Friday, October 19, 2012

KAWHHRAN KAIHHRUAI AWKNAK

Baibal Sirhsan: 1 Timote 3:1-16


Leitlun kan tlanlen caan tawite sungah kaihhruai awknak hi a thupizetmi a si. Mibur tawkfang umkhawmnak hmun ahcun kaihhruai awknak um ding hi a ul tengteng mi a si. Khawtlang nun ah siseh, Kawhhran le pawlkom a phunphun ah siseh, kaihhruai awknak a hat cun cuih khawtlang, Kawhhran le pawlkom pawl a hangso thei ding. Cuvek hiamhiam in Kawhhran sung khalah kan kaihhruai awknak a hat a si ahcun kan hangso tengteng ko ding. Curuangah kaihhruai awknak thu thawn tuisan ah a phunphun in zirh awknak a ummi sungin 1 Timote bung 3 sungah Paul in Timote hnenih a zirhmi thu thawn peh aw in zoh tlang cio uhsi. A famkim lo zet ding nain kanmah le Kawhhran ciar kan kaihhruainak hrangah hathnemnak mallai in pe theitu a si ko ding tiah ruahsannak ka nei.



Kawhhran Pastor (3:1-7)

          Pastor’ timi ongfang hi Mirang ong a siih ‘Bishop’, ‘Pastor’, ‘Elder’, ‘Presbyter’ le ‘Deacon’ tiah a phunphun khal in hman a si heu. Baibal sungah ‘Pastor’ timi ongfang cekci a hmannak a um lo. Tuisan lam ahcun Minister tiah kan hmang lar zet. Lai ong cun a olnak in ‘Tuukhal’ tiah leh a si heu ih a tlangpi thu in ‘Pastor’ tiah kan hmang thluh deuh bik.



Ṭongfang sullam simfiangnak[1]

1.     Bishop – Mirang ongfang a siih ‘overseer’ ti khalin an ko. Grik ongfang ‘episkopos’ timi ihsin a rami a siih a sullam cu ‘hohatu’, ‘zohdiktu’, ‘kilkhawitu’ tinak a si.

2.     Pastor – Grik ongin ‘poimen’ ti a siih a sullam cu ‘tuu khaaltu’, ‘tuu cawmtu’ tinak a si. Mirang ong cun ‘shepherd’ timi thawn an bang aw.

3.     Elder (Upa) – Grik ong in ‘presbuteros’ ti a siih a sullam cu ‘upa deuh’ tinak a si. Mirang ong in ‘presbyter’ ti khalin kawh a si.

4.     Deacon – Grik ong in ‘diakonos’ ti a siih a sullam cu ‘cawmdawltu’, ‘riantu’, ‘hruaitu’. ‘kilkhawitu’ tinak a si. Kawhhran sungah a ongfang kan hman tikah Kawhhran upa tiah hman a rak si heu. Himi zawn ahhin riantu, hruaitu timi pawl hi thu neihnak thawn pehparin tarlangmi si sawn loin dinhmun niamnak ihsin midang a riantu ding an si, timi langter duhnak a si sawn. ‘Jesuh in a dungthluntu pawlih ke a kholhsak’ timi sullam cu ‘Jesuh hi a niamnak hmun ihsin a dungthluntu pawl parah tangdornak thawn riantu a sinak thu a zirh’ tinak a si (Joh. 13:11-16). Jesuh Khrih hi leilungmi hmuahhmuah hrangah ‘sal sinak dinhmun ihsin hna a uan’ ti langfiang ternak a si.

Cumi lo a dang pakhat hmanhrihmi cu Grik ong in ‘doulous’ ti a si. A sullam cu ‘sal’, ‘hnen-um’ tinak a si. Sal/hnen-um cun amah thuthu in hna a uan thei lo. A bawipa ih duh daan vekin hna a uan a ul. Cuvek hiamhiam in ‘deacon’ timi sinak hi ‘doulous’ timi ongfang um daan in kan sim asile Jesuh Khrih hi a Bawipa ih a rettu, sal vekin Jesuh a riantu tinak le Kawhhran sung khalah sungtel mipi pawl kha tangdornak thawn a riantu tinak a si.

