(Ways to Self-Knowledge)
Midang thawn kan pehzom awk tikah an
thu le hla ṭhate ih theifiang dingah kanmah in mi kan pehtlaih daan le kan nun
kan theifiangawk hmaisat a ṭul. Kanmah le kanmah kan theih awk hmaisa ahcun midang thawn
kan pehzom awknak hrangah a ṭhahnemzet a si. Mahte nun theih awknak dingah
cek-awk daan phun (4) a um. Pastor, Zirhtu, Baibal tlawngta le Khristian mi
pitling pakhat si dingin, tuahṭhat-awk le remṭhat-awk theinak ding ruahsanmi
a si. Himi mah le mah theihawknak lamzin (4) cu, “Johari Window” tiah an ko.
Himi “Johari Window” timi hmin hi a hram a thoktu American miphun ‘Joe’ le
‘Harry’ tei’ hmin pahnih kommi a si.
Pumpak kan nun cio ah kanmahte’n kan theih awmi le theih-aw lomi nun a um.
Cuvek thotho in kan nun daan khal midang in in theihmi a um ih, in theih lomi
nun khal a um. Cuih nun phun (4) cu hibang pawl tla hi an si.
1.
Mizapi ih Theihmi Nun (A Clear or Public Area)
Himi nun hi kan nun kan theih awk vekin midang khalin kan pawlkom awk ruangih
in theihmi nun kha sim duhmi a si. Thuṭhimnak ah himi hmun ih a telmi pawl cu
kan hmin, kan tlanlennak hmun, kan umnak inn, kan innsungsang, kan ruangrai le
pianzia, ziang hna kan ṭuan, kan tuah paih zawng le kan cangvaihnak pawl hi
kanmah in midang hnenih kan theihternak le relsuahnak ihsin siseh, hmun dang
ihsin siseh, mahte kan theih-awk vekin midang khal in in theihmi kan ‘nun’ kha
sim duhmi a si. Cumi cu “Mizapi ih theihmi nun” ti a si. Mizapi ih in theih
daan kha a si. Kanmah le kanmah kan theih-awk vekin midang khal in in
thei ve. Midang theih ih a lang fiangmi kan nun tlangpi a si. Kan nun tamsawn
cu hivekin, midang theih ding khalah ningzak um lo. A langfiang theimi siter kan
zuam a ṭha ih mah le mah kan ong aw dingmi nun a si.
2.
Thuh awkmi Nun (A Hidden Area)
‘Thuh
awkmi nun’ timi cu kanmah lawng ih kan theih awmi kan nun a siih midang cun in
theihpi ve tuk lomi nun a si. Kan thup ringring ih, midang hnenah kan rel, kan
phuang dah lo. Kan rel duh lomi nun thuthup pawl a si. Thuṭhimnak ah cumi pawl
cu: a thupte ih thu kan ruahmi pawl, a thupte ih kan tuar (feelings)
reromi pawl, a thupte ih kan ruahsanmi pawl (hopes), ṭihphannak kan
neihthup mi pawl (fears), kan porh-awknak (pride), hngalnak kan
neihmi, mi huat kan neihthupmi pawl cu kan thup aw. Thu le hla kan tawlrelmi le
ruahmi lakah mi in thei hai sehla ningzak mualphonak, thinheng theinak a si
ding tiih kan ruahmi pawl cu kan thup ringring. A si lo le kan thuruahmi le kan
theihmi pawl hi a saangtuk, a thuuktuk, a ṭhatuk kan ti ruangih midang hnenih
kan rel sian lomi pawl tla an si ih, “thuh awkmi nun” tiah kan ko.
3.
Mitcaw Nun (A Blind Area)
“Mitcaw nun” kan timi cu kan nun kha kanmahte’n kan thei-aw lo nain midang cun
in hmu, in theih ringringmi kan tlamtlin lonak nun pawl an si. Kan duh lo nain
kan nun ih a rak um ṭheumi kan taksa ziaza mawi lo le ṭong mawi lo kan hman
ṭheumi pawl tla khi an si. Midang in a si lonak lam zawngih in hmuh daan le
thu an ruahmi pawl a siih kan tlamtlin lonak nun ziaza pawl tla an si. Kan
ṭong tamtuk, kan cil pettermi, midang ziang ih siar tham lotuk ih kan um daan,
thu nei awtertuk ih kan ṭong hmanmi, mi in in ning zetmi nun sualral pawl; kan
theihban lo ih mi thin kan natter, kan ninghangter, kan riahsiatternak pawl a
tel. Cuvek thotho in kan theih ban lo ih thil ṭha kan tuahmi pawl, kan hngilh
zomi pawl, midang kan hnemnak, kan bomnak, thil kan pekmi pawl tla an siih
kanmah cun kan thei nawn lo ruangah ‘mitcaw nun’ tiah kawh a si.
