ROṬHA SUNGLAWI “NU”

Baibal Caanghril:

“Nunau fim pawlin an inn an sak; Asinain a aa pawl in anmah kut lala in an balsiat” (Thufim 14:1).

Baibal siarbet dingmi: Thufim 31:10-31.

“Mai’ inn le lo te thawn um hi a nuambik” tiah mi tampi in kan ti ṭheu.  Asi, mai’ inn le lo sungah kan um ahcun ziangvek inn siavate a va si hmanah a nuam. Zalenzet in kan um thei. Kanmah thuthu in kan um thei. Kan duhtawk in kan tlangleng thei. Thilri ṭhaṭha, ṭulmi famkimte’n neih ah siseh, neih lo khalah siseh, mai’ inn le lo sungih um hi minung zovek hrangah khal hnangamza ngaingai a si. Cuih innsang sungah ‘duhdawtnak’ a um tik ahcun “Nunnuam Inn” tiah kawh a siih “a famkimzetmi innsang nuam” ah a cang a si.

Innsungsang kan zoh tikah PA pawl hnakin NU pawl hi innsang nuam dinnak ding hrangah an thupi sawn in a langnak hmun tampi a um. A tlangpi thu in PA pawl cun innsang hrangih a ṭulmi sumsaw thilri hawlin hmuntinkim ah an feh, an ṭuan. Cutikah innsungsang ah caan tampi an pe thei dah lo. Innsang ah caan tampi a hman deuhtu cu a tlangpi thu in NU an si deuh. Curuangah innsang a nom theinak dingah PA hi a thupi vekin NU hi an thupi sinsin. An thupit daan a bang aw lo. An thupitnak hmun tampi a um cio ko nain tuiṭum ahcun NU ih a thupitnak le an dinhmun thu sawn ka tarlang ding.

A hmaisabik ah NU dinhmun sinak le an cangvaih daan pawl mallai in ka tarlang tum hnik ding. A tawinakin ka tarlang vivo ding.

1.                 Ziangtinkim ṭuantu (General Worker)

Innsung, innleng thianfainak le ziangtinkim ah Nu in ṭuanvo a lak thluh. Zung lam, Company lamah cun ziangtinkim hnaṭuantu pakhat cun (tulaifang Kawlram dinhmun ah) thlakhat ah a malbik thlahlawh Kawlram paisa thawng sawmruk an ngah. Innsang ih ṭulsammi hmuahhmuah a ṭuanthluhtu cu NU an si. Inn sung, inn leng, thilri ziangkim thiangfaite’n a ret thluh. Asinain cuih an ṭuanmi hrangah thlahlawh ziangte hman an ngah dah lo. A remcang lo ih an tuahpalhmi a um tikah innteek pa ih nasatak kawkmi a tuar lai. Fa le pawlih duhtawk ih kawlmi a tuar lai. Ziang a va si khalle innsang hrangah ziangtinkim ṭuanthluhtu NU an si.

2.                 Hnipuan sawp le thianfaitu (Laundress)

Innsang ih a umtu pawl nitin kan sinfen hnipuan pawl hi sawpfai ringring a ṭul. Kan ihnak le innsung ummi ziangkim hnipuan sinfen pawl hi faiten ret a ṭul. Cumi pawl hi dawr ah sawp ter sehla sumpai tampi a cem. Thlakhat ah a malbik thawng sawm nga lai cemin hnipuan sinfen pawl sawp ter a ṭul ding. Asinain cumi kan hnipuan sinfen a balmi hmuahhmuah cu NU in thiangzetin a sawpfai thluh. Cumi cu nitin a hnaṭuan sungah a telmi pakhat a si. Cutin hnipuan a sawp ruangah thlahlawh zianghman a ngah lo. Innsang hrang rori ah a ṭuanmi a si.

3.                 Rawlsuangtu (Cook/Chef)

Minung hi ei-in loin kan um thei lo. Nitin kan nunnak ah zing le zan ei-in thawn thazang kan lak ṭheu. Cumi ei-in hrangah rawl dawr ah rawlsuangtu pawl hi an thiamnak vekin paisa tampipi an ngai. A malbik thlakhat ah Kawlram paisa ting khat tiang an ngah thei. An rawlsuan thiam dan ih zirin paisa an ngahmi khal a tam vivo. Sikhalsehla innsang NU pawl hi mah le innsang cio ah rawlsuangtu bik an si. Zingpit it thaw laifangah paih le paih loin tho a ṭul. An dam poh ahcun rawlsuang ringringtu an si. Cutin rawl an suang ringring ruangah thlahlawh ngahmi zianghman an nei lo. An tisual pang tikah nasazet in kawk an tuar bet lai. Ziang a si khalle innsang ih an duhdawtmi pasal le faate pawl hrangah duhdawtnak thawn an ṭuan ringring a si.

