I.
KAIHHRUAI AWKNAK (Leadership)
Kaihhruaiawknak timi thu hi a kauzet
ih a thukzet fawn. Kaihhruaiawk daan a phunphun a umih caan tawite sungah zir
thluh ding ti hi cu a har ngaingai mi thu a si. Asinain kan ti thei tawkte
mallai in kan tarlang ve hnik ding.
Hruaitu qha cun hna an quan zikah
nasa zet in thu an ruat hmaisa ta qheu. Midang hnenah thu va ron ding khal an
ning a zak lo ih, midang ih thusimmi thlun ding khal a qul can ahcun an
hreh dah lo. Curuangah thu qhencatnak an tuahmi cu remqhat a qul sal ciamco lo
ih, a si daan ding vekin a feh qheu. Hruaitu cu mipi hrangih hnaquantu an si
vek in an thu qhencatmi hi mipi hrangah a thupizet a si, ti hi an theithiam awkzet
qheu.
Pathian in minung pawl hnenah
laksawng a phunphun in pek; a hrek cu palai an si, a hrek cu profet an si, a
hrek cu thuthangqha phuangtu an si, a hrek cu pastor an siih a hrek cu zirhtu
an si (Efe. 4:11). Jesuh Khrih ih pum a simi kawhhran hna kan quannak ah felzet
ih kan quansuak theinak dingah hruaitu a qul ti cu kawhhran a thokpek ihsin an
hmusuakmi a si.
Khristian hruaitu timi cu Bawipai’
thuthangqha karhzainak ding hrangah Pathian ih in pekmi sinak pawl hmang
tahratin midang hnenah thazang pek khi a si. Qongdang in kan sim asile “Kan
hnenah in pekmi laksawng kha qhate’n a hmangtu kan si,” kan ti thei. Pathian in
pumpak cio parah laksawng a phunphun in pekmi theithiam in hmanthiam a thupi
ngaingai. Cutin hmanthiam lawng si loin midang khal va kaihhruai thei ding a
thupi sinsin. Kan cinken ding a qulmi cu laksawng a phunphun a um tihi a si.
Paul in, “Thlarau laksawng cu a phunphun a um, asinain cuih laksawng pawl
hmuahhmuah a petu cu Thlarau amah lawng a si,” a ti (1 Kor. 12:4). Pumpak kan nun
cio ah Thlarau ih in pekmi laksawng pawl hmanthiam ding hi a thupizetmi a si.
Pathian in a sersiammi
mi zovek khal mah le tawkzawn ciar thil ti theinak (talent) in
pe cio (Rom 12:6-8; 1 Kor. 7:7; 12:4; Efe. 4:12). Pek lomi pakhat hman an um
lo. Kan sinak le thil kan ti theinak khal a dang cio. Zirnak lam ih fimthiamnak
khal tampi in pek. Cule kan nunnak le sinak ih a langtermi thil tampi kan
hmuhtonmi khalin kan zir vivo. Mi hruaitu ding timi hi mikip ih ti thei a si
thluh lo. Cumi pawl hi sim thluh ding cun a har ding. Asinain a tlangpi thu in
hruaitu pawlin kan siding mi pawl Ca Thianghlim in ziangti'n a sim ti kan zoh
hnik pei.
A. Baibal ih simmi
Kaihhruainak (Biblical Leadership).
Baibal Ca Thianghlim kan siar tikah
kaihhruai awknak thawn pehpar aw in a simmi tampi a um. Cu pawl lak ihsin a
tanglam thu pawl hi tarlang sehla ka duh.
1.
Pathian ah zumfeknak (faith) a neimi a si ding (2 Kor.
4:7).
2.
Thlacam nun (prayer life) a neimi a si ding (1 Thess.
5:17).
3.
Rinsantlak le zum tlakmi (confidence/trust) a si ding (2
Kor. 3:4-5).
4.
Zirh theimi (teachable) a si ding (Mat. 13:16; 1 Tim. 3:2).
5.
A qha lam zawngih thil a hmu, a ruat theimi (positive attitude)
a si ding (Fil. 4:8).
6.
Dinhmun fek a neimi, zohqhim tlakmi (exemplary/ imitator)
a si ding (1 Kor. 11:1).
7.
Ziaza qha, mifel, pum a pemi (acceptable commitment) a si
ding (Rom 12:1).
8.
Tuar theinak a neimi, mi taima (work hard) a si ding (Heb.
12:1-2).
9.
Beidong loin a quan ringring theimi a si ding (1 Pit. 2:20).
1 Timote 3:2-6 sungah hitin kan hmu
thei:
"Kawhhran hruaitu cu mawh
nei lomi a si ding. Nupi pakhat lawng a nei mi, zu a in lo mi, a uk aw thei mi,
zoh rem in a nung mi, mikhual a zohthiam tu le mi zirh a thiamtu a si ding.
Zurit hmang mi a si lo dingih, thin sup aw thei lo, mi nekrawk hmang khal a si
lo ding. Sikhalsehla mi lungneem mi le daihnak a duhtu a si ding. Tangka duhtu
a si lo ding. A innsang qhaten a ho theitu a si dingih a faate pawl in an thu
an ngai dingih an upatmi a si ding. Amai innsang hman qhaten a kilkhawi thei lo
ahcun ziangtinso Pathian Kawhhran a kilkhawi thei ding. Zumnak ah a pacang mi a
si ding".
