"PURIM PUAI" LE BAWINU "ESTHER"

Judah miphun pawl hi puai a phunphun tuahin nuamceen ṭheumi miphun an si. Puai tampi an neiih an nom daan a dang cio. Hih puai pawl lakah Purim puai (the feast of Purim) hi nuam an ti bik ṭheu. Judah nithla siar daan ah Adar (February thlahrek le March thlahrek a ceem) ah an tuah ṭheumi puai a si. Himi puai hi hlanlai kum 2600 hrawngah Persia ram a cakzet laiah a ram uknak sungih a ummi Judah miphun hloral ding ko ih khua a khangtu Haman ih thuruahmi pawl a siatral tertu Judah nunau nu Esther sunloihnak puai a si. Himi puaipi caan ah zohman zu duhtawkin in a theih lo. A hleice in an neihmi pawl kha mifarah harsa pawl hrangah an tawlrel, an pe ṭheu. Puaipi caan sungah nikhat sung rawl-ulhnak an nei. Nihnih hrawng cu ei le in a phunphun thawn nomnak puaipi an tuah. Himi puai an tuah hi atu ah kum thawnghnih lenglo a rei zo na’n tuisun tiang a hngetkhoh hi mangbangza pakhat a si ve. Cuih tlunah hi puai a hramthoknak hi Esther timi nunau nu te ruangah a si timi thu kan theih ahcun mangbangza sinsin a si ko ding (Pathian ih khawkhan lairelnak hi minungih theihban lo mangbangza ngaingai a si).

          “Esther” timi hminin tuisan khalah nunau tampi in an hminah an sakzetmi hmin pakhat a si. “Esther” ih Hebru hmin cu “Hadassah” a si (Est. 2:7). Mi tampi in himi “Esther” hmin hi an duhzet. Curuangah an hmin hmai ah siseh, an hmin rori khal hmin dang bet cuang nawn loin a saktu tampi an um. Esther hi 521 BC hrawngih a ummi a si. Esther hi Judah miphun a siih Baibal sung tiang a tel baanmi Siangpahrang bawinu pakhat a si. Asinain a nauhak lai a nuntu khawsak kan zoh tikah siangpahrang cithlah sungih suak a si lo ih a nauhak te lai ihsin a nu le a pa ih thihsanmi nunau pakhat a si. An sungkhat naizet a upa Mordekai in amai’ inn ah a um ter ih a kilkhawi copmi a si. Mordekai in Pa dinhmun in a fingkhawi ih cuihsin a ṭhanglianmi nu a si. Zianghman lo te le farah ngakṭah te a siih tlunah miphundang kuthnuai ah ummi a si na’n Pathian in laksawng pakhat a hnen ih pekmi a um. Cumi cu “mawinak” a si: “Esther cu fala mawizet a siih a ruangrai khal a ṭhazet” (Est. 2:7c). Rampi 127 a uktu siangpahrang Zerxes (Ahasueras ti khal in kawh a si, Falam Baibal Thianghlim sungah Zerxes timi a hman ruangah cuih hmin kan langter vivo ding) ih ram sungah Esther hi a mawi bik an timi fala pakhat a si.

          Esther thuhla thuanthu kan zoh tikah thuhls makzet pakhat a si ve. Siangpahrang Zerxes le siangpahrang bawinu Vashti teih san lai ah fala nute Esther a rak thleng. Nikhat ni ah siangpahrang Zerxes ih thupekmi vekin thlun duh lo ruangah siangpahrang bawinu Vashti cu hnon a tong. Cuih hnu rei lote ah siangpahrangpa cu ka thil tuahmi ka palh a si tiah a thei aw salih a tuahmi parah a riah a sia ngaingai. Asinain siangpahrang timi cu daan tuahmi vekin ram uktu a si tikah a thupek thleng cingcing ding hi rem a ti fawn lo. Thu a suah cia mi thleng sal ding cu a si thei lo ruangah siangpahrang bawinu a dang hawl a ṭul thlang.

