A THATNAK LAMIH HMU THIAMTU (Optimist)

Minung hi kan bangaw ṭheh lo. Kan pianzia a phunphun in a umih kan ruahnak khal a phun dang cio a si. Kan thinlungput um daan khal a bang aw lo, a dang cio. Kan kiangkap ih thil cangmi khal kan hmuh daan a dang aw ṭheu. Ka rualpa pakhat hi ziangkim a ṭha lam in a hmu thiam ṭheu. A ṭongmi pawl hi capoh ṭongkam vek a bang na’n ṭhate’n ruat tikah a dikzetnak tampi a um. A sim ṭheu dahmi cu hitin a si: Thuṭhimnak ah, mi pakhat khat in a hnenah, “Na va thau ve” an ti asile anih cun, “Na mit a thau” a ti. “Mit thau” ti cu a um thei lomi a si. Kan mit cu amah kel a si ko ding nain na hmuh daan men a si ko, ti thawn a bangaw vekin lak theih a si. “Na hmel a sia tuk aw,” ti tik khalah “Na mit a sia ruangah a si ko” a ti thotho.

Kan zoh daan le kan thinlung sung um daan ih zir in a mawi, a sia timi khal a um ti cu a fiangzetmi a si. Hmelsia zet, zoh rem lozet kan timi hi mawizet ih a hmutu an um thotho. Thusimthiam zet Pastor pakhat cun ‘hmelsia’ tiah mi kan kawh tikah an thin a heng ding. Cutin si sawn loin ‘a mawi daan phundang te’ ti ding a si, a ti dah. Nuncan ziaza ṭha lozet kan timi khal ṭhazet ih a hmutu an um thei thotho. Cuvek minung pawl cu a ṭhatnak lam hlir ih hmu thiamtu (optimist) pawl an si.

Zumtu pawl cun kan Pathian ih sersiammi hmuahhmuah hi a ṭha ṭheh, tiah a ti theitu kan si. Ziangahtile Pathian in ziangtinkim a sersiam lai ah a ṭha mi lawnglawng a sersiam, sersiammi pawl a zoh tikah Pathian in ‘a ṭha’ a ti thluh (Seemtirnak 1). Jeim cakuat khalin, “A ṭhami le a famkimmi laksawng hmuahhmuah cu vancung ihsin a rami an si. Vancung tleunak a tuahtu Pathian hnen ihsin a rami an si” tiah fiangzetin a sim ve (Jeim 1:17). Sikhalsehla minung in kan duh daan vekin thil a cang lo, a um lo, a kim lo tikah Pathian ih ‘a ṭha’ a timi hi ‘a ṭha lo’ zawngin kan hmu ṭheu. Thuṭhimnak ah ‘ruah ti’ hi kan nunnak, kan pumcawmnak hrangah a ṭulzetmi a si. Asinain ruah tampi a sur tikah ‘nikhua a sia’ kan ti. ‘Pathian thluasuah ruah tampi a sur ni’ kan ti dah lem lo. Cuvek ṭhiamṭhiam in kan duhmi a kim tikah ‘ka vanṭha’ kan tiih duhvek in thil a cang lo tikah ‘ka vansia’ kan ti. Kan sim zo vekin Pathian ih sersiammi pawl hi a siami a sersiam lo tihi kan hngilh lo ah a ṭha. Hi thu thawn peh awin khuaruat thiam hminthang pakhat a simi ‘Socrates’ nun sungih thuhla um daan le a thinlungput um daan mallai kan zohṭhim hnik pei.

Socrates cu nupi a neih hlanah a rualpi le pawl thawn innkhaan fatete pakhat sungah an rak um tlang dah. An umnak cu innkhaan fatezet te a si ko nain, Socrates cu nitin lungawizet in a rak um ringring. Cutin a um thei ringring kha mak a ti tukih a rualpa pakhat in “hitluk umtlannak a nuam lo zetmi, to le ding ding hman a ṭha lo zetmi khaan fate sungah ziangtin na lungawi thei ringring so?” tiah a sut. Cutikah Socrates in,”Rualpi le pawl thawn kan um tlang tikah kanmah duh caan ah kan thuruahnak le kan thinlung sungih a ummi pawl kan hlawm aw thei. Zalenzet ih kanmah duhduh in kan um thei. Himi hi in nuam tertu pawl an si lo ding maw?” tiin a sawn sal.

