pathian bang dingah hranhram in a tum dah lo. Cu ai-ah, Amah ih lungtho tein a sinak hmuahhmuah a taansan ih, hnen-um sinak la tahratin minung pianzia in a piang” (Fil. 2:6-7).
Pa, Fapa le Thlarau Thianghlim thumkom pakhat a simi Pathian cu a caan a kim tikah minung pianzia le sinak lakin minung ah a cang (Joh. 1:14; Gal. 4:4; Fil. 2:5-11). Cutin minung tisa ah a cangmi Jesuh Khrih cu Pathian sinak le minung sinak pahnih neitu (two fold nature) a si. Pathian sinak le Minung sinak khalah a hrek khat veve (50%) a nei ti si loin Minung sinak famkim (zatek kim) a nei vekin Pathian sinak famkim (zatek kim) neitu a si. Minung sinak famkim a nei ruangah minung pawl vekin rilrawng a thiam, a thinheng thei, riahsia in a ttap thei a si. Pathian sinak famkim a neih ruangah mangbangza thil tampi a tuah thei a si.
Thuthangttha cabu pa 4 lakah a hmaisa pa 3 a simi Matthai, Marka le Luka sungah Jesuh Khrih ih minung sinak famkim (the full humanity) a neihnak thu kha thupi ah retin an tarlang a si. Thuthangttha pa 4 nak a simi Johan sungah Jesuh Khrih ih Pathian sinak famkim (the full divinity) a neihnak thu kha thupi ah retin a tarlang ve. Himi thuthangttha pa 4 sungih simmi pawl kan cohlang theimi hi a dikmi zirh awknak a si. Minung a cangmi thuanthu nei Jesuh Khrih (the historical Jesus) hi Pathian sinak le minung sinak famkimzet ih a neimi Judah miphun pawlih an hngakhlapmi zumnak lamih Khrih (the Christ of faith) a si timi zumnak hi a dikmi zumnak a si.
Sikhalsehla cuih a dikmi zumnak cu a tanglam ih zumnak, a sualpalhmi zumnak le zirhnak pawlin an rak sawmngiar (challenge) a si. Jesuh Khrih thuhla ah zirhnak dik lo pawl cu (1) Docetic zirhnak, (2) Ebionite zirhnak, (3) Arius ih zirhnak, (4) Apollinaris ih zirhnak le (5) Nestorius ih zirhnak pawl tla an si.
1. Docetic zirhnak (Docetism)
Himi zirhnak hi AD 70-170 hrawngih a suakmi zirhnak dik lo pakhat a si. “Docetic” timi ttongfang ih sullam cu “a bang aw” (to seem, to appear, to look like) ti a si. “Docetic” ih zirhnak ah Jesuh cu Pathian sinak famkim a nei ruangah minung sinak famkim a nei lo ding. Minung bangih a ummi hi a diktak a si lo, a bang aw vekih hmuhmi men a si. Pathian sinak famkim a nei ruangah minung pawl vekin rilrawng, riahsia le lungawinak a neimi pawl hi a dik taktak lo. A ti aw termi men an si. Minung pianzia a nei timi khal hi a dik taktak lo. Curuangah thinglamtah parih Jesuh thihnak, tuarnak pawl khal hi a dik lomi a si. A deu (a lem) lawngte a si, timi zirhnak le zumnak a si.
Himi zirhnak dik lo hi Jesuh Khrih a rat hlan kum reipi laiih a langsaar zetmi Grik pawlih pahnih kom sinak (dualism) zumnak ihsin a rami a si. Cumi pawlih zumnak cu taksa, thilri (matter) cu a borhhlawh ih thlarau (spirit) lawng hi a thianghlim a si, timi zumnak a si. Curuangah a thianghlimmi thlarau ruangpum le thlarau pianzia a neimi Khrih cu taksa ruangpum a neimi Jesuh a si thei lo. Taksa ruangpum le bang aw ih a langmi pawl cu pianzia a bangmi men a siih a dik taktak lo timi zirhnak a si.