          Cutikah ruahnak petu tlangsuak hrekkhat pawl in, “Ziangah so na hrangah fala mawi pakhat khat kan hawl lo? Na uk sung ramṭhen kipah na kuthnuai ih bawi pawl thlah awla fala mawi hmuahhmuah cu hi siangpahrang umnak Susa khuapi ih siangpahrang nusun pawl umnak inn ahhin rak hruai hai sehla nunau kiltu tilpermi Hegai zohter aw. Cunah rak cei mawi haiseh. Cule na duh bikmi fala cu la awla Vashti ai-ah siangpahrang bawinu ah tuah aw,” tiah an ti (2:2-4). Cumi cu siangpahrang bawipa lungkim zawng a si ih an tivek cun a tuah. A tawinak in kan sim asile Esther cu Susa khuapi ih ummi siangpahrang innpi ah a thleng. Nunau kiltu tilpermi Hegai in Esther cu a duhzet ih ṭha deuh in a zoh. Ceimawi awknak a phunphun a pek. Culawng si loin a taksa a hmehsak ih rawl tla ṭha cuangin a pek. Cule Esther zohtu dingah siangpahrang inn ihsin a hrilmi fala pasarih a ret bet hrih.

          Hinah hin Mordekai in Esther hnenah thuthup pakhat thawn thu a tiam. Cumi cu Esther in Judah mi a si kha ziangtik hmanah phuang dah lo ding timi thu kha si. Judah mi Benjamin phun a sinak kha theihter a duh lem lo. Ziangahtile culai ah Judah mi pawl cu ramdang mi pawl ih kuttang um laifang caan an si. Esther khal a fimkhur ve. Amah kilkhawitu Mordekai ih thuzirhmi vekin a ngaiih a thlun ve.

          Nunau kiltu Hegai in Esther cu ṭhazet in a tuamhlawm ih a cawm. Thlaruk sung mura zihmui thawn a taksa an hmehsak ih a dang thlaruk sung balsam zihmui thawn a taksa an hmehsak. A pianpi mawinak thawn a kom tikah a mawi sinsin.  Siangpahrang thawn ton aw ding caan a kim tik ahcun Esther cu soisel ding um lo khop in a mawi ngaingai. A mawi tuk lawmmam ti lo bak rel ding dang a um nawn lo. Cuticun siangpahrang bawipa in Esther a hmu tikah a um thei nawn lo. Siangpahrang bawipa in fala dang pawl hnakin Esther cu a duh cuang. Mithmai a pekmi le a ngaimi fala dang pawl hnak khalin Esther cu a ngai sawn cuang a si. Curuangah siangpahrang lukhuh cu Esther a khumter ih Vashti ai-ah Esther cu siangpahrang bawinu ah a tuah tiah Baibal sungah kan hmu thei (2:17-18). Cuticun Judah fala mawite cu Media le Persia rampi ahcun siangpahrang bawinu ah a cang ta pan lo maw. Cuti ih a can thei hi mangbangza ngaingai a si na ti ve lo maw? Pathian in Esther hnenah laksawng pakhat “mawinak” lawng a pek na’n cuih laksawng ruangah dinhmun sangbik a thleng thei. Culawng hman si lo, siangpahrang in Esther upatnak ah rawl ei puai tumpi a tuahsak hai hrih tiin kan hmu thei (2:18). Tuihsan vek sisehla zohman ih tluk thei lomi a nasa bikmi mopuai pi a si men thei.

          Esther cu siangpahrang inn ah bawinu pakhat ah a cang thlang. Asinain fimkhur zet ih nungtu a si. Amah a kilkhawitu Mordekai khal a hngilh dah lo. An tong aw ṭheu ih nun zirhmi pawl ṭhate’n a ngai ringring. Kei cu siangpahrang bawinu ka si zo. Dinhmun sang ah ka thleng zo. Nangvek  men, siangpahrang inn ih sangka kiltu lawng na siih na thu ka ngai duh lo, tiah a thinlung thupte khalin a ruat lo mi hi a fim zet tiah porh le lawm tlak rori a si. Mi tampi cu kan dinhmun a sang tikah hlan ih kan sinak kan hngilh aw mai ṭheu. Asinain Esther cun cumi pawl a hrial thei ih tangdorzet in a um thei tiah kan hmu. Cuticun Esther cu puarthau lote’n a um thiam. A sinak parah a hngalpi riai lo a si cu.

          Culai fangah amah le amah thupizet ih ret awtu mi pakhat a um. Cumi cu Haman an timi pa a si. Anih hi Agag ih tesinfa Hammedatha ih fapa a si. Siangpahrang in a kuthnuai ih hnaṭuantu hmuahhmuah hnenah, “Haman cu nan upat pei ih a hmai ah khukbil in nan lu nan kun pei,” tiah thu pek (3:2). Sim duhmi cu ram uktu dinhmun sangzet ah umtu a si. Curuangah amai’ sinak a zoh-awk tikah thupi tuk ih a neih-awk hi a palh ve lem lo. Ram 127 a uktu siangpahrang bawipa ih thupitter mipa a si tikah a uar aw ngaingai. Siangpahrang inn ih a luh tikah mi zapi in upat an pek ih an lu an kun zutzo ṭheu. Curuangah amah le amah duh awzet in a um. A uar aw nasa.

