Saturday, November 23, 2013

MANNA: “ZIANGSO A SI?”



Baibal Caanghril:
“Theihnak hna nan neih asile Thlarau in Kawhhran hnenih a simmi hi ngai uh. Nehtu pawl cu thuhmi manna saang henkhat ka pe ding. Cuih tlunah lungraang pakhat fingfing in ka pe ding ih cuih lungraang parah cun a cotu lawngih theihmi an hminthar ngan in a um fingfing ding”  (Thup. 2:17).
Baibal Siarbet: Suahlannak 16:14-31; Mipum Siarnak 11:7-9

     Manna ih a tican “Ziangso a si” timi hnak in leilung tlun minung pawl hrangah thupimi sullam dang tampi a um. “Manna” hi hlanlai ahcun Israel mi pawl thlaler ramdai ah kum (40) sung an eimi rawl a si. Nehhnu ahcun an zumnak, ruahsannak thawn hen theih lomi ah a cang. Cuvek thotho in kannih Khristian pawl hrang khalah a thupizetmi pakhat a si. Hremnak le harsatnak a phunphun a rak tuartu zumtu hmaisabik pawl hrangah thuhmi “Manna” hi nunliam ngamnak thazaang petu a si. Thuphuan sung kan siar tikah, “Theihnak hna nan neih asile Thlarau in Kawhhran hnenih a simmi hi ngai uh. Nehtu pawl cu ‘thuhmi manna saang’ henkhat ka pe ding. Cuih tlunah lungraang pakhat fingfing in ka pe ding ih cuih lungraang parah cun a cotu lawngih theihmi an hminthar ngan in a um fingfing ding”  timi thu kan hmu thei (Thup. 2:17).
     Manna sang thawn peh aw in san thuanthu ih a langmi pawl le an cohlan daan pawl tawkfang kan zoh tlang hnik pei.

1. Manna ih a sullam cu “Ziangso a si?” timi a si.
     Israel pawl nelrawn ramdai ih an um laiah an riahnak thlam kiangah zing tinte’n mangbangza in Manna an hmu heu. An hmu dah lomi le an ei dah lomi rawl a si ruangah “ziangso a si” tiah pakhat le pakhat an sut aw. Cuih thusuhnak cu Hebru ong in “Mann hu” ti a si (Suah. 16:15). Hebru ong “Mann” ih sullam cu “Ziangso” tinak a si. Mann timi ongfang hmangin “Manna” sang tiah an ko. Himi ongfang hi Syriac ong in “Ziangso” ti a si ve ih Aramaic ong cun, “Zo so” tiah sullam a nei. “Mann” timi ongfang cu Grik ong ih lehmi Baibal Septuagint (LXX) sungah “Manna” tiah hman thok a siih cuihsin Baibal lehmi hmuah hmuah sungah “Manna” tiah an hmang lan vivo.
     “Manna” timi cu Israel mi pawl in kum sawmli sung Sinai nelrawn ah an eimi rawl a si. Mangbangza thil Pathian ih pekmi a si. A raang ih a paate, a hlomtete in a um. Hiti zoh ahcun thlaici phun khat a bang. Israel mi pawl in an hmuh tikah ziang a si ti an theih lo ruangah an suh-awknak ongkam kha a hminah a cangta (Suah. 16:14-31; Mipum. 11:7-9). A thawtnak cu sangkio vekin a si (Mipum. 11:8). Manna hi a suang in siseh, a rawh in siseh, a kio in siseh mah le duh daandaan in ei theih a si.

2. Thukam Hlun le Manna
     Izipt kuttang sal ihsin Moses ih hruainak bangin a suakmi Israel mipi ting 6 pawl cu kum 40 sung Kanaan ram lam panin nelrawn ah khual an tlawng. An feh vivo ih nelrawn hram thoknak hmun a simi Elim le Sinai tlang karlak ih ummi Sin nelrawn (Sin Wilderness) ramhing hmun an thleng. Cuih hmun an thlen tikah an Izipt ram ihsin an rak kengmi ei-in, tirawl pawl a cem thluh thlang. Curuangah Izipt ram ih tirawl khopkham ih an um lai kha an ngai sal. Moses le Aaron te hnen ah a phunphun in mawh an thluk (Suah. 16:3). Cuih hmun, cuih caan (Suah. 16:1) ihsin thokin thukam a pelh dah lo Pathian cun Israel mipi hrangah Manna sang in a cawm hngai a si (Suah. 16:13).
     Cuih Manna sang cu Kanaan ramri a thlen hlan (Josh. 5:12) kum 40 sung (Suah. 16:15) cat loin an ei ringring (Josh. 5:10). Zingtinte’n (Bawipa ni siar lo) an colhnak thlambuk kiangah an sar ringring heu (Suah 16:22-23). Duhhamnak thawn tampi sar khalle a hlei a um cuang lo ih malte lawng sar ngah khalle a sam cuang lo, khopkhamzet in an ei ngah ringring (Suah 16:18). Cuti in an ei ngah ih tlunah Pathian ih thupek vekin san khat hnu san khat kilkhawi ringring dingah belpi sungah an than ih Pathian hmaiah an ret (Suah. 16:33-34). Thukham kuang sungah cuih Manna bel cu an ret.

