SUNLOIH UPAT TLAK "PA"

Baibal caanghril:

“Nan nu le nan pa nanupat pei; cuticun Bawipa nan Pathian ih ka lo pekmi leiram parah cun san sau in nan nung ding” (Suahlannak 20:12).

“Nauhak pawl, Bawipa ih hmin in nan nu le nan pa upat uh. Nu le pa upat cu Khristian ṭuanvo a siih a ṭhami a si fawn” (Efesa 6:1).

          Leitlun ah Nu hi an thupizet vekin Pa pawl khal hi a thupi ngaingai. Nu le Pa um lo ta sehla minung kan pungzai thei lo dingih anmah lawngin a tawp ta men ding. Nu pawl in thla kua sung in pai, thla hra kimnak ah in hring. Nu pumsungah a malbik thla kua sung kan um tinak a si. Curuangah nu ih duhdawtnak hi a thukzet ih a thupizet tiah zovek minung cio khalin kan cohlang thluh. Cumi zawnzawn in khat lam ah Pa ih thupitnak thu ah kan ruahcih a ṭulmi pakhat a um tiah ka ruat. Cumi cu pastor pakhat ih sim dahmi ṭongfang pakhat ruangah a si. A sim dahmi cu: “Nu pawl cu thla kua sung an pum sungah nau an pai. Sikhalsehla Pa pawl cun kan nun sung hmuahhmuah nau kan pai” a rak ti dah. A sim duhmi cu Pathian sersiammi cithlah dingih ṭuanvo neitu a si vekin naute a cannak ding ci cu pa pawl in an pai ringring tinak a si. Himi thu ka ruat tikah midang cun ziangtin an ruat pei maw cu ka thei ban lo na’n keimah pumpak ka ruah ve daan ahcun a dikzetmi a si tiah ka lungkimpi nasa.

           Cuti a si ruangah Nu le Pa timi hi faate pawl hrangah ziangtinkim tuar in, ṭulmi hmuahhmuah a cang thei tawkin in tawlrelsak ih in petu, in duhdawtbiktu leitlun ih kan nai bikih umtu an si. Nu hi a thupizet vekin Pa khal ih a thupizet timi hi kan theithiam cio a ṭul, tiah ka ruat. Pa ih duhdawtnak hi faate a neitu pawl cun kan theifiangzet ding ka zum. Pa dinhmun kan thlen tikah kan faate parih kan neihmi kan duhdawtnak hi kan nupi in faate parih an neihmi duhdawtnak vek thotho a si, ti’n kan thei thei. Nu in a sungsuak faate a hngilh dah lo vekin Pa khalin a nunsung a kenpimi faate cu ziangtik hmanah a hngilh dah ve cuang lo ding.

          Pa ih sinak le thupitnak pawl hi sim le rel ding tampi a um ko ding. Cumi sungin a tanglam thuhla pali hmangin in Pa ih sinak le thuptnak pawl kan zoh tlang hrih ding.

(1) Cawmdawltu an si

          Vei tampi ah Nu ih duhdawtnak hi sim le rel tam deuh a si. “Nu ni” a naih tikah cahram, biazia nganmi siar ding khal a tam cuang. Cumi cu ṭhate’n kan ruat sal tikah Nu hi faate pawl thawn naihzet ah an um cuangih neelzet ih an kilkhawi ruangah a si bik hmang ding. Pa pawl tamsawn cu innsang nufa cawmnak ding hrangah hnaṭuan a phunphun thawn, an fimthiamnak suah in, an thazaang suah in an caan an hman tam tikah faate pawl hrangah caan an pe thei nawn lo. Cuticun a rei deuhdeuh tikah faate hrangih caan pekmi an neih lo ruangah faate pawl khalin Pa hi an neel ngam nawn lo.

