Baibal
Caanghril:
“Mi
Fapa hi renmi si dingah a ra lo, mi riantu si dingah le mi tampi tlen dingah a nunnak pe dingin a
ra a si” (Matthai 20:28)
1.
Thuthoknak: Jesuh Khrih ih lamzin
Veikhat laiah Yale University ah Professor
Charles R. Brown in a tlawngta pawl hnenah hitin thu a sim rero: “Kei hi
University tumpi pakhat ihsin tlawng ṭhehmi
ka si. Cuih University hi ziangtluk a tum kan ti le atu nan kainak Yale
University hnakin a tum sawn. Columbia University hnak khal in a tum sawn.
Ziangtluk a tum ti le USA ram sungih a ummi University pawl komkhawm thluhh
hman sehla cuih University cu an tluk hrimhrim cuang lo ding,” a ti.
Cutiih thupi tukih a ṭongmi ruangah a tlawngta pawlcu an sayapa ih
tlawngkainak kha an thei hiar zet. Dai ṭhepṭhep in a thusim ngaitu a tlawngta pawl zohin a
simbetmi cu: “Cuih University cu NUNNAK UNIVERSITY (Life University) a si,”
tiah a ti. Cutikah a tlawngta pawlcu an thawpi an suah, an hnih a suak.
Culaifangah a simbet hrihmi cu: “Cumi University ah camipuai nikhat lawng a
um. Cuih camipuai nikhat sungah thusuhmi pakhat lawng a um. Asinain thusuhmi cu
a har ngaingai. ‘Nunnak timi hi ziang a si?’ ti a si. Asile nannih teh cuih
thusuhnak cu rak sawn ve cio hnik uh law,” a ti.
Tlawngta pawlcu dai ṭhepṭhep in an rak um
sal. Nasazet in thu an ruat. Ziang a si ding ti an ruat ban thei lohli lo. Rei
nawn tikah an sayapa in: “Kei ka hrang ahcun himi thusuhnak ih a sawnnak cu
hminthang zetmi mi pakhat hnenin ka ngah. Cu pa ih a zirhmi cu ‘Nunnak timi cu
midang va rian hi a si,’ ti a si,” a ti.
Cuih Nunnak timi cu midang va rian hi a si,
a titu cu kan zate’n kan thei cio. Nazareth khuami Jesuh Khrih a si. Thuthangṭha Matthai 20:28 sungah Jesuh Khrih in, “Mi Fapa
hi renmi si dingah a ra lo, mi riantu si dingah le mi tampi tlen dingah a nunnak pe dingin a
ra a si,” a ti.
Himi Baibal caang kan siar tikah fiangzetih
kan hmu theimi a um: Mi riantu si hi Jesuh Khrih ih zawhmi lamzin a si. Jesuh
Khrih ih hmanmi “Mi riantu si dingah” timi ṭongfang
hi Grik ṭong in “diakonein” (v), “diakonos” (n)
ti a siih a sullam cu “Cawmdawltu (Deacon) lole sal (Servant),”
ti a si.
Jesuh Khrih ih
Rundamnak feh daan.
“Mi riantu si dingah ka ra” a ti
ruangah Jesuh Khrih in rundamnak hna hi a ṭuan
nawn lo ding maw si? tiah ruahsual ding a si lo. Jesuh Khrih leitlun a ratsan
cu mi hmuahhmuah Rundamnak an ngah theinak ding hrangah a si bik. Cuih
rundamnak hna a ṭuan ding daan cu “Mi riantu”
sinak dinhmun in a ṭuan ding tinak a si sawn.
Zonzaihnak
le harsatnak a tuartu Sal (Isai. 53)
Jesuh Khrih rundamnak hna a ṭuannak ah a hmanmi pungsan cu a nuamzetmi sal
vek in a si lo. “Zonzaihnak le harsatnak a tuartu sal” vekin a cang ih hna a ṭuan a si. Pathian Fapa neihsun timi hmin kengin
leitlun ah a ra. Asinain a fehnak lamzin cu “Zonzaihnak le harsatnak a
tuartu sal” dinhmun in a si. Hihi kan zoh tikah Bawi Jesuh ih lamzin cu
harsatnak, retheihnak, zonzaihnak le hmasi thawn a khatmi lamzin a si ti a
fiang. Cuih lamzin cu Jesuh Khrih ih a zawhmi lamzin a si.
