Thursday, November 8, 2012

PATHIAN IH RALTHUAM KIM

(The Christian in Complete Armour)
 
Zumtu hmuahhmuah hrangah Jesuh Khrih cu kan ziangkim a si tiah Paul in Efesa cakuat sungah a ngan. Khristian nun hi raal tampi in a kimveel ruangah ralringte’n nung ding ah a forh hngai. Kawhhran in a raalpa satan ih sualforhnak phunkim a tuar heu. Zumtu pawl ih kan ral hi tisa nei minung an si lo, hmuh theih milai khal an si lo. Khristian pawl ih ral tum bik cu satan, minung ih tisa hiarnak le duh hiarnak pawl tla an si. Jesuh Khrih thawngin nehtu dinhmun ah kan um zo ko nan satan cu in ra do thei thotho. Kawhhran sungah zumfeknak a nei mi siseh, zumnak thazaang a mal pawl siseh mi zovek khalin satan ih tukforhnak a tuarlo kan um lo. Cutikah zumtu cun do lo theih lo in satan raal cu do a ul.
         
Cuih satan raal kan do tikah kanmai’ thazaang thawn do ding kan si lo. Kan do thei cuang lo ding. Kan do neh thei dah fawn lo ding. Pathian ih timtuah cia mi raalthuam kha hruk in do ding kan ul. “A hleice in cuti ih ral kan do tikah kan raal pawlih dinhmun le an thazaang theih hmaisa a ul. Cumi cu a thupi zet. An dinhmun le an thazaang ziang a bang ti thei loin kan do tum ahcun kan palh tengteng ding. Nautat men ding a si lo. Kan ral pawlih sinak pawl ziang a bang kan thei cia lo ruangah ralthuam hruk a ul hrimhrim. Cuti a si lo ahcun ral pawl thawn kan ton awk tikah sunnak kan tong ding,” tiah John Stott in a rak sim dah.
         
Efesa 6:10-18 kan siar tikah Paul in zumtu pawl hman ding a ulmi “Pathian ih ralthuam” phun (6) thu a sim. Cumi ralthuam pawl hi raldonak ih a fehtu ding raalkap pakhat ciar hrangah um lo theih lo a ulmi pawl an si. Cu pawl cu taikhap, aangphaw, kedam, thirphaw, lukhum le raalnam pawl tla an si. Baibal ongfang kan hmang asile thudik, dingnak, daihnak thuthangha, zumnak, runnak le Pathian ongkam tla an si. Cuih thil pawl hi minung pawl ih hriamhrei an si lo. Pathian ih timtuahmi ralthuam pawl an si sawn. Cumi ralthuam hruk ringring dingah Pathian in a duh. Ralthuam timi hi a mawi zet ual, tiah zoh men dingmi a si lo. Cuih ralthuam kha hruk in ral pawl do nehnak ding ah a si. Curuangah Zumtu pawl ral kan do tikah Pathian ih pekmi ralthuam kha lak in hruk ding kan ul. Kanmah te tuahcop mi ralthuam thawn raal do a theih lo. Zumtu hrekkhat cu an theithiam lo ruangah Pathian pekmi ralthuam kha hruk tum loin anmah te tuahcopmi ralthuam sawn hruk an tum heu. Mahte’n ziangkim tuah thei ding vekin mai’ thazaang le fimthiamnak pawl ringin do an tum heu. An awnaihzia an theithiam lo ruangah a si.
         
Curuangah Paul in, “A netnak ah, Bawipa thawn nan pehzom awknak le amai’ cahnak thawngin nan thazaang cu cakter sin uh,” tiah ralrin ding a sim (Efe. 6:10). Zumtu cun satan raal kan neh thei. Cumi cu kanmai’ thazaang cahnak thawngin a si lo. Pathian ih cahnak thawngin a si. Pathian ih in nehsak ciami a si, tihi Paul in a simfiang duhmi a si. Mi pakhat in Jesuh Khrih cu i ruundamtu le ka Bawipa a si tiin rundamnak a co ngah vete’n satan ral do a thok a si. Cuti ih do tikah Pathian ih ralthuam hi phoih loin hruk ringring a ul. Ziangahtile “Khristian nun timi cu nitin satan thawi do awk ringring mi nun” a si. Pathian in Amai’ pek mi ralthuam kha hruk ringring tahrat in satan tlunah nehtu dinhmun ih kan um ringring dingah a duh.
         