          Asinain Mordekai timi Esther ih upa ruangah a duhvek in thil hi a cang thluh lo. Siangpahrang inn ih a luh tikah midang cun a hmai ah an lu an kun na’n Mordekai cun a kun duh riai lo. Thei lo vekin a um san men ṭheu. Cumi cu Mordekai ih rualpi pawlin an thei tikah, “Ziangruangah na lu na kun dah lo,” tiin thu an sut. Cutik ah Mordekai in “Kei cu Judah mi ka si” tiah tawite’n a sim ve mai.

          Hi thu hi siangpahrang hnenah a thleng asile ziang a cang pei? Mordekai kha thah seh ti a si ko ding. Asinain Haman hi ziangtluk in a thin a tum, a lung a ruh kan ti asile Mordekai pakhat lawng thah a si ahcun a thinlung a diriam thei hrimhrim lo ding. Mordekai ih phunpi hmuahhmuah tiang an zate in that hluh a duh. “Cuih tlunah Mordekai cu Judah mi a si ti a theih tikah cun Mordekai pakhat lawng hrem ding cu a lung a kim nawn lo. Persia ram sungih Judah mi hmuahhmuah thah ṭheh a tum” tiin Baibal ah a um (3:6). Thungaite kan sim asile Haman hi dinhmun sang bawi upa bik lawng si loin siangpahrang ih duhzet dingin mi pawlkom a thiam zetmi a si. Cu lawng si loin tangka thawng zahnih le thawng sawmli (talent thawng hra tiin khal a um) cu siangpahrang tangka inn sungah ka pek thei ding tiah nawhthuh a pek hrih (3:9). Cuticun Judah miphun zate’n thah thluh ding thu cu amai’ thuthu a si thlang. Siangpahrang hnenin ‘ziangkim ah thu neih theinak’ timi thupek a dong ngah thluh zo fawn. Siangpahrang in a thupekmi pawl hmual nei dingah a hminkhennak zunghruk a phoih ih Haman hnenah a pek bet lai. Cuih thupek cu Adar thla (Feb-March) (13) ni, nikhat sungah Judah mi hmuahhmuah cu nunau, mipa ti le, upa nauhak ti loin, thah thluh ding an si thlang.

          Hinah hin siangpahrang ih thuruah theinak hi ruahṭhat ding a thupi zet. Mi tampi nunnak liam ding a sina’n olzet in thu a pek men. Cu lawng hman si lo, thah ding ni khal thu a suah ih ram sung zate ah a than ter hrih. Asile thah a tuar dingmi Judah pawlin ziang an tuah thei pei? Ti ngaihnak thei loin ṭap rero ding lawng a si ko lo maw? Siangpahrang in minung ah a siar hngai nawn lo ih thah duh cun thah, nun ter duh cun nung ding fang men dinhmun ah an um a si. Ziangahtile Judah mi pawl hi miluat an si lo, sal kaihmi pawl an si. Himi Judah mi pawl lakah a thupibikmi pa Mordekai in teh ziang a tuah thei ve hai maw? Riahsiazet ih um siar lo ti theimi a nei ve cuang lo. Amah lawng thih cu poi a ti lona’n a miphun zate thah tuar ding ruat ah a riahsia nasa. Curuangah ziang a tuah? Buri hnipuan sia a sin ih rawl ul in vutcam lakah a um ih khuasunglam fehin a ṭap rero ko. Amah vekin hmuntin ramtin ih Judah mi hmuahhmuah cu riahsia in vutcam ah bok in an ṭap tlang vualvo ve ko cuteh.

          Cutin Mordekai le Judah mi pawl riahsia in an um rero laifang ah Haman teh ziangtin a um pei? Siangpahrang inn ah Sabit ti in phah in nuamzet in a um rero ko ding. A thinlung sungah a tumtahmi vekin a cang ruangah a lunghmui lawlaw ko ding. Esther bawinu teh ziang a tuah ve pei? Anih khal cun cuih thuhla a theihrih lo ruangah hnipuan ṭha pawl kha a hnen-um pawl  hnen ihsin a upa Mordekai hnenah a kuat hngai. Asinain Mordekai in a lak duh lo. Ziangruangah a si tiah a hei sut fial tik lawngah thuhla um daan pawl a thei ngah thlang a si hi.