2.
Riantu (Sal) le Khristian.
Ṭuanvo neitu bik.
Zum lotu mi zakhat hnenah leilung
semsuahnak thuanthu sut hnik sehla, a hrekkhat in anmai’ ruah daan an sim, an
rel siar lo bak mi tamsawn cun kan thei lo, an ti ko ding. Leitlun mi tampi in
kan leilungpi ih a thawhkehnak an thei ban lo. Theih ding khal an zuam (paih)
lo. Asinain kannih zumtu pawl cun kan thei: “Hi leilungpi a sersiamtu cu
Pathian a si” tiin. Curuangah “Ka Pai’ Ram” (This is my Father world)
kan ti theinak a si kha.
“Ka Pai’ Ram” kan ti tikah cuih ram a
nomnak ding le a ṭhatnak ding tuahtu ding cu Pa
ih faate pawl a simi kanmah hi ṭuanvo neitu bik
kan si. Asi! Pai’ ram hrangah faate rori a simi kannih zumtu Khristian pawlin
kan ṭuan thok lo ih midang va thlir rero hnik
sehla a dik pei maw? Midang sawn ṭuanvo ve pe
hnik bang sehla ziangtluk ningzakza a si pei? Curuangah midang Pathian a thei
duh lotu pawlin ziang siar loin um khal hai sehla kannih cu Pai’ neihmi sungah
innteek kan si. A nuam thei bik le a ṭha thei
bikih tuah dingah ṭuanvo kan nei. Cuih ṭuanvo ṭuansuak theinak
dingah lamzin dang a um lo. Kan thlunding lamzin cu Jesuh Khrih ih zawh cia mi
“riantu sinak” lamzin lawng a um.
Riantu
fatete pawl.
Jesuh Khrih in,“Kei hi leilung tlun ih i
thlah vekin annih khal ka thlah ve a si,” a ti (Joh. 17:18).
Pa Pathian in Jesuh Khrih leitlun ih a
thlah tikah “Zonzaihnak le harsatnak a tuartu riantu (sal) sinak”
dinhmun a keng ter. Curuangah Jesuh in kannih pawl a hnaṭuan dingih thlah kan si tikah zonzaihnak le harsatnak
a tuartu riantu (sal) kan si ve dingmi a si. Asinain kan sinak hi Khrih
ih sinak hnak cun a niam deuh ko ding.
Phundang in kan sim asile Khristian timi cu
Leilung tlunah rundamnak hnaṭuan ṭuantu, phuangtu dingah riantu (sal) hotu bik
Jesuh Khrih ih thlahmi pawl kan siih zonzai harsat tuar dingmi riantu (sal)
tete pawl kan si.
Mah
le mah el-awknak.
Jesuh Khrih ih fialmi thil thupi ṭuan dingih thlahmi riantu tete pawl kan si ruangah a
hmaisa bikah kanmah le kanmah kan sinak le duhnak pawl hmuahhmuah el-awk in
taanta ding kan ṭul. Kanmah thuthu in nun theih
a si nawn lo. Cuih hnu ah A thinglamtah phur phahin Jesuh Khrih ih fehnak
lamzin zawh vivo dingmi kan si. Leilung tlunah a hmaisa bik kan tuah dingmi hi
kan innhnen ihsin thok ding kan si. Cutikah kan thinlung sungih kan cinken
ringring dingmi cu Luka 4:47: “A bawipa in tuahter a duhmi hnaquan a thei na
in tiimlaam a tuah lotu hnen-um cu nasa zetih vuak a tong ding,” timi
Baibal caang hi a si. Himi Baibal caang kan zoh tikah sualnak thu lamin
kan zoh asile a bawipai’ tuahter a duhmi tuah lo hi sual tiah lak theih
a si.