Thukam Hlun sungih Pathian mihman, mithianghlim pawl hi riantu/siahhlawh tiah kawh an si heu. Moses cu Pathian ih siahhlawh a si (1 Siang. 8:53; Dan. 9:11; Mal. 4:4). Cuvekin Joshua, Kaleb (Josh. 24:29; Mipum. 14:24), Abraham, Isaak le Jacob pawl khal siahhlawh tiih theihmi an si (Daan. 9:27). Cun, profet pawl khal siahhlawh an si (Amos 3:7; Zek. 1:6; Jer. 7:25). Khristian pawlin kanmah le kanmah mi thupi, mi ropi tiin kan porh-aw theinak cu “Pathian le Jesuh Khrih ih riantu” kan sinak ruangah a si. Mi zovek ih nautat le hmuhsuammi kan va si khalle Pathian le Jesuh Khrih ih riantu/sal/siahhlawh si hi cu hmin thupi, sinak thupi le Pathian hmai ih dinhmun sangzet a si. Pathian hmuh daan le minung kan zoh awk daan a bang aw lo.



Ṭongfang hman daan

Bishop (Overseer - Gk. Episkopos) le Upa (Elder/Presbyter - Gk. Presbuteros) timi hi kan Baibal (Thukam Thar) sungah cun sinak bangrep, sullam bangrep in mi pakhat parah a hmang thleng rero tiin kan hmu thei (Tirh. 20:17, 18; Titas 1:5-7; 1 Pit. 5:12; 1 Tim. 3:1-13; 5:17-25). “Bishop” timi hi Grik mi Khristian pawl umnak hmun ih hmanmi ongfang deuh a si. Grik pawlkomnak miburpi ih an hotu, hruaitu, uktu bawi le zirhtu pawl cu ‘bishop’ tiah an ko. Curuangah thlarau lamih anmah hruaitu le kilkhawitu pawl kha Bishop an ti deuh bik. Judah Khristian pawl umnak hmunah Bishop hnakin Upa (elder) timi ong an hmang tam deuh. Himi hi an biakinn ‘Sinakok’ ih an hruaitu upa pawl an kawhnak ongfang a si.

Curuangah ‘Bishop’ le ‘Upa’ cu bang-aw in an hmang ih an hnauan ah hiti’n an hen.

a.     Kawhhran kilveng humhimnak (Protecting the Church) (Tirh. 20:17, 28-29; 15:6ff),

b.     Kawhhran zirhnak (Teaching the Church) (1 Tim. 5:17-18; 3:2; Titas 1:5, 9),

c.      Kawhhran kaihhruaitu (Leading the Church) (1 Thess. 5:12-13; 1 Tim. 4:14; Titas 1:2; Jeim 5:14).

Tirhthlah (Dungthluntu) pawl an thih heh hnu neta lam ih Kawhhran kaihhruai awknak hngetkhoh an neih vivo hnu ahcun District Council President cu a thupi ngaingai. Cuihsin District Bishop (the bishop of diocese) tiah a hmin kawh daan an remhat vivo. Cun Presbyter timi Upa (elder) khal cu puithiam ordain (Ordained minister or priest) ah an can ter. Himi hnuai ah Deacon timi pawl an ret. Cuticun Kawhhran sungih hnauan daan cu Bishop, Upa le Deacon tiah phun thum hen in hnauannak an pehzom vivo.