          Esther bawinu khal cu Judah mi a si. Siangpahrang ih tacik khen zomi thih thupeknak ca cu bawinu Esther hrang khalah a tel ve. Cucu Haman cun a rak thei ngeh ngelcel ve lo. Siangpahrang ih duhzetmi bawinu rori kha thah a tum ziar ah a rak cang. Cutin ka bawinu thah ka tum sikhawh timi hi amah le amah cu a thei aw ve lo. A mawh ve lo, Esther khal in Judah mi a si lam a sim dah ve hrih lo cu teh. Mordekai khal cun Esther hnen ah a thuhla hmuahhmuah cu a rak sim. Judah mi hmuahhmuah thah ṭheh an si ahcun siangpahrang tangka inn ah Haman in tangka pek dingih a kammi zat tla a sim ṭheh hngai. Judah mi siatsuah thluh dingah thupeknak Susa khuapi ih an suahmi tla cu Esther kiltu dingih retmi tilper mipa Hathak  hnenah pakhat a pek. Culawng si loin Mordekai in cuih ca cu Esther pe tahrat ih thu um daan khal simfiang dingin le siangpahrang hnenah Esther cu feh in a phunpi Judah mi pawl hrangih zaangfahnak dil dingah thu a hei cah.

          Cutikah Esther cu ziang a cang pei? Mangbang le thinphang in a um. A thuhla um daan khal a salpa Hathak a thlah ih Mordekai hnenah hitin a sim ter sal: “Mi pakhat khat, nunau siseh, mipa siseh, siangpahrang bawipa ih kawh loin siangpahrang umnak khaan sungih a luh a si ahcun thah a si pei, ti cu daan a si. Siangpahrang ruahnak petu pawl thokin ramṭhen sungih mi hmuahhmuah in cuih daan cu an thei ṭheh. Hi daan ihsin luat theinak lamzin ziangti hman in a um lo; Siangpahrang bawipa in a sui kianghrol a thlir lawngah cupa, a si lo le cunu cu thihnak ihsin a luat thei. Keimah khal siangpahrang bawipa in i kawh lonak thla khat a si zo,”  (4:11) tiin. Siangpahrang hnenah kawh lomi in va pan ding cu thih tuar ding a si cu!

          Modekai khal Esther ih dinhmun le si daan cu a theifiang ve nasa. Siangpahrang bawipa thupek thlun lo cun thah a si ticu a hmaisa siangpahrang bawinu Vashti  thuhla lai ihsin a thei ve ko. Asinain an miphun zate thih ding thuhla a si tikah hitin thu a cah thotho: “Siangpahrang inn ih na um ruangah midang pawl hnakin ka him deuh ding, tiah ruat duh hlah. Hi bangtuk tikcu ahhin daiziar ih na um a si ahcun van ihsin Judah mi bomnak cu a ra dingih in run ding; asinain nang cu na thi dingih na pa ih innsang cu a cem ding a si. Hi bangtuk tikcu hrangah siangpahrang bawinu ih na cannak khal hi a rak si lo ding maw si? Zoso a thei?” (4:12-14) tiah a ti.

          Esther hrangah thu ṭhencat ding caan a thleng thlang. Judah miphun pawl ziangtluk an ralṭha ih an thii a sen ti hmuh ding caan a thleng thlang. Sankhat hnu sankhat Judah miphun sungin mi ralṭha tampi a rak suak dah zo. Atu Esther ih caan a thleng ve thlang si ko hi! Esther cun thu a ruat lawkih Modekai hnenah hitin thu a cahsal: “Feh awla Susa khuapi ih Judah mi hmuahhmuah kokhawm aw; rawl-ul uhla ka hrangah thlacam uh. Nithum le zaanthum sung zianghman ei lo le in loin rak um uh. Kei le ka hnen-um nunau pawl tla cuticun kan rak um ve ding. Cuih hnu ah daan a si lo nain, Siangpahrang hnenah ka feh ding. Curuangih ka thih ahcun ka thi ko pei,” a ti. Esther hi Judah nunau a si ko nain a miphun siatsuah ding thu a theih le vete’n miphun a duhdawtzia kan hmu thei. Thih ding cu a ṭih ko ding nain a ṭul ahcun a nunnak liam ding hi a poi lo, a ralṭhatzia ih lawm le upat tlak rori a si. (Hinah rawl-ulnak thu thawn peh aw in tulai Laimi zumtu tampi ih kan rawl-ul daan hi ruatṭhatsal a ṭha tiah ka ruat. Kan rawl-ul daan pawl hmun tamnawn ah kan zoh rero tikah Pastor pakhat ih a sim dahmi vekin kan rawl ei caan kan ṭhawn aw men a si lo maw? tiah ruah ding a um. Rawl-ul thlacam timi hi “Pathian thawn pawlkom ruangah rawl ei ding hngilh ko in caan a hmang tinak sawn a si”. Esther ih ti daan cu nithum sung zianghman ei lo le in lo khi a si. Rawl-ul thlacam ṭheutu pawl ruatṭhat ve hnik uh law).