3. Riantu ih pianzia pawl
(a)
Mai’ nunnak thaap awk hi a si.
Leitlun milian pakhat khat ih innah sumpai
tampi ngah ding beisei in hna kan ṭuan rero
khalle mai’ duhvek in ngah a theih cuang lo. Hnen-um (sal) hnaquan hi
sum ngah tammi hnaṭuan a si lo. Zunglam ih hnaṭuantu pawl vekin nikhat nazi 8 sung lawng hna a ṭuan ding, ti a um lo. Zing a thawh ihsin zaan a
itthat tiang ṭuan ding ummi hmuahhmuah ṭuan rero kha a si. Culawng si loin a bawipai’
duhzawng ṭuan thei ringring ding a thupi zet
fawn. A nunnak a that aw vek khi a si. Ziangtluk harsa le zonzai in a va um
khalle zianghman a nei lo ruangah mi hnen-um ah a cang a si thei. Fimthiamnak a
nei lo ruangah khal a si thei. Sungkhat unau nei loin a farah tuk ruang khalah
a si thei. Cucu a hrangah a ti zia deuh hrih lai.
Bawipai’
ram hrangah riantu dinhmun ih va pek aw hi ruah tikah cun a phundang zet.
Midang pawl parah thu neih thei ve kona’n, a saangbik dinhmun khal thleng thei
ve kona’n, cu pawl hmuahhmuah tanta in sinak niamzet ah thlak aw in, niam awk
ih mi va rian ti hi milian inn ih hnen-um hnakin a let tampi in a har sawn ko
ding, a niam sawn ko ding.
Milian inn ih riantu hnen-um ih dinhmun cu
cuhnakin a niam nawn lo ding. Sumsaw khal tawkfang a khawl ngah ih amahte’n a
cawm aw thei tikah milian inn ihsin a suak thei. Amahte’n a nung thei, a cawm
aw theimi dinhmun ah a thleng thei.
Asinain Bawipai’ ram hrangih riantu cu a
nunnak ap aw phah, ap aw phah rero cingin a nunnak khal amai’ ta a si nawn lo
ih zianghman nei thei nawn lo dinhmun ah va thleng khi a si. Jesuh Khrih khal
thinglamtah parah zianghman nei loin a nun a liam kha ruat sal sehla.
Phundang in kan sim asile midang pawl ṭhathnem ngahnak dingah mai’ nunnak kha thaap in
netabik ah nun va liam khi a si. Baibal thiam hminthang Adam Clarke timi pa ih
thlan parah phazawngden (ဖေယာင္းတုိင္) zuk le hitin
ca nganmi a um:- “Midang hrang tleunak an ngah theinak dingah keimah cu kang
tuar in ka cem vivo a si”. Asiko, riantui’ nun hi phazawngden (ဖေယာင္းတုိင္) ih sinak vek a
si. Riantu ih pianzia pakhat cu mai’ nunnak thap awk hi a si.
(b)
Rundam hnaṭuannak a si.
Mi pakhat cu tidai sungah a pil (a tla) ti
hnik sehla. Tiva kapah to in fiangte’n kan hmu tikah ziang kan tuah pei? Daite’n
um in kan to ringring men ding maw? Mi tamsawn cu kan ummen thei hrimhrim lo
ding. Run thei dingin a phunphun in kan zuam cio ko ding. A cang thei bik kan
tuah dingmi pahnih a um: Ti leuh kan thiam lole kan au ding; ti leuh kan
thiam le tidai sung va dawp in mi kan va run ko ding. Hi kan leilung pi thawn
zianghman an dang aw lo. Thukam Hlun san kan zoh tikah Pathian in a au
rero hi ti leuh thiam lo thawn a bang a si. Amahte’n ṭumin
run a tum dah lo. A hrilmi Judah miphun pawl sual an tuah ruangih a hrem hngai
tikah anmah runsalnak dingah midang runtu ding a thlah vivo hngai mi khi ti
leuh thiam lo au rero vek a si. Cuticun Thuṭhentu
san ah Othniel (Thuṭhentu 3:9); Ehud (Thuṭhentu 3:15); Gideon (Thuṭhentu
6:11-16); Jefthah (Thuṭhentu 11:29); Samson (Thuṭhentu 13:1-5) pawl pakhat hnu pakhat a thlah vivo
hngai.