‘Kawhhran hruaitu (Pastor) si a duh ahcun hnauan ha duhtu a si’ (3:1) a ti tikah amai’ (hruaitu/pastor) duhmi hnauan kha a si lo. Jesuh Khrih ih fialmi hnauan, Jesuh Khrih amah rori a rak uanmi hnauan, Pathian ram karhzai ter ding hnauan, Pathian hmin sunloihter dingmi hnauan lawng a si a ul. Cuih hnauan uansuak theiding ahcun a thinlung takin uan hiarnak (desire) a neih a ul. Mai’ duhnak hmuahhmuah tanta in Pathian duhnak bangin ap awk mi si a ul. Cutik lawngah Pathian hmanmi tuukhal ha a si thei ding.



Pastor ih neih ulmi sinak pawl

          Pastor[2] pawl hi Kawhhran hruaitubik an si deuh heu. Pastor timi cu Pathian thuthangha karhzainak, zumtu pawl kilkhawinak le kaihhruaitu hnauan tumpi uantu a si ih hruaitu pawl khal kawhhran kilkip hansonak hrangih uanvo neitu an si ruangah sinak famkim (qualification) neih lo cun uan a theih lo. Neih ulmi sinak pawl thawn kim theih a ul. Khrih vekih a nungtu le Baibal zirhnak bangih a kimmi si a ul. Paul in Timote hnenih a tarlangmi Pastor le hruaitu pakhat hrangih sinak pawlcu a tanglam pawl tla an si.



(1) Soiselnak nei lomi

          ‘Soiselnak nei lomi’ timi hi Grik ong in ‘anepilemption’ a siih sualnak hmuh ding um lo, a ral pawl ih soisel ding hmu lo tiah sullam a nei. Nuncan ziaza le ziangkim ah zohhim tlak a siih mi hmuahhmuah ih cawntlak nun neitu a si. Minung cun soiselnak nei lo taktak ti cu a um thei lo ding nain neih mal dingin nunpi ding cu a theih a si. Cuih nun cu Pastor le hruaitu cun a neih ding a ul hrimhrim.



(2) Nupi pakhat lawng a neitu

          Kawhhran thuanthu ah himi sinak hin thubuai a suak ter. Hmun hrekkhat ah Pastor le pastor lawng hit aw ding timi sullam in an lak. Hmun hrek ahcun nupi pakhat lawng a neimi ti a si ruangah a nupi a thi khal le nupi dang a nei thei nawn lo, an ti. Hmun hrek lala ahcun a nupi par ah rinsantlak in a nung ding. Innsang a buai ter lo ding. Buainak a suak ahcun Pastor le hruaitu ih palh a si, an ti. Himi thu thawn peh aw in William Barclay cun a thuhla um daan saupi in a ngan.[3] A. T. Robertson cun Pastor pakhat in vei khat ah nupi/pasal pakhat lawng a nei ding, a ti ve. Nupi nung cingin nupi dang neih tivek khal zoh mawi lomi a si. Nupi/pasal neih thu ah amah hmanin a him lo ahcun a sungtel mipi pawl ziangtin nun a zirh thei dingih thu a sim ngam ding?

         

(3) Rit theinak thil ih a sup aw theimi

          Himi hi Grik ong in “nephalion” a siih nemnak, ralrinnak le sup aw theinak timi sullam a nei. Pastor cun amah le amah cubang rit theinak thil pawl hmang loin a sup aw thei tik lawngah zumtu sungtel pawl hrangah zohhim tlak nun a nei ding. Mi khal a zirh thei ding a si. Rit thei thil a simi kuak, kuanza, khaini timi zuk le hmawm thilri a phunphun pawl hmang lo hi minung hrangah a ha bik. Hih thil pawl hi milai in siatsuahtu bik a si. Harzet ih kan ngah, kan hawl mi paisa pawl a lakin cemtertu men an si. Pathian khalin a duh lomi a si (Isa. 55:1-2). Curuangah Pastor le hruaitu cun zuk le hmawm le rit thei thil hi sup aw thei lawng si loin hmang lo lawlaw a ha.