William Gurnall timi pa in Efesa 6:10-20 sung ih thu kha lakin “Ralthuam Kim” timi cabu a ngan. Cumi cabu ah bung 261, cahmai 1472 a um ih cabu sah pi pathum ah a hen. Baibal ca sungih caang 11 hi cutluk a thupi mi cabu pi can dingih a rak ngan thei hi mangbangza a si. Cuih cabu sungah hitin a ngan: “Vancung ram kan thlen tikah a sunglawi zetmi korfual kan hruk leh ding. Sikhalsehla hi leitlun kan nun sung khalah Pathian ih ralthuam kim hi phoih a theih lo. Nazi 24 sung a si lo le catbang loin hruk ringring a ul. Cuih ralthuam hruk phah in Khrih sungah to aw, feh aw, hnget zetin ding aw. Cuti a si lo ahcun Khrih ih ralkap ha na si thei lo ding,” a ti.
         
Zumtu pawl itthat ih kan um caan hi dodaltu ih thupte hnauan caan a si ti kha thei ringring a ul. Samson a itthat lai ah a ral pawlin a sam an met sak thluh (Thuhentu 16:16-21). Saul siangpahrang a itthat laifangah David in Saul ih korfual zimte a tan sak ih a feipi le tithawl a lak sak thei (1 Samuel 24:1-7; 26:1-25). Itthat kan ti tikah khat lam ahcun daithlannak a langter a si. Hmakhatte sung daithlan in kan um pang ahcun ruah ban lomi thil a cang thei.

Curuangah nunnak a nei mi minung (zumtu) kan si hrih ruangah ziangtik lai caan khalah daithlang loin ralring zet le timtuah cia in um ringring kan ul. Ralring zet ih um cing hmanin kan ral satan cun ziangtin ka siatsuah thei pei? tiah in bawh ringring ti hi hngilh hlah uhsi. Piter khalin hitin ralrinnak in pek ve: “Fimvarte in um uh! Ralringte in um uh! Nan ral satan cu deh ding hawl ah a huuk reromi kiosa bangin a tawi a vak zok rero a si. Nan zumnak hngetkhoh uhla satan cu do uh, ziangahtile leitlung tlun khuazakipih a ummi Khristian unau pawl khal hi bangtuk in harsatnak hi an tuar rero ve a si ti kha nan thei” (1 Pit. 5:8-9) tiah fimkhurnak nei dingah el zumnak hngehkhoh dingah in forh hngai ve a si.
       
1. Thudik (Taikhap)
Ral donak dingah a hmaisa bik ah thudik timi taikhap hi khap a ul. Rom ralkap pawl ralthuam an hruk tikah taikhap kha hnget zetin an khap hmaisa heu. Cuih taikhap cu savun ih tuahmi a si. Taikhap hi hnipuan hrukmi hngetkhoh dingah le an ken mi ralnam retnak dingah a si. ‘Taikhap khap’ timi hi ‘ka man zo, ka tiar aw zo’ ti lang ternak a si. Thudik (thutak) lawng hi kan luatnak a si (Joh. 8:31-36; 43-45). Thudik sungah Pathian ih huham cahnak a um (Efe. 4:21; 5:6, 9).

Zumtu cu Pathian parah thutak ih nun ding a thupi zet. Thudik, thutak lamah ang in ding hnget a ul. Thuphan le thup awknak, hat lonak pawl hi satan ih hnauan a si. Satan hnen ah thudik a um thei lo. Ziangahtile ‘satan cu thuphan bawipa’ a si. Tleunak a hua ih thimnak a duh. Thudik simnak in felnak a langter, asinain thuphan in fel lonak lamah a hruai. Thuphan in nunnak caan tawite a nei, asinain thudik cu kumkhua in a nung ringring (Thufim 12:19). Thlarau lam hanglian pitling dingah le thinlung thiang kan neih theinak dingah thudik hi a thupi zetmi ralthuam a si. Curuangah ral do ding tikah ka tiar aw zo ti langternak ah taikhap khap vekin satar ral donak dingah Pathian thutak, thudik thawn kan thuam-aw tengteng a ul a si.

