Saturday, November 9, 2013

ZOHṬHIMTLAK TIMI CU…


Baibal Caanghril:
“Ziang hmuahhmuah ah nangmah rori zohhim tlak in um aw. Rintlak mifel si awla thu na zirh tikah thungaithlak in zirh aw” (Titas 2:7).
Baibal siarbet: 1 Timote 4:12-16.


          Minung pakhat le pakhat kan hmuh daan, kan ruah daan, kan nuntu khawsak daan le kan tlanlen daan hi a dang-aw cio. Ruah daan le hmuh daan a bang awmi pawl lak hmanah a cekci in an bang aw thluh thei lo. Mi zohhimtlak kan ti tik khalah kan hmuh daan a dang cio ve ko ding. Ziangbik hi zohhim tlakbikmi a siih zovek pawl hi kan zohhim ding ti khal a dang cio ko ding. Asi, hmuh daan le ruah daan tampi a ummi sung in Baibal ih in zirhmi mal lai kan zoh tlang hnik pei.

1.  A hami um daan le nuncan pawlih bangaw lonak.
          Minung hmuahhmuah cu thil ha kan duh cio. Hnipuan, umnak inn, motor car tivek pawlah a hami kan uar ih kan duh cio ti cu el theih loin a dikmi a si.
          A ha kan ti tikah thu tampi a um ko ding. Asinain ‘a ha’ timi ah thil phunhnih ih umtu daan kan zoh hnik pei. Hihi nitin kan nunnak sungih a thupi zetmi an si tiin ka ruat. Cu pawl cu: (a) A lenglam ih hmuthei, thamtheimi ah hatnak, le (b) Sunglam ih hmuthei, thamthei lomi thinlung ha le nuncan hatnak, tla an si.
          Cuihtlun ah nuncan ha kan ti tikah:
(a)     Hmu lohli theimi nuncan ziaza: himnak ah kuak fawp lo, zu in lo, pan ei lo (khaini, kuanpaung hmuam lo), fir lo, mi that lo, mi nupi faate sualpi lo, mi thawn to-aw lo tivek pawl cu nuncan ziaza ha kan ti.
(b)     Hmu lohli thei lomi nuncan ziaza: dingfelnak, tangdornak, thinnemnak, mi zaangfah zawnruah thiamnak, daihnak, thinsaunak, duhdawtnak, lungawinak tipawl tla an si.

2. Zohhim tlak timi cu:
          Zohhim tlak kan ti tikah a tlun ih Baibal kan sirhsanmi pawl ah a tlangpi thu in phun (2) a um: (a) A ha lomi tahhimnak pawl (Gal. 5:19-21; Efe. 4:31) le (b) A hami zohhimtlak sinak (Gal. 5:22-23; Efe. 4:32) tla an si.

(a) A ha lomi tahhimnak (Bad Example)
          A ha lomi tahhimnak pawl cu tisa duhnak ih nun daan ihsin rahsuakmi pawl an si. Tisa hiarnak nun a neitu pawl cu a ha lomi tahhimnak pawl thawn midang hmaiah an langter heu.
(1)   “Keimah” timi nih an nun ah a uk hngai. Ka duhmi ka tuah ding, ka in ding, ka ei ding, ka feh ding timi “Satan thinlung” nei pawl an si (Is. 14:12-15).
(2)   Mai’ sualnak hmu thei lo, siirnak thinlung nei thei lo nunnak (Seem. 3:11-13; Luk. 10:11-12).
(3) Leitlun thil lawnglawng duhnak neitu (1 Joh. 2:15-16)
(4)   Minung tisa duhnak vekih nungtu pawl (Gal. 5:19-21; Rom 13:13-14)
(5)   Minung duhnak thinlung langternak (Efe. 4:31)
       (i) Thintawinak, (ii) Huat awknak, (iii) Ral awknak, (iv) Zomtaihnak, (v) Iksiknak, (vi) Midang siatsuahnak tuah, ti pawl tla an si.