          Cuticun Esther cu nithum hnu ah hnipuan mawizet hrukin siangpahrang bawinu thuam pawl thawn a cei awk hnu ah siangpahrang bawipa ih inn luhnak ah a lut. Siangpahrang bawipa inn ih luh ding cu Esther hrangah ṭihnungza ngaingai a si. Siangpahrang innpi le a dai ṭhepṭhep. A ke feh thawm hman a ringzet tiah a ruat aw ko ding. Ziang a va si khalle siangpahrang bawipa in a el ahcun a nunnak a cem ding cu a si tamai. Cutin Siangpahrang bawipa hmaiah cun a va thleng. Esther thinlung sungih a ruah rero mi cu siangpahrang bawipa in a sui kianghrol a thlir lo ahcun a hrangah caan netnak a si thlang, ti a si ko. Curuangah a mithmai a nuam thei hrimhrim lo, riahsiazet mithmai pu in a um. Zaangfahza ngaingai a si.

          Siangpahrang bawipa hmai ahcun ngam dok, ngam dok loin a va ding. Siangpahrang Zerxes (Ahasueras) cun a hei zoh taktak thlang. Esther cu a khur thlurhthlo phah ko ding. Siangpahrang cun a duat zetmi bawinu Esther mithmai nuam lozet cu a hei hmu. Esther khal cu a thaw hman a thawt ngam cuca lo. Thihnak horkuam sung zawh laifang vek a si ko. A rinsan ding um sun cu Siangpahrang bawipa in a sui kianghrol thlir ding lawngte hi a si. Cumi lo cu amai’ hrangah luatnak ding lamzin a um nawn lo rori si ko. Culaifangah siangpahrang Zerxes in Esther ih ruahban lopi’n a sui kianghrol cu a hei thlir ngaiangai. Esther ih thinlung sungah cun lungawinak hlir in a khat ko. A thawpi nasazet in a suah thei vurvo thlang. Zaran mi menmen si sehla a pet, a khir nasa ko ding. Asinain siangpahrang bawinu a si ve tikah a sup aw ṭunṭo ve ko ding. A thinlung sung ihsin a biakmi a nung Pathian a thangṭhat ngaingai. A thinlung muril ah Pathian a rinsannak le a mipi pawlih rawl-ul thlacamnak an neihmi hi a lak a si ta lo. Pathian in a takin a famkimter tluk in a ruat aw ko.

9

          Cuih hnuah siangpahrang in thu a sut phah in hitin a ti: “Duhhniangte, na duhmi ziang a um, i sim aw? Na duhmi a um a si ahcun ka ram hrekkhat tiang lak aw, ka lo pe ding” tiin. Mangbangza ngaingai a si. A hmaisa cun thih le nun karlak ah a ding ko na’n atu ahcun a duhmi dil theinak lawng si loin a rampi hrekkhat tiang ngah theinak caanrem a ngah thlang. Mi zaran thusau ruat thiam lem lo hrangah cun ziangkim mai’ duhvekin hman thluh, lak thluh ding caan a si ko. Asinain Esther cu fimnak dikzet a nei ti sehla kan palh lo ding. A duhmi ziang a si ti a sim lohli lo. A simmi cu hitin: “Ka bawipa, na lung a lo tong ih na lungkim ahcun tuihzan ah nangmah le Haman rawl ei ding ka lo sawm” tiah awka neemte’n hnohzetin a vun ti cun siangpahrang bawipa a thinlung sungah ziangtluk in a lung a awi! A duhdawtzetmi siangpahrang bawinu in thupizet ah in ret a si hi, tiah ruat in a lung a tong ngaingai. Nauhak si bang sehla a khir, a pet ciamco mai ko ding. Curuangah Haman kha zamrang zet in ra dingah a ko ter hngai.