3. Manna sang hi Israel san thuanthu ah a thupizet.
     David siangpahrang a uklai san hi Israel thuanthu ah ziang tinkim a hangsobik caan a si ih “Sui san” ti tiangin an ko. Asinain tikcu caan reipi sung a si lo. David siangpahrang fapa Solomon siangpahrang san hnu lam ahcun ramsung thubuai a phunphun a rung suak. Rampi hen hnih ah an henhek a si. Ramdang miphun dang pawl ih uknak kuttangah kum tampi sung an um. Ramdang khua dang ah an kuat, hmun tinah an hekdarh thluh. An nunnak duh-um lozetmi dinhmun ihsin ni nikhat ni ah David siangpahrang san lai vekin rampi an dinsal ding. Cuti ih ram dinsaktu dingah cun Messiah (hriak culhmi) a suak ding. Cuih Messiah cun thukham kuang sungih an retmi Manna sang a phorhsal dingih Israel miphun pawl a pe ding. An miphun zate in khopkham zet in an ei dingih ram nuam an din leh ding tihi an ruahsannak tumbik a si. Thukham kuang sungih an retmi Manna sang cu Israel pawl ih ruahsannak, zumnak hrampi a siih hmailam hrang hmahruaitu a si. An ruahsanmi cu thlarau lam thil a si lo ih, hi leilung thawn a peh awmi ram thuhla le miphun thu (politic and race) in rampi dinsuah an tum.

4. Thukam Thar le Manna: Khrih le Manna.
     Thukam thar san khalah Israel mi pawl ih nunnak ah Manna hi a thupi hrih thotho. Asinain Khrih Jesuh thawngin leitlun thil tukih a fehmi Manna sinak ihsin thlarau lam thu sawn ih thupi ah a cang. A fiakmi miphun le ram pakhat hrang lawng dinsuah tummi caan tawite hrang Manna sinak ihsin miphun hmuahhmuah hrangih kumkhua nunnak Manna ah a cang. Hlanlai ihsin san tluan an zummi le an ruahsanmi hrampi parah kumkhua nunnak thutak a din sak hngai. Hramlak nelrawn ih manna thuhla si loin van manna thuhla a sim. Kum tampi sung an ruahsanmi thukham kuang sungih manna cu vancung ihsin a rami manna thawngin a famkim ter. Lungto ihsin sang cang ter dingih hniksaknak a ton laiah, “Milai nunnak cu rawl lawngin a si lo. Pathian hmurka in a suakmi ongkam in a si sawn,” tiah manna thawn pehzommi thutak thawn a nehsuak a si (Mat. 4:1-11; Daan. 8:3). Bawipa Thlacam sungih, “Nitin nunnak rawl in pe aw” (Mat. 6:11) tiih a zirhmi hin Israel pupa pawl nelrawn ih khualtlawn thu a mang ter.
     Jesuh Khrih cu vancung ihsin a rung ummi sang a sizia Kaperanaum khua ah a phuang aw. Israel mipi pawl ih an hngakhlapmi Messiah sinak vek a si lo. Sang khop ko ih an ei ngah ruangah a hawltu mipi hnenah Jesuh in, “Thungaite in ka lo sim: Moses ih a lo pekmi cu vancung sang ngaingai a si lo. Ka Pa in vancung sang ngaingai cu a lo pek a si. Ziangahtile Pathian ih a pekmi sang cu vancung ihsin a rungum ih leilung mi nunnak a petu pa hi a si,” a ti (Joh. 6:32). Cuihtlunah hitin a sim hrih: “Vancung ihsin a rungmi sang timi cu himi hi a si; nan pu le nan pa pawl cun sang an ei ih malte a hung rei cun an thi thotho; vancung ihsin a rungmi sang cu cuvek a si lo. Hi sang a eitu ih piang cu kumkhua in an nung ding,” a ti (Joh. 6:58). Jesuh in hramlak nelrawn ih pekmi lei manna sang si loin kumkhua nunnak thawn a peh awmi van manna sawn a zem hngai a si.
     Curuangah Israel mi pawl hrangah sal ihsin an luatnak hngilh lonak ih “Lantaak puai” an tuah laiah, “Himi hi nan hrangih ka pekmi ka taksa a si. Keimah in theih ringring dingah run tuah uh,” a ti. Cuvek thotho in khuat hai khal a lak ih, “Hi hai cu nan hrangah ka thletmi ka thiisen thawn nemhngetmi Pathian thukam thar a si, lak uhla in uh,” tiah amai’ nunnak thawn peh awmi thudik a sim hngai (Luk. 22:19-22). Cuticun Israel pawl thukham kuang sungih retmi lei manna cu Jesuh pekmi van manna a simi thukam thar in a airol ih in thlengsak. Cuih nunnak sang (van manna) cu zumtu pawl hrangah ruahsannak, zumnak a dinsuah ter ih hmailam ah in hruai vivo.