4.
Theih awk lo Nun (An Unknown Area)
Himi “theih awk lo nun” timi cu, ‘kan nun daan kanmah in tla kan thei lo,
midang in tla in theih sak lo; a hlan ih kan nun daan ah siseh, atu ih kan nun
rero daan ah siseh, hmailam ih kan nunkhawsak daan ding thu ah siseh zianghman
kan thei nawn lo. Pathian lawng in a hmu ih in theihsakmi kan nun pawl a si.
Cumi pawl cu: kan thinlung sung thukbik ah thei aw lem lo ih a ummi kan tuarnak
(feelings), thu kan ruat ṭheu daan le thu kan lak duh daan (prejudices),
kan nuntu khawsak duh daan, kanmahte in tla ziangruangah hiti vekin kan cang ti
kan theihfiangawk thei lomi nun daan pawl tla an si. Kan nun ih a thlen netnak
ding le Pathian ih tumtahmi sungah ziangvek kan canglai ding, kan tong lai ding
timi thu pawl kan theih awk cia thei hrih lomi nun pawl an si ruangah “Theih
awk lo Nun” tiah kan ko.
Himi Theih awk lo nun hi kanmah in kan thei lo: Midang khal in an thei lo.
Pathian lawng ih a theihmi nun a si.
Himi “mah le mah theih awknak lamzin 4” ih tumtah le duhsanmi cu kanmah le kan
nun cio thei aw in, midang thawn kan pawlkom awknak karhzai ter ding in le
“thuh awkmi nun” le “mitcaw nun” pawl malter vivo theinak dingah a si.
Kan nun cek aw ih kan hmailam nuntu khawsak daan ding khal hmu fiang thei cia
vivo dingah in bawm a si.
Cutiin kanmah le kanmah kan theih awk thei ahcun:-
1.
Thu kan ruatmi le theihmi, kan tuarmi pawl kha midang thawn kan reltlang, thu
kan hlawm aw tlang (sharing) thei ding. Cu le midang in thu in simmi
ṭhate in kan ngai (listening) ding ih, kan tlamtlin lonak pawl khal
ṭhatein ruat (thinking) in kan rem ṭha vivo ding. Cuticun zapi theih
nun kan kauter vivo thei ding. Mi ṭha, mitluang, kom nuam, biak nuammi ah kan
cang thei dingih midang thawn kan pehzom awknak khal a ṭha ding a si.
2.
Khristian pawl hrang ahcun theih awk lo nun ihsin theifiang theinak lamzin
tampi a um, (a) Pathian in pumpak ciar kan nun ah thu le hla in theihtermi
ihsin siseh, (b) ruah ban lopi ih thu kan polsuak ngahmi ihsin siseh, (c)
harsat mangbangnak kan tonmi lak ihsin siseh, (d) Baibal kan siarnak in siseh,
(e) midang nun zohṭhimnak in siseh, (f) Jesuh Khrih ih nun zohṭhimnak in
siseh, hmailam nun daan ding tampi kan theifiang aw thei ding a si. Cuih tlunah
Pathian ih in hmuh daan, in duhsaknak pawl kan thei ngah asile midang thu ngai
duhnak kan nei ding. Cun midang hnenah thinlung ong kauzet in pehzom duhnak
thinlung kan nei ding. Cule kan thei awk lo nun hi a fate vivo dingih zapi
theih nun a karh zai vivo thei ding.
Kanmah le kanmah kan theih awknak taktak hi famkim zetin ziangtik khalah kan
thei kim aw thluh cuang lo ding. Ziangahtile kan nun ih mitcaw nun, thuh awk
nun le theih awk lo nun pawl hi famkim in kan ong aw thei thluh lo ding ruangah
a si. Sikhalsehla ziangvek a si hman ah a cang thei bikih kan theih awk theinak
ding cu kan zuam phot dingmi a si. Kan zuam rero phot a ṭul. Cutin kan zuam
phot ahcun a mawi tawk cu kan thei awk thei ko ding.
Duhdawtnak le duhsaknak thawn,
Rev. Dr. CJ Hrang Hmung
Principal,
Bethel Theological Seminary
15
Aug 2011
No comments:
Post a Comment