          Cuih zaan ahcun Siangpahrang bawipa le Haman te pahnih cu Esther ih timtuahmi zaanriah thawzet ei phah, sabitti thawzet in phah in an thin a nuam nasa. Cule Siangpahrang cun sun ih a ṭongmi kha vun mang sal in: “Esther duhhniangte, na duhmi i sim hnik, ka ram hrekkhat tiang ka lo pe ding” a ti lala. Asinain Esther cun hni siamsi tein a um ih fimkhur zet in ‘thaizaan ah zaanriah ei ding Haman thawn ka lo sawm duhbet ih cutikah ka lo sim leh pei cu’, tiah tikcu caan dangah a hei ṭhawn sal lala. Cutin a duhmi vun sim lohli lo cu Siangpahrang bawipa thinlung sungah ka nupi in ziang a duh pei tiah theih duhnak in a khat sinsin. Esther in le a sim duh hrih fawn lo. An kiangah Haman le um fawn tikah a theih duhmi cu cil dolhsal bangin a sup aw dukdi sal.

          Culakah Haman khal cu amah le amah a hei uar aw zet ve. Inn a thlen cun a nupi a hei ko ih hitin a porh awzet phahin a ṭong: “Mi dang tampi lakah Esther siangpahrang bawinu in keimah lawng Siangpahrang bawipa thawn zaanriah ei dingah in sawm so khaw” tiah a sim. Midang sawm lo, amah lawng sawm a si tikah amah le mah a uar aw ngaingai. Asinain Judah pa Mordekai thu a vun ruah/mang lohli caan ahcun a thin a nuam thei hrimhrim lo. A nupi Zeresh a sim tikah a nupi in, ‘thaizing ah siangpahrang hnenah na sim pei ih Mordekai thlainak dingah pi sawm sarih le pi nga saang in na tuah pei cu!’ tiah a vun hnem sal tik ahcun a thinnuam leh sal ngaingai ko ding.

          Asinain thaizing khua a van cun Siangpahrang bawipa in Mordekai kha upatnak a co ter timi thu a thang. Mangbangza ngaingai thilcangmi a rak si. Haman in thah a tum rero lai ah Mordekai cu hi tlukin siangpahrang ih cawisan a co hi mangbangza a si. Ziangah hitin a cang thei? Thu um daan cu hitin a si: Siangpahrang cu zaan a itthat thei lo ruangah zing khawvang vete’n a tlangsuak pawl kha a ukmi ramsung ih hnaṭuanmi thu hminsinnak cabu kha a siarter. Cutin an siar laiah siangpahrang phiar ih thah a tumtu amah kiltu tilpermi pahnih Bigthana le Teresh cu Mordekai ruangah an kai ngah ih siangpahrang an that ngah lo timi thu an siar ngah ih a thei. Curuangah tlangsuak pawl hnenah “Cuih Mordekai cu nan sunloih zo maw?” tiah a hei sut hngai. “Kan tuah hrih lo,” an vun ti tikah culaifangah Haman cu siangpahrang inn tual sungah ah a thleng ve.

Haman ih thinlung sungah Mordekai thah theinak dingah siangpahrang hnen thu dil dingin a ruat rero laifang a si. Cuihtlun ah Mordekai thlaithanak ding khal a tuah thluh zo. Culaifangah Siangpahrang in ‘ra lut seh’, timi thupek a thei ih Siangpahrang hmaiah a va lut. Siangpahrang cun, “Upatnak ka pek duhzetmi pakhat a um. A hrangah ziangso ka tuah ding” tiah Haman hnenah a sut. Cutikah Haman in cuih a sunloih duhmi cu keimah siar lo bak zodang hman a si lo ding tiah a ruat aw. Curuangah, “Siangpahrang bawipa, upatnak na pek duhzetmi pa hrangah cun na siangpahrang thuam le nangmah ih to ṭheumi rang le na sui lukhuh lak suak ter aw. Cule na kuthnuai bawi pawl lakih upa bik pakhat in cupa cu na thilthuam pawl cun thuam ter sehla na rang parah toter in khuasung in rang cu hruaisak seh. Cule na kuthnuai bawipa cun an feh phah ahcun, ‘Siangpahrang bawipa in upatnak pek a duhmi parah upatnak a pekzia hi zohhnih uh,’ tiah au phah vivo seh,” (6:6-9) tiah amai’ duh daan cu famkim takin a hei sim ve.  