Cuvek thotho vekin Titas
1:7-9 sung khalah, "Kawhhran hruaitu cu Pathian hna quanvo neitu a si
ruangah mawhthluknak um lomi a si pei. Mi puarthau le mi thintawi, zuri mi le
mi helhlong le paisa duh-aam mi a si lo pei. Mikhual le mileng a duhdaw peiih
thilqha a ngaina pei. A uk aw theitu a si pei, miding, mithiang le ziaza qha mi
a si pei. Kan zumnak hrampi thawn a kaih aw mi le rintlak a simi kan thuthang
kha hnget zetin a pomtu a si ding. Cuti cun midang pawl kha kan zirh awk mi
thuhman thawn thazaang a pe thei dingih cuih thudik a el tu pawlih palhnak khal
a langter thei ding," tiah kan hmu.
B. Pastor
Kaihhruainak (Pastoral Leadership)
Pastor le hruaitu pawl
hi ziang tinkim ah tlamtling qheh ding ti hi cu a harzetmi a si. Asinain
hruaitu qha cun Baibal ih simmi dinhmun vekih ding thei dingin a zuam dingih a
pum a pek awk a qul. Cuihtlunah Thlaraulam sinak lawng si loin minung tisalam
sinak ah a qulmi fimnak le hruaitu si theinak thil dangdang a um hrih. Hi thu
ah Pastor hnaquannak le kaihhruaiawknak lamih hmin thangzetmi Dr. Vortel Weldom
in hruaitu pawlih neih ding a qulmi pawl phun 12 in a sim. Cupawl cu a tanglam
vekin an si.
1. A dikmi ruahnak lungput a nei ding.
2. Taksa lamah harhdammi a si ding.
3. Midang ih duh dingin a um thiam ding.
4. Tumtahmi vekin mi a hruai ding.
5. Ziangtinkim ah thil thei ol mi a si ding.
6. Fimthiamnak lamah zirnak tawkfang tal a nei ding.
7. Tha tho te’n hna a quan theitu a si ding.
8. Midang thawn pawlkom a thiammi a si ding.
9. Miding, mifel le mi ih rinsan tlakmi a si ding.
10. Taimak zet ih hna a quantu a si ding.
11. Midang ih ruahnak pekmi khal a la theitu a si ding.
12. A quanvo kha taansan loin a thihpi cih ngamtu a si ding.
Himi thu hleihnih hi mi
pakhat in nei qheh dingcu a harzet ko. Asinain hruaitu (Pastor) cun mah le mah
cuaikhai awknak le cekfel awknak ah kan hmang le a qhahnem zet ding. Mi
hrekkhat in hruaitu cu "nu'i hrin thluak fimnak thawn hrin cih" a si
an ti. A hrekkhat pawl cun 'zir theihmi' a si a titu khal bo lo. Hi thil pahnih
hi minung pakhat parah a kim thei. Hruaitu hrekkhat cu nu'i hrin thluak khal a
qha ih zuam khal an zuam ih ruangah hruaitu qha ah an cang. A hrek cu nu'i hrin
thluak fimnak an nei na'n an zuam lo ruangah hruaitu qha an cang thei lo. Cun a
hrekkhat cu an nu'i hrin thluak a qha lonan an zuamzet ruangah rinsan tlak
hruaitu qha ah an cang thei ve.
Dr. Howard Hendricks in
hitin a sim dah: "Thlarau lamih hruaitu pawlcu hrin (born) le tuahmi
(made) an si. Annih cu Pathian Thlarau in a hrinsal hai ih, Pathian Thlarau in
a tuahsal hai. Ziangah tile annih cu Jesuh'i hmuihmel thawn bang aw dingih
khaukhih mi an si".
C.S. Lewis khal cun
"The Great Divorce" timi cabu sungah, "Minung phunhnih
lawng kan um a si. Pathian hnenah 'Na duhnak vekin si ko seh', tiah a titheitu
le Pathian in 'Na duhnak vekin si ko seh' a ti dingmi lawng an si,"
tiah a ti. Hruaitu qha cun anmah le mah an hmuh-awk daan le an zuamnak hnakin
an hruai dingmi mipi pawlih in hmuh daan le kan parih an neihmi lungput kha
theih a qul zet a si.
C. Dingfelnak
(Faithfulness)
Hruaitu qha cu an hruai
dingmi mipi in an parah rinsannak le zumnak an neih theiding a qul a si. Annih
in an hruaitu cu rinsantlak le zumtlak a siih a hruainak sungah himzetin kan um
a si, tiah an ruah awk thei a qul. Cuti ih a si theinak ding ahcun dingfelnak
kha hruaitu'i nundaan le a tuahnak in langter ih a simvek in a nun a qul. Mi
hrek cun hruaitu si an duh konan an nun daan le an qong mi hi a bang aw qheu
lo. Cumi cu hruaitu qha pawl in ralrin ding a qul. Hruaitu nun ihsin hrial qheh
ding a qha.
D. Mai’ sinak
thupitter.