          Ṭhate’n kan ruat asile Pa pawl hi innsang nufa cawmnak ding hrangah an caan tampi a cem, an thazang bangzetin hna an ṭuan. Curuangah inn an thlengsal tikah cun colh hahdamzetih um ding an duh. Cuticun faate hrangah lentecelhpi ding le caan dang pe ding an paih nawn lo. Cumi cu faate pawlin kan theih thiam sak lo tikah ‘ka nu in i duhdawt sawn, ka pa cun zianghman ah i siar lo, caan in pe duh lo’, tiah kan vuihram ṭheu. Cukhal cu faate pawlih dinhmun lam in kan zoh tikah a dik zetmi a si. Asinain faate pawlin kan theih ding a ṭulmi cu kan duhnak vekin caan in pe lo ruangah “Pa ih duhdawtnak hi Nu ih duhdawtnak hnakin a zor cuang lo, a niam cuang lo” timi hi a si. Nu cun a duhdawtnak hi faate thawn nai-awzet um in caan pe in an umpi. Faate ih ṭulsammi ziangkim hrangah a tuah, a ṭuan, caan a pek. Cumi cu innsang ah Nu tam sawn ih an cangvai daan le an tuah daan a si. Cuvek ṭhiamṭhiam in khatlam ah Pa khalin a faate a duhdawt tuk ruangah faate ṭhanso le pitling theinak ding hrangah ruat in Pa sinak ih ṭuanvo a neihmi nufa cawmnak ding hrangah a thazaang, a fimnak hmang in caan a pek ṭul. A innsang cawmdawltu ṭuanvo nei a si vekin amai’ ṭuanvo felte’n a ṭuan ve. Cumi cu a innsang, a faate pawl a duhdawt tuk ruangah a si (2 Kor. 12:14).

(2) Rinsantlak an si.

          Innsang dinhmun kan zoh tikah Pa um le um lo timi hi a dangzet. Innsang ah pa a um ahcun faate pawl hrangah hnangamza ngaingai a si. Mi zovek khalin an ṭihzah ih, an upat. Sikhalsehla pa a um nawn loimi innsang cu mi in an hmuhsuam duhzet. Nu ziangtluk cak le ralṭha va si hmanah pa um vek cun a hu le thawm a na lo. Pa cu ziangvek ṭawnṭai te va si hmanah faate pawl hrangah cun rinsantlak an si. A si taktakmi thu pakhat te ka tarlang duh. Khua pakhat ah ruangpum a fate zetmi pa pakhat a um. Mipa dang pawl thawn tahṭhim cun cumi pa ih ruangrai cu a fate zet ruangah ṭihtlak le rinsantlak ding pianzia zianghman a nei lo. Asinain cumi pa ih a faate pawl cun hitin an ti ṭheu: “Papa, leitlun ah nangmah hnakin thacak an um lo. Nangmah na cak bik. Ka lo rinsan bik” an ti. Cumi in a langfiang termi cu faate pawlin ziangtluk ṭawnṭai te si hman sehla pa tlun ih an rinsannak a si. Curuangah Sigmund Freud timi nauhak lam thu thiamzettu in, “Faate hrangah a ṭulbikmi cu an rinsanbikmi Pa ih humhimnak a si,” a ti. Curuangah Pa timi cu ziangvek ṭawnṭai te an va si hman ah faate pawl hrang ahcun humhimnak ṭhabik, tha cakmi, rinsantlak bik miangmo an si.

(3) Kaihhruaitu an si.

          Kan sim zovekin faate pawl a kilkhawitu bik cu nu pawl an si. Asinain faate hrangah an rinsanmi cu pa a si lala. Curuangah pa ih tuah daan le cangvaih daan hi faate tam sawn cun an cawng duh ngaingai. Pa in a faate pawl hrangah lamzin dikzet in a kaihhruai ringring a ṭul. Khuaruat thiam Pa cun a faate pawl hi ziangmi pawlah a kaihhruai ding timi a theifel. Pa in a faate pawl ih fimthiamnak, ṭhansohnak le midang thawn an bang theinak dingah thatho zetih thazaang peknak le simzirhnak a nei ringring a ṭul (Daan peksalnak 4:9-10; Efe. 6:5)