(b) A hami zohhimtlak sinak (Good Example)
          Kan Baibal ca sung ah a hami zohhimtlak sinak thu thawn peh aw in hitin an um:
1 Timote 4:12.
(1) Na hmurka na ong daan (in speech)
(2) Na umtlan na ziaza (in conduct)
(3) Duhdawtnak (in love)
(4) Thlarau nun neihnak (in spirit)
(5) Zumnak (in faith)
(6) Thianhlimnak (in purity)

Gal. 5:22-23.
(1) Duhdawtnak (Love)
(2) Lungawinak (Joy)
(3) Hnangamnak (Peace)
(4) Thinlung saunak (Patience)
(5) Mi zaangfahnak (Kindness)
(6) hatnak (Goodness)
(7) Rintlakmi sinak (Faithfulness)
(8) Lungnem tangdornak (Gentleness)
(9) Thinlung sup theinak (Self-control)

Efesa 4:25-29.
(1) Thuphan per nawn lo ding,
(2) Zumtu pakhat le pakhat thudik sim aw fingfing ding,
(3) Na thinhennak kha ni tlakpi hlah,
(4) Satan kha tikcu ha pe hlah,
(5)     Ruk a ru heutu cun ru nawn lo ding,
(6)     Mai’ nuinnak hrangah le mi farah a cawmtu si dingah hnauan ding,
(7)     ongkam hraang hmang lo ding,
(8) ongkam ha ongkam mawi hmang ding,

3. Pathian duhmi nuncan ziaza thawn nung ding.
          Nuncan ziaza ha thawn nung timi kan ti tikah kan minungpi midang hmai ah kan nun daan ding hatnak tampi a um. Cuih tlunah a sangbik Pathian ih duhnak vekih nun ding hi a thupi sinsin. Kan Baibal ca thianghlim ih in zirhmi ‘Pathian duhmi nuncan ziaza cu Amah zum ding’ hi a si.
          Asile Pathian ih duhnak vekin nun (a si lo le) Zumnak ih nun hi ziangvek a si ti kan langtermi pawl kan zoh hnik ding. Tulai ah mi tampi in minung in kan zum thei lo a titu tampi an um rero ko nan kan “Baibal” cun kan zum thei, kan tuah thei timi thu hmun tampi in in sim ti hi thei cio sehla.
(a) Pathian in uan haiseh ti in duhsakmi cu a thlahmi zum ding kha a si (Joh. 6:28-29).
(b) Zumnak um loih tuah cu sual a si (Rom 14:23 b).
(c) Zumnak locun zohman in Pathian lungawiter a theih lo (Heb. 11:6).
(d) Abraham in Pathian a zum ih cuih a zumnak ruangah Pathian in miding ah a co (Rom 4:3; Gal. 3:6)
(e) Abel in Pathian a zum ruangah Pathian hnenih a pekmi raithawinak cu Pathian lunghmuinak a co ih miding ah cosaan a si (Heb. 11:4).        

4. Baibal sungih tahhimding a ummi pawl
          Baibal sungah himding tampi a simmi sungin a tanglam pawl a tawinak in zoh hnik sehla:
(a) Adam le Eve (Seem. 3:1-23)
   -  Pathian thupekmi thlun lonak (Pathian an zumlonak)
   -  Ka sual a si tiah an ti aw thei lo.
   -  Siirnak an nei lo.
   -  Tisa duhnak thlun in an nung.
   -  Camsiatnak an co.

(b)  Noah (Seem. 6:8-9).
   -  Pathian lungtongmi pa a si.
   -  Mi dingfel a si.
   -  Mi hazet a si.
   -  Pathian thawn umtlangmi a si.
   -  Pathian thluasuah hmuifu cotu a si.
   -  A innsang zate thihnak in luatnak ngahtertu a si.

(c) Paul
   -   Amai’ sualnak a thei ih Jesuh Khrih ih rundamnak cotu a si (1 Tim. 15-16).
   -   A nunnak cu Khrih ih ukmi nunnak neitu a si (Gal. 2:20).
   -   Kei ka hrangah cun nun cu Khrih a si ti ah a cohlang (Fil. 1:21)
   -   Thuthangha ka phuang lo cun ka hrangah camsiat siseh a ti ngam (1 Kor. 9:16).
   -   Cat loin lungawi, thlacam, lungawi ringring mi nun a nei (1 Thess. 5:16-18).