Hruaitu ih a hnaquan
thupibik pakhat cu a hruaimi minung pawl kha zirh le qhanso ter tahrat in
hmailam ih hmantlakmi siter kha a si. Cuih tumtahnak hlawhtlin thei dingah
hruaitu in a tanglam thu pawl hi a tuah a qul a si.
1. A hruaimi pawlih an thil ti theinak le
an thiamnak zawn cio kha theih a qul. Cutiin anmah le zawn cio ah lungthozetin
an hmang hngai thei ding.
2. Pawlkom ih tumtahmi hnaquan ah tel ter
cio ding a si; cuticun an hmuitinmi cu Kawhhran ih hmuitin ah a cang thei ding.
3. An hnaquan qhanso vivonak ruangih an
ngah dingmi qhathnemnak pawl khal qhate'n theih terih co ter fingfing ding.
4. Mi lungtho ter daan kha qhate'n zir ih
pumpek cio ding; anmah le zawn ciar ah lungtho dingin forh ding.
5. Pawlkom hrangih a qhabik a suahter
dingmi zuam awknak tla tuah ding.
6. Mipi pawl kha an hnaquan cio mi par
lawngah si loin pawlkom ih tumtahmi ah hruailut ding.
7. Pehzomawknak hrangih a qhahnem dingmi
pawlkom cangvaihnak tla tuahsak ding. Cuticun pawlkom ih taksa qhen an sizia an
thei aw ding.
8. Mipi pawl kha an hnaquan ah thiam vivo
le hmuh tonnak qha an neih theinak dingah kaihhruai ding.
Zumtu nitin kan nun ih
kan hmuhton qheumi harsatnak le buainak pawl ih zatek sawmkua le panga (95%) cu
pumpak thawn a pehpar aw-mi an si qheu. Curuangah pumpak ciar thawn kan
pehzom-awk tikah a tanglam pawl hi theihding a qul a si.
1. Pumpak in an harsatnak an
rakthlen tikah khulfung loin remqhat sak a qul.
2. Lungkim lomi thu a si khal le
thu an simmi pawl kha thinsau tein ngai sak ding.
3. Midang pawl in an qhatnak le an
zuamnak pawl kha cohlan le theisak an si kha theihter ding.
4. Ziangvek thu khal felfai teih
theihfiang hlan ah thuqhennak tuah lo ding.
5. Khristian duhdawtnak le
zawnruahnak neihmi kha langter ding. Hnaquanpi pawl thawn thlacamnak nei tlang
ringring ding.
6. Ziangvek hna khal ralqha zet ih
quan thei dingin ralrinnak neih cia ding.
7. Mi ih an phunzainak hi an
harsatnak ngaingai an si thei vekin a si lo tla a si thei.
8. Harsatnak pawl kha mit ih hmuh
thei dingin tarlang ding. (Cahnah par tivek ah ngan ding).
9. Duhdawttu le rinsantlak pawl
hnenah a qulnak vekin thuronnak nei ding.
10. Harsatnak remqhatnak dingih thukammi neih
asile quansuak tengteng ding.
E. Palhnak ihsin
zir ding.
Thiltuah palh mi kan
neih tikah zamrang zetin kan ruatsuak ding. Cule nehhnu ahcun cuvek palhnak cu
kan hrial theih ding. Palhnak kha phuang aw ngamin remqhatnak neih a qul. Cuih
palhnak sung ihsin zirsuak in hmailam ahcun qhat sinsin ding zuam ding a thupi.
F. A thleng-aw
theimi si ding.
Hnaquanding
program neihmi pawl kha a laangte hrangah a si lo. Thleng theimi
a si lo le kum tawkfang hnu ih cemthei dingin ruat ding a qha. Thil zamrang
zetin a thlengaw rero ruangah program kan tuah reromi pawl hi qhahnem
nawn lem lomi le san thawn a mil aw lomi ah a cang thei. Curuangah himi fekfek
ti ih thil pakhat lawng kaihnget ringring loin a qul daan le a qhathnem sawn
dingmi a si ahcun kan thil quanmi kan lungput pawl khal thlengtheih a qul.
Cutin a si lo ahcun qhanso thei loin mi dungah kan taang ringring ding a si.
G. Mipi hnenih telnak.
Hruaitu cun mipi thawn theihthiam aw
zetih pawlkom awk le hna kan quan tlang theinak dingah a tanglam vekin kan tuah
a qul.
1. Pakhat le pakhat zum aw le rinsan aw thei dingin
zuam ding.
2. Midang ih ruahnak le tuarnak kha theithiam sak
ding.
3. Thungaitu si awla midang kha hnaihnoknak um
lote'n lang ter ding.
4. Thu duh tukmi si lo ding ah ralring ding. Theihter
an duh lomi kha ve thei tum tengteng ding a si lo.
5. Mi hmuahhmuah hi kanmah vek an si lo ti kha
theithiam in mi mawhthluk le relsiat hmang lo ding.
6. Ding le tluangtlamte'n kan um ahcun olte'n in
cohlang ve mai ding.
Hruaitu qha ih sinak hrekkhat pawl
Hruaitu qha kan si theinak dingah
thudang tampi a um hrih ding nain a tanglam ih sinak pawl hi neih ding a thupi
ve a si.