4.                 Nau kiltu/ Nau umtu (Nanny)

Milian inn ah nau kiltu hnaṭuan a ṭuantu cu thlakhat ah a malbik Kawlram paisa thawng sawmnga an ngah thei. Cuih nau kiltu pawl cun an duhdawt tuk lo hmanah sumsaw an ngahnak hrangah le an ṭuanvo a si ruangah cuih naute cu an kilkhawi ṭheu. Nau an kil tik khalah tikcu caan nei in an kilkhawi. Asinain NU cun a faate pawl a kilkhawinak hrangah sumsaw hlawhmi zianghman a nei lo. Faate pawlih ṭulsammi ziangzongza famkimte’n cat loin an ṭuan, an tuahsak thluh. Tikcu caan khiah neiih kilkhawi khal an si lo. A ṭul caan ah it lo sing lo rori in an tikcu caan zaten an faate kilkhawinak ah caan an hmang.

5.                 Zirhtu (Teacher/Instructor)

Tulai ah tlawng saya/ma pawl cu thlakhat ah a malbik Kawlram paisa thawng sawmriat ihsin ting khat an ngah. Cu pawl cun tlawngta nauhak pawl hi caan khiah nei in ca an zirh ṭheu. A hrekkhat cu thlahlawh ngahnak dingah duhsaknak thinlung tak nei lo khalin an zirh ṭheu. Sikhalsehla innsang NU pawl cun inn lam ihsin an faate pawl ca an zirhsal ṭheu tikah hlawhman zianghman an nei ve lo. Ca lawng si loin Baibal an zirh, thuanthu an sim, nuncan daan an zirh lai. An faate hrangah duhsaknak tumpi thawn an thiammi zate hmangin caan an hmang. Faate hrangih zirhnak ṭhabik petu an si.

A tlunih ka tarlangmi dinhmun 5 pawl kan zoh tikah a felmi NU tampi cun an tuahkim thluh deuhmi a si. Himi hnaṭuan pawl hi nitin catbang loin an ṭuan ringring ṭheu. Cuih hnaṭuan pakhat ciar ih ngahmi thlahlawh pawl NU in ngah thluh ding ti bang sehla Kawlram dinhmun in thlakhat ah a malbik ting 2-3 cu an ngah tengteng ding. Asinain innsang NU pawl cun zianghman hlawhman la loin (ngah loin) duhdawtnak thawn an ṭuan thluh a si. NU ih duhdawtnak, zawnruatnak, zaangfah lainatnak, tuarnak thinlung an neihmi pawl hi sumsaw in a man tansak theih ding rual khal a si lo.

NU ih duhdawtnak thu kan ruah tikah theihcih ding a ṭulmi thu pakhat ka bet duak ta ding. Mifim pawlih an simmi cu NU ih pawhte pakhat kan fawh man hi lehrul sal ding sisehla kum 40 lawngah kan lehrul thei ding. NU ih pawhte kan fawpmi hi a pahnih a si ruangah kum 80 lawngah cuih pawhte man cu lehrul theih a si ding, tinak a si. Sim duhmi cu NU ih duhdawtnak hi faate pawlin kan nun sung hmuahhmuah catbang loin lehrulsal ding kan tum khalle kan lehrul thei cawk lo ding, tinak a si. Cumi ih langtermi cu NU ih duhdawtnak hi ziangtluk in a tum, a kau, a thuk timi hi kan theifiang sinsin a si. Curuangah a felfaimi NU pawl hi ṭihzah upat an tlak hrimhrim. Thufim 31:10-31 sungih kan hmu bangin “Nupi Ṭhaṭhum” dinhmun a tlingmi NU pawl hi a hleice in upat sunloih tlak rori an si. Sunloih upatnak pe ringring dingmi khal an si. Tuini NU Ni ah na nu hnenah ziangdang na pe thei lo hmanah “ka lo duhdawt” timi ṭongkam te thawn kan duhdawtnak langter in sunloih cio uhsi.

A netnak ah NU pawlih ralrin dingmi le fimkhur a ṭulmi pakhatte cu, “Nunau fim pawlin an inn an sak; Asinain a aa pawl in anmah kut lala in an balsiat” (Thufim 14:1) timi Baibal caang ih in simmi te hi a si. NU fim kan ti tikah fimthiamnak le zirnak neimi lawng sim duhmi a si cuang lo. Mai’ innsang ṭhate’n a kilkhawi thei ih duhdawtnak thawn a huap ringring theitu NU pawl kha an si. Innsang nuamtertu NU si cio dingah thlaza cam cio uhsi. Mai’ kut lala ih siatbal tertu si lo ding khalah thlaza cam cio uhsi. A aa pawl si lo ding hi NU pawl in siseh, NU a si laidingmi pawl in siseh, fimkhur le ralrin a ṭul ngaingai.

NU hmuahhmuah Pathian in thluasuah tampi famkimzetin pe sinsin ko seh! Amen.

Duhdawtnak le duhsaknak thawn,

Rev. CJ Hrang Hmung, DMin, PhD (Dev. Adm)

PCU, Manila, Philippines.
May 12, 2013 (Mothers' Day)