Cuihhnu ah a rualpi le pawl cu nupi an nei ih cuih innkhan fate ihsin pakhat hnu pakhat an suak thluh. Cuih innkhaan fate te sung ahcun Socrates pakhat te lawng a tang. Asinain a hlan vekin nitin lungawi zetin a nung rero thotho. “Nangmah te lawng um pitu nei loin na um khalle ziangtin na lungawi thei hrih thotho?” tiin a rualpi pawl in an hei sut lala. Cutikah Socrates cun, “Cabu pawl siar ding tampi ka nei. Cabu pakhat hi ka hrangah in zirhtu pakhat a si. Hitluk zirhtu tampi thawn um tlang ringringih an simmi le an zirhmi pawl ruatphah in ngai le zir rero hi cu ka nuamawk bikmi pakhat a si ko” a ti.

Kum tawkfang a rei tikah Socrates khal nupi a nei ve. Nupi a nei hnu ah innpi pakhat ah an qhawn. An inn hi dot 7 lai a siih, hnuaitabik dot ah an um. Hnuaitabik dot ti hi cu a bal bik, hna tla a set bik, humhimnak tla a um lo biknak hmun a si. Cuih tlunah inn tlunta lam ihsin an hnawmhne pawl khal an rak thlak phahphah ṭheu. Cuih hmunah Socrates cu lungawizet in a um thei thotho kha a rualpa in a hmuh tikah, “Hivek um nuam lozetnak khaan ah ziangtinso lungawi zetin na um thei rero?” tiin a sut sal lala.

“Ka rual, ṭhatein na ruat lem lo ruangah so khaw. Hnuaitabik khaan ih um cu a remcang zet a si si. A leng ihsin ka lut vete’n innsung a si cih. Thilri pawl tla olte’n thiar a theih. Rualpi le sungkhat unau pawl ka hnen an ra leng khal le olte’n in hawl thei. Dotkhat hnu dotkhat va kai ih sut rero a ṭul nawn lo. Ka lungawi bikmi cu inn hmaiah pangpar pawl le hanghnah hangrah pawl khal ka duhzatzat in ka cing theimi tla an si” tiah a ti.

Hnuaitabik khaan ah kumkhat hrawng an um hnuah tluntabik a simi dot (7) nak ah an ṭhawn aw lala. Ziangahtile, mi thar a rak ṭhawn mi innsungsang lakah putar pakhat a telve ih inn dot tluntabik asile a hrangah sukso kai le ṭum ding a harsa zet. Curuangah Socrates te innsang sawn tluntabik dot ah an ṭhawn aw. Cuticun tluntabik dot ah a um lala ko nain, Socrates cu nitin lungawi zetin a um thei thotho. Cutikah a rualpa in, “Ziangruangah lungawi tein na um thei thotho, na va mak lawmmam ve?” tiah thu a sut lala.

“A tluntabik dot ih um hi a ṭhazet so khaw. Nitin suk le so ah lilawn ṭum/kai a ṭul ringring ih harhdamnak hrangah a ṭhazet. Kan taksa ruangpi cangvainak phunkhat a si. A tluntabik dot cu ni ih tleunak khal ṭhate’n ka ngah ih ca ka siar tikah ka mit a na nawn lo. Sun ah siseh, zaan ah khal siseh, thawmvang zianghman a um lo. In rak hnaihnoktu ding khal an um lo pi” tiah a sawn sal.

Cuih a rualpa cun Socrates ih tlawngta pakhat a simi Plato a ton tikah, “Na Sayapa Socrates cu a umnak hmun tinkim ah cuih hmun pawl cu a ṭha lozet le a remcang lozet khalle a lungawi thei ringring hi a mak tuk aw” tiin a ti. Cutikah Plato in “Thu ngaingai in minung pawl ih kan nun le kan um daan (mood) thu ṭhencatnak in tuahsaktu cu kan kiang le kap, kan kimveel pawl an si lo. Kanmai’ thinlung sungih kan ruahmi sawn a si” tiin a sawn hngai.

Duhdawtmi casiartu, nitin kan hmuhtonmi ziangkim hi a sia lam lawnglawng ih zoh tum loin, a ṭhatnak hi kan zoh thiam thei ahcun ziangkim hi a mawi ih a ṭha thluh so khaw. Pathian in khan hrangah a siami zianghman in sersiam sak lo. A ṭhami pawl lawnglawng in sersiam sak thluh a si. A thupimi cu kan ruah daan lehmuh daan ah a si.

Duhdawtnak thawn,

Rev. Dr. CJ Hrang Hmung

PCU, Manila.