          Pa in a fa le nun simnak a neihmi hi faate pawl hmailam an ṭhansonak hrangah a si. Faate pawl an nauhak, an sentet lai ihsin nunsimnak ṭhate’n a neih le neih lo cu an fa le pawl an upat tikah le an pitlin tikah a rahsuah in a lang mai. Faate nauhak lai ihsin nun sim tuk lomi pawl cu an upat tikah zianghman lo ah a cangmi an tam, ti a si. Kan Baibal sung kan zoh tikah faate nunsim daithlang hi a duh hrimhrim lo ih thei tawkih nunsim dingah in zirh (Thuf. 3:11-12;  22:15; 23:13-14). Curuangah Pa in nunsimnak thawn in kaihhruainak parah faate pawlin lungawi thu sim ringring sawn ding kan si.

          Pa pawl cu faate pawl ih thlarau thu lam khalah nu thawn ṭang tlangin kaihhruaitu ṭhabik an si. Faate pawl sentet lai ihsin thlarau nun lamzin ah dingte’n zawhpi vivo in, thlarau nun pitling theinak dingah kaihhruai cawmdawltu ṭhabik khal an si. Cuti ih an cawmdawl theinak dingah pa pawlin an nunnak rori thawn faate pawlih zohṭhimtlak in nung ringring ding a thupi ngaingai.

(4) Ngaithiam theitu a si

          Pa pawl hi a tam sawn cu thintawi le mi kawk thei zet an si. Asinain khat lam ah faate pawl parah mi ngaithiam theizet an si thotho. Baibal sung kan zoh tikah David in amah dinhmun cuh in a dodal rero tu Absalom parih a ngaithiam thei zia kan hmu thei (2 Samuel 18:19-33). Fapa tlan hlo thu sung kan siar tikah a pa in a fapa sirnak thawn a ra kir hlan hmanin a ngaithiam cia ih a fapa tlunkirnak ding lam cuan in a thlir ringring ti kan hmu thei (Luka 15:20-24). Curuangah pa pawl hi faate parah duhdawtzet tu an siih tlunah ngaithiam theitu an sinak kan hmu thei. Cubangtuk pa pawl cu sunloih upat tlak taktak an si.

Thunetnak.

          Sunloih upat tlak Pa pawl cu a innsang hrangah a nunnak hmuahhmuah thapin ṭuantu pawl an si. Innsang nupi le faate pawlih ṭulsammi pawl cawmdawl in, rinsantlak pa an sinak langter in, thintawi zet hman sehla mi ngaithiam theizet an si zia langter in, ziangkim ah a ṭhabik in kaihhruaitu pawl an si. Pa hmuahhmuah cun an tlin lo khal a si thei. Ziang a va si khalle Pa si hnuhnu cu upat sunloih ding a ṭha; sunloih upat tlak a si le si lo cu thu khat. Faate pawl cun ziangvek pa an si khalah sunloih upat ding kan ṭuanvo a si.

          Upat sunloihnak a cotu pa pawl khalin nupi le faate pawlih an tuahṭhatmi pawl parah porh le lawm thiam ding a thupizet. A hleice in kannih Chin mi tampi cun mai’ tuahṭhatnak lawng kan zoh, kan thei ṭheu. Midang lawm le porh ding kan khul a fung. Innsang nu le faate pawlih an tuahṭhatmi pawl parah ṭongkam mawi te thawn lawm thiam ding hi innsang nuam dinsuahnak dingah a thupi ngaingai mi pakhat a si. Cumi cu pa pawl in kan hmang dah lo khalle tuiṭum Pa ni ihsin kan nitin nun ah hman thok tum cio uhsi. A liamcia ih kan ti palhmi par ihsin zir thar sal in upat sunloih tlak taktakmi Pa pakhat cio si thei dingin zuam cio uhsi. Nupi le faate pawl khalin upat sunloih pek hna thiam cio uhsi.

Duhdawtnak le duhsaknak thawn,

Rev. CJ Hrang Hmung, DMin., PhD (Dev. Adm).

PCU, Manila.