2. Dingnak (aangphaw)
Ral do dingih a tiar aw cia mi raalkap pakhat hrangah aangphaw hi a thupi zet. Ralthuam an hruk tikah minung ih lung umnak zawn ah aangphaw song a si heu. Ziangahtile ral pawlin lung an dawt ngah ahcun thihnak a si. Minung hi kan lung a cawl ahcun mithi kan si. Minung nunnak hrangah lung hi a thupi ngaingai. Cubangtuk hiamhiam in dingnak timi hi Khristian nun ah a thupi zet. Isaiah 59:17 ah ‘dingnak’ timi ‘ral donak thir angki’ thu a sim. Amos 5:24 ah, “Thuding cu tiva bangin luang sawn sehla dingnak cu a kaang dah lomi tiva bangin luang ringring seh,” tiah a um.

Dingnak cu Pathian thawn naih awknak le dik zetih pehzom awknak in neih tertu a si. Pathian thawn naih aw in amah thawn kan pehzom awk ringring lawngah satan kan neh ding. Jesuh Khrih cu aangphaw bangin kan lak tik lawngah satan cu ih ding a tlak nawn lo. G.G. Findlay in, “Sual siirnak nei in sual ngaidamnak a cotu cu Jesuh Khrih thawngin Pathian thawn naih zetih a nun tikah a nuncan ziaza a ha zet. Dingnak thawn a khat ruangah satan in a do neh thei nawn lo,” a ti. Curuangah aangphaw ai ah dingnak/dingfelnak (rintlaknak) hi nitin kan nun ah a um ringring a ul a si. Cu lo ahcun satan in ol ten in neh thei mai ding.

3. Daihnak Thuthangha (Kedam).
Thuthangha phuan hi zumtu hrangah a thupizetmi a si. Cuih kan phuanmi thuthangha hi midang a buaitertu le henhek tertu thuthangha si loin rem le daihnak a pe theimi thuthangha si ding a thupi. Cuih thuthangha simphuan tikah kedam hrukin hnget zetih ding thei ding a thupi zet. Ziangahtile Rom ralkap pawl ral do dingih an pok tiah an hrukmi kedam hi savun thawn tuahmi a si. Ke zim lam an ong ih kephei kha heel in an eem ruangah a hnget zet. Kedam hnuai ah thirbo tete an khen ruangah ol-te’n a naal thei lo. A zaangkhai zetih khua hlapi feh khal le ke a na lo. Cuticun ral an do tikah zaangkhai zetin ral an do thei. Cuvekin kan phuanmi thuthangha in a ngaitu pawl hrangah remdaihnak a suahpi thei ding a thupi a si.
         
Pathian thusim hminthangzet pakhat in, “Thuthangha phuan hi kedam thawn a bang. Kawhhran pawlin Pathian hrangah pum a pe aw mi cuih kedam hruktu pawl kha lamzin kip parah cawl loin feh thei dingah an thlah. Cutikah Jesuh Khrih ih thuthangha hi mikip in an thei ih an zum thei a si”, tiah a sim dah. Zumtu ih nunnak ah daihnak thuthangha hnget zetin hram a bun tikah satan in ziangtik hmanah a do neh thei lo ding. Cuih thuthangha phuang sinnak khalah a do thei lo. Cucing in Satan cun Khrih ah hnget zetih a nungtu, thuthangha sungah a ciah awtu pawl kha a hnaihnok duh zet. Satan in daihnak thuthangha a phuangtu pawl a hua ngaingai. Curuangah a phunphun in a do. Hnaihnoknak a phunphun a tuah. Cutikah zumtu hrekkhat cu an tlu, an ril. Asinain zumtu diktak pawl cun Pathian cahnak ringin an nunnak liam tiangin an anpi ruangah tuini tiang thuthangha hi a karhzai sinsin theinak a si.