(4) A uk aw theimi

          Grik ong in ‘sophrona’ a siih thinlung a dikmi, thinlung thiangmi, cin le daan dikzet a neimi, amah le amah a uk aw theitu timi sullam a nei. Ziangkim a tuahmi pawl hi olzawng ih tuah le uan men si loin thu tampi le thuhla saupi ruat ciamciam hmaisa ih mah le mah uk awk theinak a neitu a si a ul. Amah le amah a uk awk thei lo ahcun kawhhran a hruai thei hrimhrim lo ding a si.



(5) Felfai zohrem ih a nungmi

          Grik ong in ‘kosmion’ a siih mi pawlkom a thiamtu, ong mawi le mawi lo a thleidan thiam ih ong mawi a hmangtu, uan ulmi vekin a uantu, rinsantlak, mi dingfel tiah sullam a nei. A nun daan a felfai ih zoh mawi le zoh remzet in a nungtu pawl a sim duhmi a si. Nuncan ziaza ah felfai a ul ih a thupi bikah sumsaw thu khalah felfaizet ih hnauan theitu si a ul.



(6) Mikhual a zohthiamtu

          Grik ong in “philoxenon” a siih thinlung tluangtla mi, mi a bawm duhtu, duhdawtnak a neitu, midang pawl upat a thiamtu timi sullam a nei. A innsang ah a lutmi mikhual zovek khal mithmai panzetin zohthiamtu a si a ul. Thubuai a kengtu mikhual a si khalle hatein a tawlrel sak thei ding a thupi. A tuurual pawl hazetih zohthiam ding hi a thupi ngaingai a si.



(7) Mi zirh a thiamtu

          Zirh thiam ih saya dinhmun a la theitu tinak a si. William Barclay cun tuisun ah Pastor tampi in palhnak tumpi kan neihmi cu Baibal zir duh lo le zirh thiam lo hi a si, a ti.[4] Zirh thiam dingin zuam a ul. Zumtu siseh, zum lotu siseh zirh ding uanvo kan nei ruangah thiam ko ih zirh thiam dingin zuam nasa a ul. Zohhim tlakin nun a ul. Zirhtu ih nun ah cawn tlakih nun a ul, tiah Paul in Timote hnenah ralrin a peknak a si.



(8) Zurit hmangmi a si lo ding

          Zurit hmang hi minung ih nuncan ziaza a siatsuahtu bik a si. Zirit cun thil ziangkim kan tuahmi hi palhnak ah in thlenpi tengteng ding a si. Pastor le hruaitu cun rit thei thil hrimhrim hrial tengteng a ul. Himi hi satan ih hriamhrei habik a si ruangah fimkhur le ralrin a ul ngaingai. Tuihsun ah zuk le hmawm, zurit thei Pastor le hruaitu pawl cu kawhhran tampi in kan duh lo. Cu cing khalin a hmang phah rero tu Pastor le hruaitu tampi an um thotho. A poizet a si. Hibang thil hmang hi khawvel nun buaitertu a si ruangah ralring in hmang lo a ha bik (Puithiam. 10:9; Mipum. 6:3; Thuf. 23:31, 31:4; Jere. 35:6; Dan. 1:8; Luk. 1:15; Rom 14:21).



 (9) Thinsuup aw thei lo, midang thawn a to aw heumi a si lo ding

          Pathian hmuihmel keng ih sersiammi kan si ruangah thinsuup aw thei ding a ul zet. Mai’ minung pi a simi midang thawn to aw loin rem teih um tlang ding hi a thupi ngaingai. Midang thawn va to aw, kut le ke hmangin mi thong le thawi siseh, ngai nuam lozetmi ongkam sia le ha lo pawl hmang lo ding hi a thupi zet. Cuhnak cun thinsuup aw in tangdor le ongnem hmang ih nunpi ding a thupi.