1. Hmu cia theinak a neitu (Vision)
2. Hmailam hrangah timtuahnak a
neitu (Future plan)
3. Duhsaknak a neitu (Mutual
concerns)
4. Thu theater theinak neitu (Information)
5. Pehzomnak qha a neitu (Good
communication)
6. Lunglutzet in quantu (Enthusiasm)
7. Forhfialnak a neitu (Motivation)
8. Ralqhatnak a neitu (Courage)
9. Beidong lohli mai lotu (Perseverance)
10. Siamthar thiamnak a neitu (Creative
perception)
11. A qhatzawngih hmu thiamtu (Positive
aspect)
12. Rintlak sinak a neitu (Faithfulness)
13. Mai’ lungthote’n a quantu (Voluntary)
14. Mi zaangfahnak a neitu (Merciful)
Hruaitu qha si a duhtu cu
dungthluntu qha si hmaisa a qul. A tanglam thu pawl hi neih hmaisa thei sehla;
1. Hruaitu ih hruainak ah qhaten thlun theitu si a qul.
2. Hruaimi pawl khal lungrualnak neih a qul.
3. Hruaimi pawlin hruaitu pawlih thu ngai thluh a qul.
4. Hruaitu in amai’ hruaimi pawl parah rintlak sinak thawn a
hruai a qul.
5. Mai’ hruaimi pawlih zawn a ruahthiamtu si a qul.
6. Quannak thawn mah rori in hruaimi pawl thlun dingin zirh a
qul.
7. Hruaimi pawl humhim ding a qul.
Pathian in a sersiammi minung zovek
khal kanmah le tawkzawn ciar thil ti theinak (talent) in pe cio (Rom
12:6-8; 1 Kor. 7:7; 12:4; Efe. 4:12). Pek lomi pakhat hman a um lo, in pe kim
thluh. Amah lawngte kan sinak le thil kan ti theinak hi a dang cio thluh.
Zirnak lam ih fimthiamnak khal tampi in pe. Cule kan nunnak le sinak ih a
langtermi thil tampi kan hmuhtonmi khalin kan zir vivo. Mi hruaitu ding timi hi
mikip ih ti thei thluhmi a si lo. Cumi pawl hi sim thluh ding cun a har ding.
Asinain a tlangpi thu in hruaitu pawlin kan si dingmi pawl hi Ca Thianghlim in
ziangtin a sim ti kan zoh asile kan hmu theimi a si.
II.
KAWHHRAN HRUAITU LE A DINHMUN
A.
Qongfang sullam simfiangnak
1. Bishop – Mirang qongfang a siih ‘overseer’ ti khalin
an ko. Grik qongfang ‘episkopos’ timi ihsin a rami a siih a sullam cu
‘hohatu’, ‘zohdiktu’, ‘kilkhawitu’ tinak a si.
2. Pastor – Grik qongin ‘poimen’ ti a siih a sullam cu
‘tuu khaaltu’, ‘tuu cawmtu’ tinak a si. Mirang qong cun ‘shepherd’ timi
thawn an bang aw.
3. Elder (Upa) – Grik qong in ‘presbuteros’ ti a siih a
sullam cu ‘upa deuh’ tinak a si. Mirang qong in ‘presbyter’ ti khalin
kawh a si.
4. Deacon – Grik qong in ‘diakonos’ ti a siih a sullam
cu ‘cawmdawltu’, ‘riantu’, ‘hruaitu’. ‘kilkhawitu’ tinak a si. Kawhhran sungah
a qongfang kan hman tikah Kawhhran upa tiah hman a rak si qheu. Himi zawn ahhin
riantu, hruaitu timi pawl hi thu neihnak thawn tarlangmi si sawn loin dinhmun
niamnak ihsin midang a rian ding tinak a si sawn. Jesuh in a dungthluntu pawlih
ke a kholhsak timi sullam cu Jesuh hi a niamnak hmun ihsin a dungthluntu pawl
parah tangdornak thawn riantu a sinak thu a zirh tinak a si (Joh. 13:11-16).
Jesuh Khrih hi leilungmi hmuahhmuah hrangah sal sinak dinhmun ihsin hna a quan
ti langfiang ternak a si.
Culo a dang pakhat hman hrihmi cu
Grik qong in ‘doulous’ ti a si. A sullam cu ‘sal’, ‘hnen-um’ tinak a si.
Sal/hnen-um cun amah thuthu in hna a quan thei lo. A bawipa ih duh daan vekin
hna a quan a qul. Cuvek qhiamqhiam in ‘deacon’ timi sinak hi ‘doulous’
timi qongfang um daan in kan sim asile Jesuh Khrih hi a Bawipa ih a rettu, sal
vekin Jesuh a riantu tinak le Kawhhran sung khalah sungtel mipi pawl kha
tangdornak thawn a riantu tinak a si.