4. Zumnak (Thirphaw)
Zumnak hi Khristian nun ah a thupi zet. Kan ralpa satan kan doneh theinak dingah ‘a hngetmi zumnak’ kan nei a ul. Kan zumnak a hnget lo ahcun hawn aw dualdo in kan um pang thei. Cumi cu kan ralpa satan ih duhzawng tak a si. Mai’ zumnak parah kan dinhnget ngah hnu ah dingfel zetin dinpi/anpi ringring ding a ul. Paul ih simmi ‘thirphaw’ timi hi a fate zetmi thirphaw menmen a si lo. Minung pumpuluk huap in a kham theimi thirphaw tumpi a si. Satan ih donak le siatsuahnak tampi a thlen tikah cuih thirphaw tumpi bangtuk a simi zumnak thawn kham a ul. “Thirphaw ai-ah zumnak” kha cat bang loin keng ringring dingah in forh. Zumnak thazaang mal a theih lo. Ziangtinkim cu Jesuh Khrih ah ap aw ringring in zumfeknak timi thirphaw kha ral khamnak ah hman ringring dingmi a si. Pathian thu ngai duh lo, awloksongnak, dodalnak le zumnak thazaang mal tivek pawl hi ralring zetin kan kham ding a ul.                                                   
Ziangahtile “Pathian cu a thukammi hmuahhmuah a pelh dah lo. Amah cu humhimnak a hawltu hmuahhmuah hrangah ralphaw vek a si” (Thufim 31:5). Pathian ih thukammi hmuahhmuah parah zumfeknak nei in harsatnak a phunphun kan ton tikah a dikmi zumfeknak thawn satan ral kan neh thei. “Zumnak lo cun zohman in Pathian lungawiter a theih lo; ziangahtile Pathian a pantu in Pathian a um a si, ti le amah a hawltu hnenah laksawng a pe a si, ti an zum a ul a si” tiah Hebru cangantu in in sawm (Hebru 11:6). Tulai zumtu tampi cu zumfeknak kan nei lo. Kan zumnak a puan tuk. Curuangah kan sim zo bangin satan nih duhtawkten in bum thei pang ding. A duh vekin a hmang hngai thei ding. Cumi cu zumtu diktak cun zumfeknak thawn ralringten nung ringring ding a ul ngaingai. Thlemnak le bumnak dung kan thlun pang lo ding a thupi zet. Cuticun satan in meiling bangtuk a simi thal ih in kah tik ah cuih zumfeknak thirphaw cun kan hmit thei ding a si.

5. Rundamnak (Lukhuh)
Paul in, “Zumnak le duhdawtnak cu aangphaw ai-ah hmangin kan ruahsanmi rundamnak cu thirlukhuh ai-ah hmang uhsi”, tiah 1 Thessalon 5:8 ah a sim. Efesa 6:17 sung khalah, “Cule lukhuh ai-ah rundamnak kha lak uhla…” tiah a simmi kan hmu.

Baibal Ca Thianghlim ih in zirhmi le a duh bikmi cu Pathian ih sersiammi minung zate’n rundamnak kan co thluh theinak ding hi a si. Paul in Timote hnenah hitin a sim: “...cule mi hmuahhmuah thutak thei hai sehla, rundammi si hai seh ti a duhtu, in Rundamtu Pathian a lung a awi ding” (1 Tim. 2:3-4). Curuangah duhdawtmi unau pawl, Pathian thutak kan co ngah ih rundammi kan si tikah Anung Pathian a lungawi. Rundamnak co zomi cun kan nun hi Pathian uk ter ringring ding a ṭul. Pathian ih ukmi nun ah kan nunpi thei asile Khrih vekih nungtu kan si thei ding. Cutiih kan nung theinak dingah Jesuh Khrih cu Kalvari thinglamtah parah a thiisen a thlet, thihnak tuar in kan nunnak in leisuak zo a si, timi hi kan theifiang a ṭul. Kan cohlang a ṭul.

Rom uknak san laiah Rom ralkap pawlih khummi lukhuh cu thir lole dar thawn tuahmi a si ruangah a fek zet. Cuih lukhuh sunglam ah puan nemte thawn an tuam heu. Curuangah reipi khum theih khal a si. ‘Lu’ timi cu minung nunnak ah a thupi zet ruangah hate’n kilveng a ul. Kan ‘lu’ kan tuahmawh ngah ahcun kan tluk, kan ril mai ko ding. Vansiat ahcun kan aa theiih thihnak tiang in thlenpi thei a si.

Cubangtuk hianhiam in zumtu pawlih kan nunnak khalah rundamnak kan co ngah fel lo ahcun ihnungza a si. Rundam cia zomi kan sinak kan tep taktak lawngah ziangkim a famkim thei. Cuih rundamnak cu Pathian in kan hrangah in timtuah sak zo ih Jesuh Khrih thawngin a famkim heh zo. Rundamnak kan co ngah theinak dingah kanmah ih tuahmi zianghman a tel lo. Pathian ih zaangfahnak liolio in a si. Cumi cu zumnak in kan cohlang thei a si (Efe. 2:8-9). Kanmai’ tuahhatnak zianghman a tel lo. “Jesuh Khrih cu keimah i rundamtu le ka Bawipa a si”, tiah kan thinlung sungin kan cohlang ih kan zum ahcun rundammi kan si zo. Leitlun ralkap hrangah “Lukhuh” hi a thupi zet bangin zumtu hrangah “Rundamnak” co ngah hi a thupi ngaingai a si.