A tlunih Thuṭhentu
pawl hi hlawhlang (part time) ih a fial hngai mi an siih ṭhathnem tawk a um na’n a ṭhathnem
famkim thei thluh lo. Curuangah hlawhleng (full time) riantu dingah
Profet pawl a thlah hngai: Isaiah, Jeremiah, Daniel, Amos, Jonah, Zekhariah,
Malakhi pawl a rak hril hngai. Ṭhathnemnak
tawkfang a um ve ko. Asinain duhthusam vekin hlawhtlinnak a um cuang lo.
Curuangah Thukam Thar san lam kan zoh tikah Pathian cu au
rero ih midang va thlah kha si nawn loin rundamnak hnaṭuan
cu amah rori leitlun minung hnenah ṭumin runsuak
a tum. Kan theih cia vekin Jesuh Khrih sinak in a rung lang kha.
Curuangah Jesuh Khrih in Rundamnak hna a ṭuan daan ding a sim tikah san thuanthu ih sinak pawl
a hmufiang tuk. Cuticun “Mi Fapa hi
renmi si dingah a ra lo, mi riantu si dingah le mi tampi tlen dingah a nunnak
pe dingin a ra a si,” tiah fiangzetin a sim. Culawng si loin midang parah
thuneihnak thawn mi a uktu pawl hnenah, hi vekin midang parah thu va nei ciamco
duh hlah uh. Keimah in kum thawng tampi sung duhduh in mi ka fial zo. A netnak
ah midang va fial rero hnakin mi tang ah umin va rian hi a ṭhabik a si, tiah nun zirh a duh a si thei (Zohṭhim: Mat. 20:25-26).
Pathian cu tlun lam ihsin “au” rero nawn loin leitlun ah a ṭum ruangah (ṭongdang
in) renmi si nawn loin mi riantu sinak a keng tikah Pathian ih hmuihmel cu a
fiang, a famkim ih a mawizetmi ah a cang. Riantu si loin midang parah thu neiin
mi fial rero hrih sehla rundamnak thu ih a thukzia kan hmu thei lo dingih,
Pathian ih duhdawtnak hman hi rin a tlak pei maw? tiah ruah ding a um men thei.
Atu ahcun amah rori milai sinak kengin a rung ṭum
ih riantu dinhmun a va si tikah Pathian ih duhdawtnak cu ziangtluk a tum, a cak
tihi tahṭhim theih a si nawn lo.
Kan nunnak cio hi zoh hnik uhsi. Rundamcia
mi kan si zo. Rundamnak hna kan ṭuannak ah au
rerotu men maw kan si? Cuti a si ahcun ti leuh thiam lo bangtuk kan si. Ti leuh
a thiamtu cu au rero a ṭul nawn maw si! Tidai
sungah dawpin mai’ zawn ruat nawn loin harsat a tuartu pai zawn kan ruat peiih
harsatnak, retheihnak tuarin mi va rian in runtu si kan ṭul. “Au” timi hi runtu ding (riantu) a thlen
hlan lo harsatnak a tong ding a si. Midang hnenih bomnak ngah dingih tawlreltu
men fang a si. A thupi lo cu a si lo na’n a famkim thei lo. Riantu cun “au”
nawn loin tidai sung va “dawp” ih mi va run khi a si. Curuangah riantu ih
pianzia cu mah rori in midang rundam hna kan ṭuan
khi a si.
(c)
Jesuh Khrih tuamhlawm kha a rak si.