Thukam Hlun sungih Pathian mi hman,
mi thianghlim pawl hi riantu/siahhlawh tiah kawh an si qheu. Moses cu Pathiah
ih siahhlawh a si (1 Siang. 8:53; Dan. 9:11; Mal. 4:4). Cuvekin Joshua, Kaleb
(Josh. 24:29; Mipum. 14:24), Abraham, Isaak le Jacob pawl khal siahhlawh tiih
theihmi an si (Daan. 9:27). Cun, profet pawl khal siahhlawh an si (Amos 3:7;
Zek. 1:6; Jer. 7:25). Khristian pawlin kanmah le kanmah mi thupi, mi ropi tiin
kan porh-aw theinak cu “Pathian le Jesuh Khrih ih riantu” kan sinak ruangah a
si. Mi zovek ih nautat le hmuhsuammi kan va si khalle Pathian le Jesuh Khrih ih
riantu/sal/siahhlawh si hi cu hmin thupi, sinak thupi le Pathian hmai ih
dinhmun sangzet a si. Pathian hmuh daan le minung kan zoh awk daan a bang aw
lo.
B.
Qongfang hman daan
Bishop (Overseer - Gk. Episkopos)
le Upa (Elder/Presbyter - Gk. Presbuteros) timi hi kan
Baibal Thukam Thar sungah cun sinak bangrep, sullam bangrep in mi pakhat parah a hmang thleng rero tiin kan hmu thei (Tirh. 20:17, 18; Titas 1:5-7; 1 Pit. 5:12; 1 Tim. 3:1-13; 5:17-25). “Bishop” timi hi Grik mi Khristian pawl umnak hmun ih hmanmi qongfang deuh a si. Grik pawlkomnak miburpi ih an hotu, hruaitu, uktu bawi le zirhtu pawl cu ‘bishop’ tiah an ko. Curuangah thlarau lamih anmah hruaitu le kilkhawitu pawl kha Bishop an ti deuh bik. Judah Khristian pawl umnak hmunah Bishop hnakin Upa (elder) timi qong an hmang tam deuh. Himi hi an biakinn ‘Sinakok’ ih an hruaitu upa pawl an kawhnak qongfang a si.
Baibal Thukam Thar sungah cun sinak bangrep, sullam bangrep in mi pakhat parah a hmang thleng rero tiin kan hmu thei (Tirh. 20:17, 18; Titas 1:5-7; 1 Pit. 5:12; 1 Tim. 3:1-13; 5:17-25). “Bishop” timi hi Grik mi Khristian pawl umnak hmun ih hmanmi qongfang deuh a si. Grik pawlkomnak miburpi ih an hotu, hruaitu, uktu bawi le zirhtu pawl cu ‘bishop’ tiah an ko. Curuangah thlarau lamih anmah hruaitu le kilkhawitu pawl kha Bishop an ti deuh bik. Judah Khristian pawl umnak hmunah Bishop hnakin Upa (elder) timi qong an hmang tam deuh. Himi hi an biakinn ‘Sinakok’ ih an hruaitu upa pawl an kawhnak qongfang a si.
Curuangah ‘Bishop’ le ‘Upa’ cu bang
awin an hmang ih an hnaquan ah hiti’n an qhen.
a.
Kawhhran kilveng humhimnak (Protecting
the Church) (Tirh. 20:17, 28-29; 15:6ff),
b. Kawhhran zirhnak (Teaching the Church) (1 Tim.
5:17-18; 3:2; Titas 1:5, 9),
c.
Kawhhran kaihhruaitu (Leading the
Church) (1 Thess. 5:12-13; 1 Tim. 4:14; Titas 1:2; Jeim 5:14).
Dungthluntu pawl an thih qheh hnu
neta lam ih Kawhhran kaihhruai awknak hngetkhoh an neih vivo hnu ahcun District
Council President cu a thupi ngaingai. Cuihsin District Bishop (the bishop
of diocese) tiah a hmin kawh daan an remqhat vivo. Cun Presbyter timi Upa (elder)
khal cu puithiam ordain (Ordained minister or priest) ah an can ter. Himi hnuai
ah Deacon timi pawl an ret. Cuticun Kawhhran sungih hnaquan daan cu Bishop, Upa
le Deacon tiah phun thum qhen in hnaquannak an pehzom vivo.
Roman Catholic kawhhran cun hi
kaihhruai awk daan phun thu hi sinak dinhmun sang le niam ah an qhen hrih ih
neta lam ahcun Rom ih ummi Bishop cu sinak dinhmun sangbik ah an ret. A hmin ah
POPE tiin an ko. Pope timi sullam cu “PA” tinak a si. Cuticun kawhhran
kaihhruaitu dinhmun sinak sang le niam, a sangsang in an um ter ih kawhhran cu
an kaihhruai vivo a si.
Hiti ih RC kawhhran sungih hruaitu
dinhmun sang le niam a sangsang ih um hi kawhhran remqhatnak san (reformation)
a thleng tikah kawhhran remqhatnak hruaitu (reformers) pawl cun an duh
lo zet. Curuangah John Calvin in Baibal Thukam Thar sungih kawhhran hnaquan
hruaiawk daan thawn naih awkbik dingah Kawhhran kaihhruai awk daan a tuah. Rom
12:6-8 le 1 Kor. 12:18 sung kha sirhsan in Pastor, Doctor (Pathian thu=theology
zirhtu saya), Upa (elder/presbyter) le Deacon tiin kawhhran hnaquan
hruai awk daan phun 4 a tuah.