 (10) Lungnem  le  diahnak a duhtu

          Lungnem a ti tikah thinsau in mi a ngaithiam theitu le thinlung tluang le zaidam mi ti pawl tampi a tel thei. Thin tawi le thin siava pawl a tel lo. Midang thong le vuak hmangtu  khal a si lo. Daihnak thawn tangdor nun nei in buainak a rehtertu a si ding. A tisa duhnak sup aw thei in a hleice in a ‘lei’ a sup aw thei ding a thupi zet. Jeim cakuat sung khalah lei hi a fate zetna’n ih a nung zia kan hmu thei (Jeim 3:5, 8). Kan Lai pupa ongfim sungah “ong kamkhat sia pi man” timi a um kha Pastor le hruaitu cun kan cing ringring a ha.



(11) Tangka duh tukmi a si lo ding.

          Pastor pakhat a tluksia ter ringringtu pakhat cu tangka duh tuk hi a si. Pastor timi cu Pathian hna uannak ihsin siar lo sumsaw ngahnak dang a nei lomi[5] a si a ul. A fimthiamnak zate in Pathian riantu dingmi a si. Pathian ih hrilnak ruangah himi hnauan hi a uan thei. Curuangah Pathian kawhhran ih pekmi tlun ah lungkim ding a si. Thlahlawh ngah ruangaih pastor uanmi a si lo ding hi a thupi zet. Pathian ih hril taktak mi cu Pathian in a cawm ringring ko. Pathian ih fialmi sawn cu zumtu pawl an zumnak pitling theinak dingah zuampi ding le Pathian hna a uantu pawl anpitu dingah hruai zuam ding a si sawn. Pastor tampi cu nun pek awknak taktak an neih lo ruangah ei le in, hnipuan sinfen ziangkim ah an remcang thei heu lo. Tangka duh tukmi a si lo ding nain kawhhran khalin khopkham ih ngah theinak dingah tawlrel sak ding hi a thupizet ve. Kawhhran hruaitu le sungtel pawlin mah le pastor ih ulnak theipi in nasazetin anpinak neih ve ding a si.



(12) A innsang hatein a ho theitu a si ding

          Paul in, “Amah ih innsang hman hatein a kilkhawi thei lo ahcun ziangtinso Pathian ih Kawhhran a kilkhawi thei ding?” tiah thusutnak a tuah (v. 5). Innsang a hoha theinak dingah dingfelnak, upat awknak le duhdawtnak pawl hi a thupi zet. Pathian hnauantu a si vekin dingfelnak thawn nung in, a faate pawl nun a sim thiamtu a si a ul. Amai’ innsang hman a hoha thei lo cun midang nun va sin ding ti hi cu thil ol a si lo. Innsang timi cu kawhhran fate pakhat vek a si. Cumi hman hatein a ho thei lo ahcun Kawhhran ziangtin a hruai thei ding? Zohhimtlak innsang a din tikah duhdawtnak thawn a khatmi, cin le daan hate a neiih zalennak le nomnak thawn a khatmi innsang si thei dingin zuampi a ul.



(13) Zumnak lam ah lung thleng pekte a si lo ding

          Paul san lawng si loin tuih san khalah Pathian hnauantu Pastor le hruaitu pawl cu zumnak lam ah lung thleng pekte a si lo ding hi a thupi zetmi a si. Ziangahtile lung thleng pekte cun a zumnak a hngetkhoh hrih lo. A zumnak khal a pitling hrih lo. Hmuhtonnak khal a nei ha hrih lo, a nei mal tuk hrih. Curuangah thubuai a um tikah a tawlrel thei lo ding, a tuar thei lo ding. Culawng si loin a dinhmun parah mi in an porh, an lawm tikah hngalnak le puarthaunak a suahpi lohli thei. Cuticun Satan ih hmanrua ah a tla pang thei ruangah fimkhur a ul nasa. Satan ih hmanrua ah a tla pang ahcun hnonnak a tong thei ruangah ralrinnak a neih ringring dinghi a ulzet a si.