Siangpahrang cu lungawizet in, “Khailaw, Haman, Judah mi kotka kiltu Mordekai hrangah na simmi vek cekci in sunloih pek ding tawlrel hnik law” a vun ti cun Haman hrangah a tuarharza zet ding. Thah tengteng dingih a duh zetmi pa cu sunloih ding a rak si riangri aw. A thinlung sung ahcun a tuar har zia cu a mak lawlaw ko ding. Duh lo khalle siangpahrang thupek tifamcu el theih a si fawn lo, a hei tuahṭul tengteng kha a si mai. Culawng hman si lo, “Siangpahrang in upatnak pek a duhmi parah upatnak a pek zia hi zohhnik uh,” tiah au phah ding a ṭul hrih. Cuti ih au ding tiang amah Haman rori ih a suahpimi rori a si fawn hngehnge. Mah le mah kan rin aw in khaisan kan duh tuk khal hi tlakniamnak le pal betmi conak ah a cang riangri ṭheu a si hi. A poi thei nasa… ziang tiṭha.

          Cuticun duh lo cingin Mordekai sunloih upat peknak ah khua sung a helpi ih a baangzet laifangah zaanriah ei dingah cun pok a ṭul ih Esther hnenah siangpahrang thawn an hei pan. Zaanriah an ei rero laifang ahcun Siangpahrang bawipa cun Esther hnenah thu a kam cia vekin thu a hei sut lala.

          Hinah cun Esther in Judah mi thiisen ziangtluk tiang a sen ti ralṭhazet in a langternak kan hmu. “Maw ka bawipa, tangdornak thawn ka lo dilmi i pek tum a si ahcun, ka nunnak le ka miphun pawl ih nunnak hi in zuah hram aw, ti ka lo dil a si. Ka miphun pawl le keimah hi thah thluh dingah phiartu an um; kannih hi siatsuah thluh ding le kan ci a hmit thluh thlang ding a si. Sal ih zuar ding lawng si nungla cu siangpahrang bawipa zianghman hnahnawhnak pek loin daiziar in ka um ding nain, atu cu cuvek a si lo; kan ci ih hmit thluh ngaingai thlang ding, kan thi thluh ngaingai thlang ding a si”, tiah a dinhmun kha fiangtein a sim mai thlang.

          Cuveten siangpahrang bawipa cu a thin a heng tuk ih “Cubang tuk thil a tuah ngamtu cu zo a si? Khui ah so a um?” tiah a hei sut. Esther khal cun ralṭha huaisen zet in “In raltu le in hremtu cu hi miṭha lo pa Haman hi a si” tiah a sim ve ta mai. Nithum sung rawl ul in a um ruangah a taksa thazaang lam ahcun a derdai zetmi a si kona’n a thinlung lam ziangtluk in a cak  ti hi fiangten kan hmu thei. Ralṭha pawlih lungput a neihzia kan hmu thei. Curuangah a ralpa cu zobik a si tiah ngamzetin a kawhhmuh ngam mai a si cu.

          Siangpahrang bawipa cu a thin a heng tuk, a mak lawlaw si ko. “Hi pa hin ka innsung le ka hmaika rori ah siangpahrang bawinu a kaihrem tum maw si?” tiah thinhengzet in a au ciamco (7:8b). Cutin siangpahrang mithmai umzia a zoh ringringtu a kiltu pawlin Haman ih hmai cu an khuh. Cuih a kiltu pawl lakih Harbonah timi pa in, “Siangpahrang bawipa ih nunnak a hum suaktu Mordekai thlainak ah tiah ah Haman in a inn ah thliahthahnak hman a tuah thluh zo sokhaw. Cuih thlaithahnak cu pi sawnsarih le pi nga a sang a si,” tiah a sim (7:9). Siangpahrang bawipa cu a thinheng tuk ruangah cuih thlaithahnak parah Haman hi va that uh, tiah thu a pek. Cule Siangpahrang in Haman ih neihmi inn le thilri hmuahhmuah cu Esther hnenah a pe thluh. Esther khalin Mordekai kut ah a ap thluh ve.

          Cuih hnu ahcun Esther ih ṭuanvo a ṭhehzo tiah kan ruat ahcun kan palh ding. Esther thuanthu hi atu ah a ṭhat hram a thok fang a si. Esther le Mordekai te komkhawm in Haman ih thusuahmi Judah mi pawl phiarnak siangpahrang thupek cu Haman a um nawn lo na’n an ram pumpuluk ah kuat a si thluh zo. Ram sungah cuih thuthan cu a karhzai thluh zo. Curuangah Judah mi zate in Adar thla ni 13 ahcun thah thluh an si thlang ding. Cuih thu ruangah Esther cu siangpahrang bawipa hmaiah a kun ih cuih thupek cu bal sal dingah a dil. Asinain siangpahrang thupek cu bal sal theih a si nawn fawn lo. Curuangah Judah mi pawlin mah le mah humhimnak tuah a theih tiah thupek thar a suah bet.