Mi ziangtluk a rian thei timi hi mi farah
parah ziangtluk a bawm timi thawn tah a rak si ṭheu.
Mi farah parih kan tuahmi parah zoh a si ṭheu.
Mi farah kan ti tikah sumsaw lam a tlasammi lawng sim duhmi a si lo. Leitlun
thilri parah maw, thlarau lam thu ah maw pakhat khat ih a tlasammi tinak a si
deuh. Ziangtluk a famkim kan timi khal hin a zate’n a famkim thluh ti hi a um
thei lo. A famkim lonak zawnte pakhat tal cu a um ringring.
Thlarau nun ah soisel ding a um lo kan timi
pawl hi thilri lam ah an tlasam thei. A harhdam zetmi hin innsang nun ah harnak
a um thei. Fimthiamnak sangzet nei khalle midang thawn pawlkomnak ah thazaang a
mal thei. Fimthiamnak, harhdamnak le neih le siah ah a famkim kona’n Thlarau
lam thu ah zianghman si lo tla a um thei. Minung pakhat cio in tlasammi
farahnak zawnte kan nei thluh. “Riannak” timi cu hivek ih tlasam farahnak zawn
ih colh hahdam ngah theinak dingah va bawm khi a si.
Jesuh Khrih in rilrawnnak, tihalnak,
mikhual sinak, hnipuan nei lo ih umnak,thawngtlak ih natnak pawl a tuartu ka
unau nautabik pakhat khat parih nan tuahmi cu ka parah nan tuah a si, tiah
fiangte’n a sim (Mat. 25:31-46). Curuangah nautabik dinhmun ih a ummi mi harsa
pawl hrangah bawm le ṭanpi in mi va rian hi
Jesuh Khrih kan rak tuamhlawm khi a rak
si riai.
4. Thunetnak: Riantu’i Hmuitin
Asile “Ziangruangah midang kan va rian
rero?” tiah thusuhnak um sehla ziangti’n kan sawn cio pei? Paul cun amai’ sinak
a tarlang awk tikah “Khrih Jesuh ih sal...”, “Khrih Jesuh ih sal a si mi Paul”,
“Pathian riantu le Jesuh Khrih ih palai keimah Paul” tiah riantu a sinak thu a
phunphun in a langter ṭheu. Cucu ziangruangah a
si kan ti tikah Jesuh Khrih in, “Curuangah miphun hmuahhmuah hnenah va feh
uhla, ka dungthluntu va si ter uh; Pa le Fapa le Thiang Thlarau hminin
tihnimnak va pe uh,” (Mat. 28:19) tiah in fial ruangah a si. Curuangah
rundam nun a nei zo mi riantu pawlih kan hmuitin dingmi cu satan uknak, thu
neihnak hnuaiih ṭemṭawnnak
a phunphun tuarin farah, zonzai, rethei zetih a ummi pawl rundamnak an co
theinak ding kha a si. Ziangahtile Jesuh Khrih cu cu mi pawl hrangah a ra zo ih
Isaiah ih sim cia mi kim tertu a si (Is. 61:3; Zohṭhim:
Luk. 4:18-19). Kan hnen ih a um ringringtu Immanuel Pathian khal a si (Mat.
1:23). Cumi hnaṭuan cu rundam fa a simi zumtu
nang le kei ih pehzoh vivo dingmi a si.
Zumtu kan zate’n Jesuh Khrih ih sal, Jesuh Khrih
riantu kan si lam kha thei aw ringring in Jesuh Khrih ih fialmi hnaṭuan a ṭuantu kan si
cio theinak dingah Pathian in thluasuah in pe cio hram seh! Amen.
Duhdawtnak
le duhsaknak thawn,
Rev.
CJ Hrang Hmung, DMin., PhD (Dev. Adm student)
PCU,
Manila, Philippines.
(Lairawn Deirel Magazine,Vol. 11, No. 2, December, 2004
(Vankau Arsi Magazine,Vol.
8, No. 3, December, 2005)
No comments:
Post a Comment