(14) Miseenpi ih upatmi

          Pathian hnauantu pastor cu zumtu pawl karlak lawngah si loin zum lotu pawl thawn pehzom awknak khalah an rinsanmi mi pakhat si ding a ul zet. Thuhla a phunphun ruangah midang ih mawhthluk relsiatnak le soiselnak a tong thei ko nain cubang pawl ruangah satan ih thawnginn ah tla pang lo dingin ralrin a ul. Thutak hawl in, dinpitu a si a ul. Khrih ih milai cun Khrih vekih a nun ruangah nehnak cotu a si.

          Pathian awi lomi senpi in an upatmi a si ding (a good report form outside) a ti tikah Khristian zumtu pawl karlak lawngah si loin zum lotu mi tampi thawn khal pawlkomnak a neih tikah midang pawlih upat tlakmi si ding khal a thupi zet, timi langter duhmi a si. Khrih ih minung cun Khrih bangih a nun ruangah nehnak cotu a si.



Kawhhran Upa pawl[6] (3:8-13).

          Kawhhran kaihhruainak ah a pahnihnak hotu pawlcu Kawhhran upa pawl an si. Annih khal hi Kawhhran hruaitu an si ruangah Pastor pawl vekin sinak (qualification) neih an ul ve.

          Deacon timi ongfang ih sullam cu hmaisa lam ah kan sim zo ruangah kan rel bet nawn lo ding. Tirhthlah 6:1-7 sungah a hmaisabik Kawhhran upa (7) pawlih thuhla kan hmu thei. Pathian thuthangha karhzainak hrangah, Kawhhran hnauannak le kaihhruai awknak pawlah uanvo an lak. Kawhhran Upa pawl cu ziaza ha a neimi le thinlung fel le thinlung hmanmi si ding a ul. Zu in a hmangtu an si lo pei ih tangka a duh tukmi khal an si lo pei..., a ti. Pastor pawlih neih dingmi sinak pawl hmuahhmuah hi Kawhhran upa pawl khalin neih a ul ve hrimhrimmi a si.[7] Ziangahtile Kawhhran hnauannak ah Pastor le Kawhhran upa pawl cu hmunkhat ih hnauan tlang ringring dingmi an si. Pastor cu caankim hnauantu (full time) an si ruangah thlahlawh an sangih Kawhhran upa cu a lang hnauantu (part time) an si ruangah thlahlawh an ngah lo. Cumi lawng hi an dan awknak a si.



Nunau Kawhhran Upa pawl (Deaconesses)[8]

          Nunau Kawhhran upa pawl khal mipa Kawhhran upa pawl vekin dinhmun dik neitu an si a ul. An sinak ding pawl cu a bangrep thluh a si. Cuihtlunah Baibal thiam pawl ih simnak ah Kawhhran upa ih nupi timi hi Nunau Kawhhran upa an si tiah ruahnak an nei. Nupi le pasal kutkai aw in Kawhhran hna uan tlangnak ah a dik, a felmi nunau pawl an si a ul. Mi relsia a hmangtu, si lo zawng ongkam a hmangtu, mi rem aw lo dingih a tuahtu an si lo ding a thupi zet. Curuangah Baibal cun ‘ziaza hami an si dingih, mi relsia ih ong tammi an si lo pei’, a ti (v. 11).

          Tuihsan ah Kawhhran tampi in Nunau Kawhhran upa[9] an nei vivo thlang. San thawn milin kan theithiam a ul ngaingai. Hlailai bangin tongpa ang ih an la in el a theih nawn lo. Khrih ah thleidannak a um lo, timi kan hngilh lo pei ih mah le dinhmun te cio hi hmun pek awk thiam dingin kan zir cio ding a thupi zet a si.