          Hi hmun ahhin Mordekai ih sinak dinhmun le Esther ih thil tawlrel a thiamzia kan hmu thei. Siangpahrang hnaṭuantu thilthuam thawn rang parah to in rinsan tlakzet ih hna a ṭuantu Mordekai hi Susa khuami pawl in an upat ngaingai. Esther siangpahrang bawinu khalin siangpahrang ih thupek cazual cu ramsung hmuntin ah zamrangzet in zemdarh dingah ca a kuat.

          Cuticun siangpahrang thupek hmaisanak vekin thah a tuar dingmi Judah mi pawl cu an lam ah Mordekai le Esther an ṭang a si, timi thu an theih tikah an tha a tho ngaingai. Curuangah anmah thah dingih a ra mi an ral thawng sawmsarih le thawng nga pawl cu an do neh thluh. Ral pawl khal in Judah mi pawl thah dingin an tum nawn lo ih upatnak an pek riangri leh tariai.

            Esther cu siangpahrang kiangah um in a ṭulmi hmuahhmuah siangpahrang lungkimpinak thawn a ralpa Haman ih fapa pahra le Susa khua sungih um Haman thawn a pehparmi pohpoh an that thluh. Cuih ni cu Adar thla ni 13 ni a si. Thungaite ti ahcun cuih ni ah Judah mi zate thih thluh ding ni kha a si.

          Esther ruangah Judah mi pawl thihnak ihsin an luat ih tlunah an ral pawl tlunih an nehnak ni ah a cang. Curuangah Adar thla ni 14 ni ah lungawi puai tumpi an tuah. A hrek cu ni 15 ni tiang nomnak puai an pehzom vivo hrih. Thihnak ihsin an luat ni a sisi, nomnak puai tuah ding hrimhrim a tlak ko, tiah an ti ih a nuam thei bikin nomnak thawn caan an hmang. Cutin cumi puai ni ahcun Judah mi pawl pakhat le pakhat lungawinak laksawng an pe aw cel cel ṭheu.

          Cuih ni ihsin thokin Purim puai hi Judah mi pawl hrangah thupek tluk ah a rung cang. Baibal in, “Haman in Judah mi pawl siatsuah duh ah le an ci ih hmih thluh duh ah ‘Purim,’ timi ‘camcawhfung’ a rak zuuk. Sikhalsehla Esther cu siangpahrang hnenih a feh ruangah siangpahrang in thu a pek ih Judah mi pawl hremnak ah a timi cu amah Haman in a tuar riangri; amah le a fapa pahra pawl cu thlaithahnak parah thlai an si. Curuangah Judah mi pawlih an tuahmi puai cu, ‘Purim’ an ti”. ‘Purim’ ti cu “Camcawhfung,” tican a si, tiah kan thei thei.

          Cuih hnu ahcun Modekai ih tawlrelmi bangin Judah mi pawl cu kumtim pelh loin Adar thla ni (13) ni ah Purim puai (feast of Purim) an tuah ringring ṭheu. Siangpahrang bawinu Esther ih tuahmi pawl hi hlawhtlinnak thawn a net thei ruangah Judah mi pawl in ziangtik khalah an hngilh thei dah nawn lo. A fimzet tiah an lawm tlak hrimhrim a si. Siangpahrang bawinu a siih thu a neizet ve. Curuangah Judah mi pawl tesinfa tiang Purim puai tuah ringring dingah ca thawn thu a cah ta hngai. Cuih cakuat sung ahcun Judah mi pawlih daihnak le humhimnak hrang thlaza camnak a telh ih, rawl ulhnak le riahsiatnak caan hrangih daan an neih cia mi vekin Purim puai ni pawl cu feltein an tesinfa san tiangin a tikcu caan ah hmang dingah thupeknak tla a telh. Esther hi ziangtluk thu a nei thei ti langfiangnak a si. Esther le Purim puai hi ṭhen a theih dah lo dingmi Judah pawl ih thuanthu mawite pakhat a si.

(Hminsin: Himi “Purim puai le Bawinu Esther” thu hi Baibal sirhsan in siar nuam dingin le siar paih ding zawngih nganmi a si. A palhnak a um ahcun cangantu ih thiam lo le famkim lo ruangah a siih in ngaithiam hram uh).

Duhdawtnak le duhsaknak thawn,

Dr. CJ Hrang Hmung

(Vankau Arsi Magazine, Vol. 11, No. 2, November 2008)