Duhdawtmi casiartu, nangteh rundamnak ziang a si ti na fiang zo maw? Cuih rundamnak na co-ngah zo maw? Nangmah le nangmah cekfel caan a cu tuk zo...

         
6. Pathian ongkam (Ralnam)
Thlarau ralnam timi cu Pathian ongkam (thu) a si. Ralkap pakhat cu ralnam thawn ral a do, amah le amah a humhim aw. Ralnam lole hriamhrei a neih lo cun ziangtin a ral a neh thei ding? A ral nehnak cu a ralnam lole hriamhrei ha a hmanmi parah a um a si. Thlarau cu zumtui' nun sungah a um tikah satan lam a angtu pawl kha thlarau ralnam a simi Pathian ongkam thawn a do hngai. Thimnak neh in tleunak a suah ter. Misual pawl an sualnak an hmu ih siirnak thinlung nei in lungthlengnak a nei tertu cu Pathian ongkam ruangah a si. Natnak a phunphun khal Pathian ongkam in a dam ter.

Hebru cangantu in, “Pathian ih thu cu a nung ih a cak fawn. Kaphnih ih a hriammi raalnam hnakin a hriam sawn. Nunnak le thlarau an ton awknak le hlikhlok le thlik an peh awknak tiang a suntlang thei a si. Milai thinlung ih duhnak le ruahnak tla a thei thluh a si”, tiah Pathian ongkam ih huham cahzia a simmi kan hmu thei (Heb. 4:12). Curuangah Pathian ongkam bangin nung in kan pitling theinak dingah thlarau ralnam keng ringring a ul. Cuih thlarau ih pekmi ralnam ai-ah Pathian ongkam lawngin ziangkim a neh thluh thei. Midang khal nei thei ve dingin zem sin a ul. Ziangtik lai khalah Pathian ongkam in satan a neh ringring timi hi kan cingken ding a thupi zet.
         
Thunetnak
Duhdawtmi zumtu u le nau pawl, kan ral satan thawn ral kan do tikah “Pathian ih Ralthuam Kim” hruk in ral hazet in kan do ding a thupi. Cuih tlunah satan ral kan do tikah cat bang loin thlacam a ul (Efe. 6:18; 1 Thess. 5:17). Thlarau ral donak ah thlacamnak tel lo cun zianghman a cangsuak thei hrimhrim lo ding. Thlacamnak hi zumtu pawl hrangah ralnam hriamhrei habik le huham neibik a si. Kan thinlung sungah Pathian ongkam cu caam ter ringring in thlacamnak thawn kan do ahcun ziangtluk ih a hraangzetmi ral khal kan neh thei ding. Paul in cuih Pathian thu cu ralha zet ih a sim ringring thei dingah thlacam sak dingah a dil.
         
Tuih ni Kawhhran pawl khalin Pathian thu a phuangtu le ramthar a nortu pawl hrangah thlacamnak neih sak ringring a ul. Catbang loin thlaza camsak ringring a ul. Kanmah le pumpak hrang khalah Pathian thawn pehzom nun neiin thlacam ringring kan ul. Zumtu kan zate'n “Pathian ih Ralthuam Kim” kha hruk ringring phah in thuthangha hrangah thlacam nun neitu si cio ding hi a thupi ngaingai. Rundam cia zumtu kan zate'n thuthangha karhzai sinnak ding hrangah “Pathian ih ralthuam kim” kha hruk ringring uhsi. Cutin satan ral cu ziang siar loin kan do asile nehtu kan sinak a lang thei ding. Pathian ih ralthuam kim hrukin nehtu kan sinak langter uhsi.

Casiartu nan zate parah Pathian in thluasuah tampi in lo burh cio hram seh! Amen.

Duhdawtnak thawn,

Rev. Dr. CJ Hrang Hmung
Philippine Christian University, Manila.

“The Christian in Complete Armour” by William Gurnall, M.A., Of Emanuel College, Pastor of the Church of Christ, Lavenham, Suffolk.

No comments:

Post a Comment