Presbyterian kawhhran in John Calvin
ih tidaan hi an lungkimpi. Asinain a hman daan ah mallai remnak an nei. Pastor
le Doctor kha an kom ih Minister (Pastor) tiah an ko. Cule Upa le Deacon
kha an kom ih Upa (elder/presbyter) tiah an ko. Minister cu Thu le
Serhsang lam quanvo neitu dingah ordain pek an siih Upa cu kawhhran kaihhruai
awknak, hnaquannak dingah Pastor bawmtu dingin mipi lak ihsin rinsanmi pawl an
hrilsuahmi tla an si.
Methodist kawhhran cu England
kawhhran (Church of England/Anglican church) ih tidaan an thlun vivo hrih
ruangah bishop an neiih an hmang hrih a si.
Baptist kawhhran ahcun kan
hleicetnak ah “Hruaitu pahnih: Pastor le Deacon” tiin kan neiih mipi tamsawn
lungkimnak thawn Kawhhran cu kaihhruai a si. Cule kawhhran deacon sungah nunau
khal an telnak thu Baibal sungah kan hmu ih Deaconess tiah an ko (Rom 16:1).
C.
Ziangruangah Kawhhran Upa um a qul?
Ziangvek kawhhran a va si khalle
Kawhhran pakhat hi dik le felte’n a feh vivo theinak dingah Kawhhran Hruaitu
pawlih hnaquan hi a thupi ngaingai. Kawhhran hngetkhoh le a harhdammi hi
Hruaitu Upa pawl ruangah a si qheu. Hruaitu upa um lo cun siatnak le buainak a
um duh qheu. AD 70 hlanin Kawhhran hmaisa pawl khal hruaitu upa an nei lo
ruangah an buaiih hruaitu ding upa 7 an hril ti kan hmu (Tirh. 6:2). Curuangah
Kawhhran hruaitu upa cu siatnak lak ihsin kilkhawitu ding, thilqha sawn
tuahsuaktu ding, rem aw lo pawl remtertu ding, Kawhhran kha tumtahmi bangrep
neiih lamzin pakhat ah fehpitu ding le ziang hmuahhmuah mawi le fel takih tuah
a si theinak dingah kaihhruaitu ding an si.
Kawhhran in hruaitu qha tampi a qul
ringring. Kaqrhhran a qhansonak dingah hruaitu hi an thupi ngaingai. Kawhhran a
qumsuk tikah hruaitu ih lu parah a um. Cuvekin Kawhhran a qhat ih a qhanso
laifang khalah hruaitu qha a qul sinsin. Lamzin ding ih ruaitu ding, zirhnak
dik lo le qihnung ummi zirhnak tampi lakah mai’ dinhmun ah hngetzetih dinpitu
hruaitu qha a qul ringring. Curuangah kawhhran fingkhawi dingah Kawhhran Upa um
a qul hrimhrim a si.
D.
Kawhhran Tawlreltu/Council
(a)
Kawhhran hotu pawl (Officers)
(i) Hotu (President/Chairman)
Tuahdaan keel ahcun Pastor hi
Kawhhran ih Hotu a si. Asinain Pastor ih quanvo le amah in zalenzet ih ruahnak
a pek theinak dingah tuisan kawhhran hrekkhat lole tamsawn ahcun Kawhhran Upa
pakhat khat cu hotu ah an ret thlang a si. An pahnih in qhatnak a um vekin a
qhat lonak khal a um phah ve ko.
Kawhhran hrekkhat ahcun Kawhhran Upa
sungih Hotu cu kawhhranpi (bupi) ih Hotu ah an ret cih qheu. Hotu ih quanvo cu
Church OB, Church Council le Quansuaktu Upa (EC/Deacon) pawlih thurel khawmnak
ah hotu quan ding hrimhrim an si. A dang sub-committee ahcun ruahnak petu ah
tel ter theih a si. Hotu a quan tikah amah bawmtu ding in Hotu Sang (Vice
Chairman) pakhat lole pahnih maw, mah le kawhhran dinhmun zohin ret theih a si.
(ii) Kawhhran Sungquan (Secretary)
Kawhhran pakhat si hnuhnu cun a tum,
a fate ti um loin Kawhhran Sungquan a neih qul tengteng. A quanvo cu Pastor le
Hotu thawn thuron relkhawmtlang in meeting kawh ding, meeting thurelcatmi pawl
ngankhum in zemdarh ding pawl tla an si. Kawhhran sung ca lut/suak pawl qhatein
a kilkhawi dingih a qulnak ih zirin ca kuat a qul le kuat ding, Kawhhran cazin
khawlkhawm ding ti pawl hi a quanvo deuh a si.
Himi Sungquan hna quantu dingah
mifel, midik, rinsantlakmi hril thiam a thupi zet. Sungquan hril tikah kawhhran
hruaitu zate (a cang thei le mipi) ih lungkimnak in hril le nemhnget ding a
qul. Kawhhran ih daan a neihmi thlun in kum bikhiah nei ih hril a qha. Sungquan
cu kawhhran sungtel lak ihsin a quan theitu, deacon ih hrilmi sungih sin hril a
qha. Sungquan amah lawngin quanvo a neh thei lo ding ruangah a bawmtu dingah pakhat
asilole pahnih hril in ret theih a si.