5. A hami nun ih kan nung tikah midang khalin PA an thanghat ve ding.
          Paul in “Khrih nun daan ka cawn vekin nannih khalin i cawng ve uh,” a ti (1 Kor. 11:1). Khrih ih nun daan mawi pawl cu amah Jesuh Khrih in kan nunsung ah in uk, in luah hnu lawngah kan nunah a lang theidingmi a si.

(a) Khrih ih nun daan mawi pawl
(1)  Nunnem le tangdornak thinlung a nei (Mat. 11:29)
(2)  Pathian duhmi lawng a tuah/ a thlun (Joh. 5:30)
(3)  Leitlun thil hnakin Pathian thu thupi sawn ah a ret (Mat. 4:1-11).
(4)  Amai’ duhnak el theinak a nei (Mat. 26:39).
(5)  Midang zaangfahnak thinlung a nei (Mat. 9:35; 14:14; Mar. 1:42)
(6)  Hnen-um (sal) dinhmun ah a um thei (Fil. 2:7).
(7)  Nauhak te a si lai na’n Pathian thusungah a nuam (Luk. 2:46)
(8)  Amai’ ral pawl a duhdawt ih ngaithiam theinak a nei (Mat. 5:44; Luk. 23:34).
(9)  Donhar le beidong in a um lo (Mat. 6:25; Joh. 14:1).
(10)   Pek duhnak thinlung a nei (Luk. 16:10; Joh. 10:18; Tirh. 20:35).

(b) Tleunak le Cite vek sinak (Mat. 5:13-15)
(i) Tleunak (Light)
     - Tleunak in thudik a phorhsuah thei.
     - Tleunak in a sia le a ha a hencat ter thei.
     - Tleunak in Satan ih hnauan a dawisuak thei.
     - Tleunak in Minung hrangah hatnak a pe thei.
     - Tleunak in amai’ sinak a neihmi zate midang hrangah a pe thei.

(ii) Cite (Salt)
     - Cite in thawtnak (taste) a um ter.
     - Cite in thu lo, awt lo dingin a tuah  thei.
     - Cite in natnak pawl a damter.
     - Cite in minung hrangah hathnemnak a pek.
     - Cite in amai’ sinak zuur thluh koin midang hrangah a pek.

(c) Kan nunnak cio ah a hami zohhimtlak siter ding.
          Pathian cu zohman in kan hmu dah lo. Asinain tuini zumtu pakhat le pakhat kan duhdaw aw ahcun mi hmuahhmuah in Bawi Jesuh ih dungthluntu kan si tiah in thei ding (Joh. 13:34-35). Ziangahtile Pathian cu duhdawtnak a si (1 Joh. 4:16). Duhdawtnak kan nei ahcun Pathian hmutu kan si. Curuangah kanmah le pumpak cio kan nunnak ah a hami zohhimtlak kan si thei dingah a tanglam thu pawl hi kan nun ah nunpi ding a thupi.
(1)  Zumnak thawn zohhim tlakmi (1 Sam. 17:40-47),
(2)  Sualnak tansan in nunthar sungih nungin a langtertu,
       - Samaria nunau (Joh. 4:19-42;
       - Paul (2 Kor. 5:17)
(3)  Pathian hmunkian in sual a tuahlotu (1 Joh. 3:9),
(4)  Nun thianhlimnak thawn langtertu (1 Thess. 4:3-6; 1 Pit. 1:16),
(5)  Khrih thawngin ziangkim nehtu sinak langtertu (Fil. 4:13; Mar. 5:35-41),
(6)  Ziangtinkim ah lungawi thusim nun a neitu (Tirh. 16:25-34; Jonah 2:9),
(7)  Ca Thianghlim siarnak in langtertu (1 Tim 4:13),
(8)  Forhnak le nun zirhnak thawn langtertu (1 Tim 4:13),
(9)  Thlacamnak in langtertu (Isa. 38:1-5),
(10) Neih hmuah pek ngamnak thawn langtertu (Mar. 12:41-44; 1 Siang. 17:8-16),
(11) Leitlun nehtu sinak in langtertu (1 Joh. 5:4-5).

Duhdawtnak le duhsaknak thawn,

Rev. CJ Hrang Hmung, DMin., PhD (Dev. Adm student)
PCU, Manila, Philippines.
Re-edited 10/11/2013.

(Vankau Arsi Magazine, Vol. 10, No. 1, May  2007)

No comments:

Post a Comment