5.Tuisan mifim pawl le Manna
     Mifim thuhla zingzoitu tampi in Baibal ih simmi “Manna” timi cu ziangvek a si pei, tuisan ah teh ziangtin khui ah kan tong thei pei, tiah an zingzoi tikah a tanglam vekin an hmumi a um:
1. Sainai nelrawl ah Tamarix Mannifera timi thingkung phunkhat a um. A sanlam 2.5 metre tiang a sang thei. A hnah a fate ih a eek a tam. Cuih kung ihsin khuaitizu vek a ti phunkhat a suak. Cumi cu cuih hmun ih ummi pawl in “Mann” tiah an ko. Cumi ti phunkhat cu Israel pawl ih kawhmi Manna timi a si thei.
2. Tamarix kung ihsin Coccus Manniparus timi pa-ngang phunkhat ruangah May le June thla hrawngah a hnai phunkhat a si thei. Cumi hnai cu a bek ih a thlum. Olte in a khal thei.
3. Tamarix kung ihsin a ti a zuuk hmangmi Naja Coccus Serpentinus minor le Tradutina Man-nipara timi pa-ngang phun hnih a um. Cuih pa-ngang pawl cu a keuh pekmi pa-ngang pawl hrangah Nitrogen timi thli khawl dingin ti a zuuk heu. haalcaan a thlenpek tikah cuih pa-ngang pawl ih an hlonmi an ek cu Manna a si thei.

Thunetnak
     Tuisun a hangsozetmi fimthiamnak cun hlanlai ih Manna hi ziangvek a si ding ti cu an hmusuak ngah khal a si thei. Asinain Baibal ih simmi Israel miphun pawl nelrawn ah kum 40 sung an ei mi Manna hi haal caan lole May le June hrawng ih a suakmi sang a si lo. Kum 40 sung rori an ei mi a si. Zingtin an sar ih ziangvek tikcu caan khalah thlatang ee, fur caan ah ti um lo in an sar. Kumkhat sung an ei. Minung thawng zaruk (600,000) hrangah nitin khopkhamzetin an ei mi a si. Cumi cu Pathian ih mangbangza kutcak hrimhrim a si ko. Curuangah Manna a thlak ih a petu Pathian cu ruahban lomi, siar cawk lomi, mangbangza thil ziangkim a tuahtu Pathian a si (Job 5:9).

Duhdawtnak le duhsaknak thawn,

Rev. CJ Hrang Hmung, DMin., PhD (Dev. Adm. student)
PCU, Manila, Philippines.
Revised on 23/11/2013|11:00pm.

Zohphahmi ca pawl:
1. Baibal Thianghlim
2. K.A. Kitchen, “Manna”, in New Bible Dictionary, J.D. Douglas, eds, Secunderabad: OM Book, 1995, pp. 734-735.
3. Khoi Lam Thang, “‘Manna’ sullam ‘ziangso’”, in MIT Annual Magazine (2006-2007), Yangon: MIT, 2006, pp. 46-49.

(Manna Magazine, Vol. 1, No. 3, March, 2008)

No comments:

Post a Comment