AD 70-170 karlak ah himi zirhnak dik lo in Kawhhran hrangah hnaihnok in a rak um hnu ah kumzabi 2 le 3 lam ahcun Nostik zirhnak (Gnosticism) le “Manichen” zirhnak ah pianzia thleng aw-in a um a si. A tawinak in kan sim a sile Docetic zirhnak cu Jesuh cu minung dik tak a si lo, Pathian diktak lawng a si timi zumnak a si. Himi zirhnak dik lo pawl rem le do dingah Johan cakuat (1, 2, 3) sungah (a hleice in cakuat pahnihnak hi) nganmi a si ruangah himi thuhla um daan thei cia in kan siar tik lawngah theihfiang thei dingmi a si (2 Joh. 1:7).
(2) Ebionite zirhnak (Ebionite teaching)
Himi zirhnak dik lo khal hi AD 170 hrawng ihsin a suakmi a si. “Ebyon” timi cu Herbru ttongfang ihsin a rami a siih a sullam cu “farah zonzai” tinak a si (Ebyon – the poor). Himi zirhnak hi Docetic zirhnak thawn a linglet aw mi zirhnak a si. Jesuh cu Pathian famkim a si lo, minung lawng a si timi zum le zirhnak a si. Jesuh cu fala no pum sung ihsin phundang zetin a piangmi a si ko nain Pathian sinak zianghman a nei lo, minung famkim lawng a si timi zumnak a si. Minung sinak famkim nei a si ko nain tihnimnak a neih hnu ah Pathian in fa sinak (adopted) ah a retmi a si. Cuih caan ihsin mangbangza thil pawl a tuah thok a si, timi kha an zum ih an zirhmi a si. Himi zirhnak cu Pathian pakhat lawng a um (monotheism) timi kha an zum ih Pa, Fapa le Thlarau Thianghlim thumkom Pathian (Trinity) a eltu Judah biaknak (Judaism) ih nehkhuhnak (influence) lak ihsin a suakmi zumnak a si. Thuthangttha Johan le Hebru cakuat pawl hi himi zirhnak dik lo do dingah nganmi cakuat pawl an si. Curuangah himi thuhla um daan le cuih cakuat pahnih hi kan zir lawngah kan theifiang thei ding a si.
(3) Arius ih zirhnak (Arianism)
Himi zirhnak hi AD 325 kiangkap hrawngih a suakmi zirhnak dik lo a si. Arius timi kawhhran hruaitu pakhat ih zirhnak a si. Jesuh cu Pathian sinak le minung sinak kom neimi a si lo. Jesuh cu Pathian sinak a nei lo. Minung lawng a siih minung lakah a hmaisabik le a sangbik ih sersiammi mi sunglawi pakhat a si, timi zumnak a si. Jesuh Khrih ih minung sinak le minung pianzia a cannak thu pawl tarlangmi Baibal caang pawl simfiangnak a neihnak ihsin a suakmi zirhnak dik lo pakhat a si. Sabellius in Jesuh Khrih ih minung sinak a neihmi cu caan tawite sung lawng a si tiah a zirh. Cuih caan tawite sung minung sinak a neitu Jesuh cu minung famkim a siih minung lakih minung pakhat men a si, tiah Arius in a zirh hngai.
Himi zirhnak dik lo a dotu cu kawhhran hruaitu Athanasius a si. Anih cun Jesuh Khrih cu minung sinak famkim a nei vekin Pathian sinak khal a nei thotho a si, timi a dikmi zumnak a nei. AD 325 ah Constantine siangpahrang ih hohatnak in Nicea khua ih tuahmi council (Nicea Council) ah himi zirhnak pahnih thu cu nasazet in relkhawmnak an nei. Cuih relkhawmnak in Arius ih zirhnak cu a dik lomi zirhnak a si tiah an tiih an hnong. Neta ah cubangtuk zirhnak dik lo a suak thei nawn lonak dingah tiin “Nicene Creed” timi zumnak thu phuansuahnak an nei. Jesuh Khrih cu Pathian famkim le Minung famkim a si, timi zumnak humhimtu a si. Sankhat hnu sankhat Kawhhran pawlih cohlang pompimi zumnak cu Nicene Zumnak hi a si. Tuini tiang kan pomhngetmi zumnak a si.