(iii) Sumsaw kiltu (Treasurer)
Sumsaw kiltu hi tangka thu lam ah a
felzetmi le rinsantlakmi hril thiam a qul. Kawhhran sungah thubuai tampi hi
sumsaw thu ruangah a suakmi a um qheu. Sumsaw kiltu cu Kawhhran ih ngahmi
thawhlawm, thawhlawmpi pawl kha lungkim ih hngettermi NGAH/HMANNAK cazin
(Budget) sungah fiangfaizet in ngan ih kilkhawitu a si. Cazin ummi vekin
felfaizet in ngahnak le hmannak kha a ralring ringring a qul. Amah pakhat
lawngin a neh thei lo ding ruangah sumsaw kil bawmtu dingah bawmtu (Asst.
Treasurer) lole cazin kaitu (Accountant) pakhat ret dingah a qha.
(b)
Kawhhran Upa pawl (Deacons)
Tirhthlah 6:1-7 sungih a hmaisabik
kawhhran upa pawlih hnaquan cu sumsaw zetm ding, cabuai ah hmunkhat ih rawl
eitlang dingin tawlrel ding a si, tiah kan hmu. Kawhhran upa hnaquan hi
ziangzat teu, ziangvek teu a si tiah rikhiah ret thluh ding cu a ol lo nain a
thupibik ahcun Pastor ih hnaquan bawmtu ding an si ti cu fiang phot sehla a
qha. Pastor thawn quan tlang ringringtu ding an siih Pastor hnaquannak ah
qanpitu ringring an si.
Deacon pawl cu thlarau lamah picang
zomi, rinsan tlak, Baibal thu a theizettu, hruai awknak le uk awknak lam a thei
ih hnaquan zem a thiamtu an si a qul. Baibal ih a simmi Deacon pawlih quanvo cu
farah zonzai bom ding, mi dam lo pawl tuamhlawm ding, kawhhran kaihhruai awk
daan thlunnak ah hmaihruaitu, Bawipa Zanriah tawlrel bawmtu, Kawhhran ih
cangvainak a phunphun ah kilkhawi ih lamhruaitu, Pastor hnaquan ah qanpi le a
qulsammi zoh in tawlrelsaktu ding an si.
Baptist Kawhhran ih sinak muril
vekin Kawhhran Upa pawl cu Pastor ih ruahnak pek le thuronmi pawl an si. Hi
hmun ah Kawhhran Upa kan ti tikah Church Council sungtel pawl kha sim duhmi an
si. Kawhhran sungtel mipum le thazang dinhmun zohin Kawhhran Upa cu a zat khiah
ih hril theih a si. Tuisun kawhhran tampi ahcun an kum khal khiah in hril
awknak kan nei qheu ih, kum bikhiah a kim cun colh ter an si. Kum teek kim hlan
sung Kawhhran Upa a quantu tampi an um.
(c)
Committee le Pawlkomnak
Kawhhran ih hnaquannak zate ah
felfaizet ih quansuak qheh a si theinak dingah Committee le Pawlkom nei ih
hohatu tuah ih dinsuah ding hi a qha ih neih thei dingin tawlrel a qul.
Committee neih qulmi pawl:
1. Thuthangqha phuansuahnak le
ramthar hnaquannak (Evangelism & Mission Committee)
2. Khristian Fimthiamnak Committee
(Christian Education Committee)
3. Sumsaw le Thilri kilkhawitu
Committee (Finance & Property Committee)
4. Hnaquantu Committee (Staff)
5. Hlarem Committee (Choir Committee)
6. Pulpit Committee
7. Cazin cekfeltu (Auditors)
8. Ruahnak petu (Advisors)
9. Budget Committee
Kawhhran tampi ahcun a tlun ih kan
tarlangmi Committee hrekkhat pawl hi Department ti in khal an ko qheu. Hman
daan a bang aw thluh lo.
Pawlkomnak pawl:
1. Pabu (Men Fellowship)
2. Nubu (Women Fellowship)
3. Mino (Youth Fellowship)
(d)
Kumcem Thurel Khawmnak (General
Meeting)
(i) Khawbul Kawhhran pakhat in kumtinten kumcem thurelkhawmnak
tuah in kumkhat sung Kawhhran ih hnaquannak pawl theihternak, sumsaw ngahnak le
hmannak simfiangnak, hmailam hrang khawkhan lairelnak, sumsaw ngah dingmi le
hman dingmi tawlrel cia nak le kawhhran in kumkhat sung hnaquan dingmi tumtahmi
(plan) tuahnak pawl relcatnak le nemhngetnak neih ringring ding a qul a si.
(ii) Kawhhran hruaitu thar hril thei dingah a quan cia pawlin
Ruatsungtu Committee (Nominating Committee) ret in Church Council ah a teltu
dingmi pawl ruatcianak neiin kumcem meetingpi ah a thubur thei sehla a qha.
E.
Kawhhran Hruaitu (Deacon) pawlih
quanvo
Kawhhran hruaitu pawl hi Kawhhran
kilkhawitu bik an si ruangah an hnaquan hi menmen ih ruah le ret men ding a si
hrimrhim lo. Thupizet ih ruah ding a qul ngaingai. Kawhhran sung thuhla,
sungtel pawlih dinhmun le an qulsammi zate theih thluh lo hmanah a cang thei
tawkin theih thluh ding a thupi. Cuti ih theih theinak dingah cun quanvo zem
awk le qhen awk in hna quan tlang ding a qul.