Kawhhran sungih tlanlen daan (3:14-16)

Kawhhran

          Kawhhran timi hi Hebru ong in Qahal ti a siih Grik ong cun Ekklesia ti a si. A sullam an bangaw ih “kawhsuakmi” lo le “kawhkhawmmi” tinak a si.[10] Hebru miphun pawl khalin an biaknak thawi’ pehpar aw in thurel khawm ding a um tikah an kokhawm-aw heu; tuucangki tum tahrat in an kokhawm aw heu ih cuih kawhkhawmnak cu Qahal an ti. Grik miphun pawl hi khua pakhat khat ah thu tawlrelkhawm ding a um tikah tlang-aunak an nei heu. Cutikah khua mi pawl cu thu tawlrel dingin an suak heu. Hiti in an kokhawm-aw ih an suahkhawm hi Ekklesia an ti. Jesuh Khrih khalin a tirhthlah pawl kha hi leitlun thil le nunnak ah buai loin Pathian thil a simi thlarau nunnak sawn ah a kokhawm. Cuih kawhkhawmnak cu a hrante ih va um, leitlun khawvel thil si nawn lomi a si ruangah KAWHHRAN tiah kan tinak a si.  Jesuh Khrih in hiti ih Kawhhran a dinnak thu hi Matthai 16:18 ah a phuang kan hmu thei.[11]

          Culawng si loin Kawhhran timi cu Pathian ih innsang (the household of God) a siih Grik ong cun ‘oikos’ an ti. Kawhhran timi cu inn kha sim duhmi si loin zumtu pawl hmunkhat ih umkhawmnak hmun kha a sim duh sawnmi a si. Ṭong dang in kan sim asile Pathian ih miphun, Jesuh Khrih ih ruangpum, Pathian ih innsang sungtel pawl an si.

          Pathian innsang cu kumkhua in a nungmi kawhhran a siih cuih kawhhran cu thudik hramohnak le a dinghngettu ṭhuam a si, a ti tikah kawhhran sungah zumtu pawl cu hmunkhat te in sumsaw, thazang le thlacamnak thawn pawlkomkhawm a si. Cuih kawhhran cu thutak phorhsuah in phuangtu ding a si. Minung zate thutak theih dingah Kawhhran in uanvo tumpi a nei. Cumi hrangah mah le sinak dinhmun cio in uan tlang ding a ul. Pathian thutak karhzai ter ding hi zumtu zate ih uanvo tumpi a si.

         

Biaknak sungih thuthup

          Khristian biaknak sungih thuthup pawl hi a thupizetmi a si. Hinah hin thu (6) a tarlangmi kan hmu thei (v. 16).

1.     Jesuh cu minung taksa in a suak.

2.     Cumi cu a dikmi a si thu Thlarau in a langter.

3.     Cumi cu vancungmi pawl in an hmu.

4.     A thuhla cu miphun zakip hnenah phuan a siih leilung khuazakip ah an zum.

5.     Khawvelmi pawl in Jesuh cu rundamtu ah an zum ih an cohlang.

6.     Jesuh cu sunlawinak ah lakso a si.

J.N. Darby in, “Pathian ih kaihhruainak a thukzia sim le rel a si tikah hi thu hi lak a si heu. Jesuh Khrih ih thuthup a simi minung ah a cannak thu an sim. Cumi cu Pathian ih thuthup, thutak ih a dikmi rah, minung hnenah Pathian ih langtermi nunnak tinung, a thihnak, thawhsalnak, vancung kainak thu pawl tla an si. Cumi pawl cu Pathian theihfiangnak le Pathian sungah nunnak tla an si,” a ti.[12]