(4) Apollinaris ih zirhnak (Apollinarian)
Himi zirhnak hi AD 381 ah a suakmi zirhnak dik lo a si. Apollinaris timi kawhhran hotu pakhat ih zirhnak a si. Jesuh cu minung sinak pawl a simi theihnak (nous) le thlarau (onessma) a nei lo. Pathian sinak (Pneuma) thawn nehkhuhmi lawng a si. Minung taksa (Soma) le thinlung (Psuche) lawng a nei. Cuih a neihmi pahnih khal Pathian ih thlarau in a nehkhuh ringringmi a si, tiah a zirh. A tawinak in Bawi Jesuh ih nunnak ah minung sinak le pianzia pawl (human nature) le Pathian sinak le pianzia pawl (divine nature) thawn pumkhat sakhat ah cokrawi (integrity) in a um lo timi zumnak a si. Jesuh Khrih cu minung taktak a si lo, Pathian ih fimnak (Logos) ih nehkhuhnak a cotu lawng a si timi zirhnak a si. Himi zirhnak cu minung pawl ah taksa (body), thinlung (mind) le thlarau (spirit) pathum kom a nei a si, timi zumnak a neitu Grik mifim Plato ih zirhnak ihsin a suakmi zirhnak pakhat a si.
(5) Nestorius ih zirhnak (Nestorian teaching)
AD 431 hrawng ih a suakmi zumnak a siih Constantinople khua kawhhran hotu (Patriach Nestorius of Constantinople) ih zirhnak a si. Jesuh Khrih ah Pathian sinak le minung sinak pahnih hi hmunkhat ah komkhawm in a um a si, timi zirhnak a elmi zirhnak dik lo a si. Anih cun komkhawmnak hi taksa pum in siseh, boruak (nature) in siseh, a um lo ih thinlung (mind) lawngin a um a si, timi zumnak le zirhnak a si. Curuangah Jesuh ah a bang aw lomi sinak pahnih pawl cu thinlung lam lawngin an komkhawm aw ih sinak pahnih le pianzia pahnih cu a dangtein a um a si, timi zumnak cu AD 431 ah Kawhhran in a hnong a si. A hotu Nestorius khal cu a dinhmun sinak ihsin an namthlak. Sikhalsehla himi zirhnak a pomtu pawl cu cemral ta loin Nestorian Khristian (Nestorian Christianity) tiah an ding thotho. Thuthangttha sim le phuannak lamah thazaang cakzetmi an siih nisuahnak lam ram pawlah mission hna an ttuan. Tuluk ram tiang feh in mission hna an ttuan a si.
Thunetnak
Hi a tlun ih zirhnak 5 pawl hi Jesuh Khrih thawn pehpar aw in zirhsualmi pawl an siih Kawhhran tthenttheknak le hloral thluh thei ding hrangah Satan ih thangkammi pawl an si. Tuini khalah himi zirhnak dik lo pawl hi a tang lai ruangah zumtu pawlin kan ralrin ding a ttul ngaingai. Zumtu pawlin thlacamnak in siseh, Baibal siarnak le simfiangnak pawl tthate’n zohin siseh, hibangtuk zirhnak dik lo pawl kan do cio a ttul a si. A dikmi Baibal zirh-awknak neiin kan do neh a ttul ngaingai. Cuti a si lo ahcun kan zumnak sungah nget bangin a lut ahcun nuamtete’n in siatsuah thei ding a si. Curuangah Pathian ih pekmi thlarau fimthiamnak hmangin fimkhurte’n do cio dingah a ttul ngaingai a si.
Duhdawtnak le duhsaknak thawn,
Rev. CJ Hrang Hmung, PhD.,
Toungphila, Kalaymyo.March 21, 2015|Saturday|8:00 pm.
No comments:
Post a Comment