Curuangah anmah le a bur a bur ciar
qhensak in mah le bur sungih ummi innsang pawlih lungawi thu, riahsiat thu pawl
kha an thei qheh thei dingih Pastor hnenah a qul daan vekin an sim thei ding.
Kawhhran hruaitu pawl hi thusim thiam khal an si qheh kherkher lo men ding.
Sikhalsehla Pathian thawn a nai-awtu bik le an mipi pawl Pathian thawn naih
dingih hruaitu dingmi an si. Anmah ruangah mipi pawlih zumnak qumsuk tertu si
sawn loin thazang ngah tertu le tungding theitu ding an si zia theih ding hi a
thupi zet.
(i) Biakkhawmnak ih an quanvo
pawl
Kawhhran ih nunnak hrampi pakhat cu
Pathian biakkhawmnak a si. Biakkhawmnak a um thei lomi Kawhhran cu a ziam cing
ding ti langternak a si. Biakkhawmnak sungah mipi thazaang an ngah theinak
dingah quan qulmi tampi lakah khawmtu pawlih um daan semremte;n an um thei ding
hi a thupizet.
1. Tihnimnak le Bawipa Zanriah ah tawlrel ding.
2. Meeting le Pathian biakkhawmnak ah pelh loin tel
kim ringring ding.
3. Thawhlawm, sumpi ngahnak le hmannak lam tawlrel
ding.
4. Khawmnak ih mikhual neih tikah qhate’n hmuak in
zohqhat ding. Khual hmuak in tonak remsak ding.
5. Pastor an um lo tikah pulpit lam quanvo lakin
kilhim ding. Zirhnak dik lo lakah mai’ kawhhran zum daan le zirh daan vekin
mipi kilhim ding.
6. Biakinn thawn a pehparmi thil pawl ah a qha theibik in
remqhat le qha dingin tawlrel ding.
A dang tampi khal mah le khawbul kawhhran
ih qul daan zirin bet vivo ih tawlrel ding a si.
(ii) Pastor qanpitu ding an si.
Baptist feh daan ah kawhhran hruaitu
pahnih (Two Officers: Pastor and Deacons) ti a si. Curuangah Pastor in
kawhhhran fel le qhate’n a hruai theinak dingah hruaitu (Deacon) pawl in Pastor
ih hnaquan pawl fel le qhate’n an bawm thei a qul. Kawhhran kilkhawitu an sinak
thawngin bawm awton ding hrimhrim a si. Pastor ih sual thuqhen ding lawng si
loin Pastor ih qulsammi pawl tawlrel saktu ding an si. Cuvek qhiamqhiam in Kawhhran
ih qulmi ziangtinkim ah Pastor thawn thuron aw in quantlang le bawm awton ding
an si. Pastor in thlarau lam thu, Kawhhran qulmi thilri, neihnak ziangkim an
tawlrel dingih an ruatmi parah hruaitu pawlin an qanpi ringring ding a qul.
Curuangah Deacon pawl cu,
1. Thlarau lam ah siseh, leitlun thuhla lam ah siseh,
Pastor thawn nai awzet ih hnaquan tlang ding an si. Pastor bawmtu bik an si.
Pastor hrangah ruahnak qha pe theibu bik khal a si.
2. Pastor um lo tikah kawhhran cangvainak a
phunphun ah hruaitu ding an si.
3. Pumpak le Khristian sungtel zate ih zumnak le
nunnak lam bang aw thei dingin le nun thianghlim theinak dingah bawmtu qha an
si ding a qul.
(iii) Mipi lakih an quan dingmi
Hruaitu pawl hi mipi ih hrilmi an si
deuh qheu ruangah mipi hrangah a cang theibik in qanpi le dinpi ih hnaquan ding
a qul. Mipi pawl lakah an quan tikah:
1. Riahsia, ninghang, mangbang vansang le
beidong harsa pawl hnangam ih an um theinak dingah bawm ding.
2. Harsa, farah, zonzai rethei pawl hrangah ti thei tawk
in bomnak pe ding.
3. Daithlang, thlahdah, mai’ duhduh ih umtu pawl
a qulnak vekin nun sim ih zirh ding.
4. Mi dam lo pawl vehvai ih a qulnak vekin bomnak pe
ding, thlacam sak ding.
5. Rem aw lo pawl remnak tuahsak ding.
(Hminsin: Himi lo a dang
tampi khal mah le khawbul kawhhran ih qul daan vekin bet vivo ding a si. Ka
nganmi hi a famkim thluh tinak cu a si lo)
Duhdawtnak thawn,
Rev. Dr. CJ Hrang Hmung
PCU, Manila.
Duhdawtnak thawn,
Rev. Dr. CJ Hrang Hmung
PCU, Manila.
(Rev.
Dr. CJ. Hrang Hmung hi Bethel Theological Seminary,
Toungphila-Tahan, Kalaymyo, Myanmar ah Principal hna a quan (2011-2012) ih Toungphila
Baptist Church, Toungphila, Kalaymyo ah Pastor khal a quanceem cihtu a si. Tulaifangah Philippine Christian University ah PhD in Development Administration a bei rero lai)
No comments:
Post a Comment