Thunetnak

A tlunih kan tarlangmi thuhla pawl hi kanmah le Kawhhran kan kaihhruaiawknak hrangah Baibal ih in zirhmi, a hleice in Paul in Timote hmangin kawhhran kaihhruai daan a simmi pawl an si. Baibal ih in zirh daan hi hmuh daan a phunphun in lak theih a si heu. Tuih ka tarlangmi pawl khal cu cuih a phunphun lakih phun khat a si ve. A famkim thluh tinak a si lo. Hi thu hin kanmah le kan Kawhhran ih ul daan zohin kan hmang thiam ahcun kan kaihhruai awknak cu a ha sinsin ding. Cutin kan Kawhhran sung khalah rualremnak, theihthiam awknak, upat awknak, sumsaw thu, thil dangdang ah semremzet in kan kaihhruai thei vivo ding a si. Cubangin kan kaihhruaiawk hat theinak dingah Pathian in thluasuah in pe cio hram seh! Amen.



Duhdawtnak thawn,



Rev. Dr. CJ Hrang Hmung




[1] CJ Hrang Hmung, Kawhhran Hruaitu Kutken, (Kalaymyo: Toungphila Baptist Church, 2008), 11-13.
[2] Falam Baibal Thianghlim sungah ‘Kawhhran hruaitu’ tiah a hmang. Hi zawnah “Kawhhran hruaitu” a timi hi Pastor khal sim duhmi a si tiah simfiangnak cabu hrekkhat ah a um. Kawhhran kaihhruai awknak tam sawnah Pastor hi a tlangpi thu in hruaitubik dinhmun ah ret a si heu ruangah “Kawhhran hruaitu” timi zawn ah Pastor tiah ka hmang vivo a si.
[3] William Barclay, The Letters to Timothy, Titus and Philemon, (Bangalore: Theological Publications in India, 1995), 75-79 sungah famkimte’n siar theih a si.
[4]  Ibid., 82.
[5] “Sumsaw ngahnak dang a nei lomi,” kan ti tikah milian sumdawng si lo a ul ti simduhnak a si. Pastor cu sumdawng dinghi a hnauan a si lo, amai’ ngahmi thlahlawh cu malte khal hmanseh Pathian riantu ka si tihi thei aw in nun hmangthiamtu si dingah a zuam a ul.
[6] ‘Kawhhran Upa pawl’ kan ti tikah Deacon hi a sawh deuh a bang. Asinain himi cahram sungah cun Deacon lawng si loin Kawhhran hruaitu zate a simi Mino, Nubu, E & M, Pabu, etc. pawl hrangah haup in telh cih sehla a ha ding tiah ruahnak ka nei a si.
[7] Famkim theih na duh le 1 Tim. 3:8-13 siar aw.
[8] Falam Baibal Thianghlim sungih 3:11 foot note ah, ‘An nupi khal’ timi hi ‘Nunau Khristian upa’ ti khal a si thei, tiah a um.
[9] Kan Laimi kawhhran pawl lakah Chin Baptist Church, Yangon, Falam Baptist Church, Yangon ah Nunau Kawhhran Upa an neinak a rei nawn zo. Kachin Baptist Church, Yangon ih an Decon Chairperson khal hi DMin ka kaipi dahmi a siih nunau a si tiah ka rak thei dah. A hmin cu Dr. Jabu a si.
[10] Rev. Dr. Hrang Cung Nung a nungdam laiah a sim ringringmi cu kan Falam ong in “Kohhran” tiah ngan dingmi a si lo, “Kawhhran” tiah ngan dingmi a si, a ti. ‘Kohmi’ kan ti dah lo, ‘Kawhmi’ tiah kan hmang sawn a si, a ti heu.
[11] CJ Hrang Hmung, Baptist Thupom Hleicetnak Pawl, (Kalaymyo: Falam Baptist Pawlkom, 2008), 8.
[12] J.N. Darby, “Notes of a lecture on Titus 2:11-14”: The Collected Writings of JN Darby, VII, in New Bible Commentary: 21st Century Edition, ed. D.A. Carson (Leicester: Inter-Varsity Press, 2002),  333.

No comments:

Post a Comment