FALA HIM HRINMI FA (VIRGIN BIRTH)

Baibal Caanghril:

“Fala him pakhat in fa a von dingih fapa a hring ding” (Matthai 1:23a).

December thla kan thlen cun Bawi Jesuh suahnak thu hi kan nun ah a caambikmi thu a si ṭheu. Mi hrekkhat in Bawi Jesuh suahnak thu thawn peh aw in a phunphun in an buaipi. December thla susngah a suak lo, December 25 ni ah a suak lo tvp. a phunphun in an buaipi rero. Zumtu mi tampi cun a suahni le thla hnakin “kan hrangah a suakmi rundamtu Bawi Jesuh ah kan buaipi sawn”. Leitlun misual nangmah le keimah hrangah kan sual tlen dingah a rung ṭum timi hi thupi ah kan ret sawn a si. Kanmahte’n misual kan sinak ihsin kan luat thei lo ruangah rundamtu kan ṭul. Cumi kan ṭulmi rundamnak hna ṭuan dingah Bawi Jesuh a rung ṭum. Curuangah Bawi Jesuh suahnak hi kannih zumtu pawl hrangah a thupi ngaingai a si.

          Pathian thu hi pakhat lawng a si ko. Sikhalsehla minung pawlin kanmah le hmuh daan, theih daan, zir daan ihsin a phunphun in simfiangnak kan tuah ṭheu. Curuangah Baibal cun a sinak, a sining te’n a um ko nain kanmah le duh daan cio in simfiangnak kan nei ih kan zirh aw vivo. Cuticun hmuh daan a phunphun a um. Zirh daan a phunphun a um. Asinain kan theih ding a ṭulmi pakhat cu thuhla pakhat hi kanmah pom daan lawng hi a dik bik ringring lo ih a sual thluh ringring lo ti hi kan theih cio ding a thupi ngaingai.

Christmas caan ih thu buaipi ṭheumi tampi sungah Fala Him hrinmi fa (virgin birth) thuhla khal hi tuisan hrangah thubuai pakhat a rak si ve. Himi Fala Thianghlim hrinmi fa thu thawn peh par aw in mallai zoh cio dingah ka lo sawm.

1. Fala Him Hrinmi Fa (Virgin birth)

          ‘Fala him pakhat in fa a von dingih fapa a hring ding’, Fala him hrinmi fa thu thawn peh aw in Baibal sungah kan hmu theia si. Mari cu Jesuh a von lai ah fala him pakhat a si tiah kan hmu (Mat. 1:18-25; Luk. 1:26-38). Sikhalsehla Marka, Johan le Paul ih nganmi cakuat pawl sungah fala him hrinmi fa (virgin birth) thuhla nganmi a um lo. Himi Fala him hrinmi fa thu cu AD 390 kum Tirhthlah pawlih thurin (Apostles Creed) ihsin pompi mi thu a si. Kum zabi 18 tiang himi thuhla ah buainak zianghman a um lo ih Roman Catholic, Orthodox le Protestant kawhhran pawlin an pompi thluh cio mi a si. Muslim pawl khalin Jesuh cu fala him hrinmi fa a si zia an pom ve.

2. Fala Him hrinmi fa ruangih thuhla ummi pawl.

          Himi Fala Thianghlim hrinmi fa thuhla hi Kawhhran hramthok pek ahcun zianghman buainak a rak um lo. 325 kum Nicea khua ih nemhngetmi “Nicea Thurin” (Nicene Creed) sungah cun Fala him hrinmi fa thuhla fiangzetin a lang lo. Kan sim zo vekin ‘Tirhthlah pawlih Thurin’ (Apolstles Creed) sungah, “Jesuh Khrih cu Thlarau Thianghlim thawngin Fala Thianghlim Mari in a von ih a hring” tiah phuan a si. Cuihsin thok in kum tampi sung buainak a um lo. Bawi Jesuh cu fala thianghlim hrinmi fa a si tiah pompi cio a si. A pompi lo tu hrangah khal himi thu in buainak a suahpi tuk lem lo. Mi tampi cun “Bawi Jesuh cu Pathian fapa taktak a si (divinity); Minung taktak a si (humanity); Amah cu minung hmuahhmuah rundamtu a si (savior) tiah kan pom hnu ahcun khui ihsin a suak timi thu ah buaipi ding a um lo” tiah tluang zetin an pom.

          Sikhalsehla Bawi Jesuh ih suahkehnak (geneology) thu thawn peh par aw in buainak a suak. Kum zabi 19 hnu a thlen tikah Baibal ih simmi vekin zumtu pawl hrangah cun buainak zianghman a um lo. Asinain fimthiamnak a karhzai vivo ih thuruahnak a sang deuhdeuh tikah Bawi Jesuh ih suahkehnak thu ah thusutnak a rung suak. Fundamental thu pom daan ahcun Baibal ih nganmi vekin a cekci in an pompi thluh. Bawi Jesuh minung taktak a sinak thu le Pathian taktak a sinak thu cu Baibal sungih ummi vekin elnak um loin an cohlang thluh. Liberal thu pom daan ahcun Bawi Jesuh ih suahkehnak thu zoh tikah buainak a um thei tiah an ruat. Curuangah Bawi Jesuh ih suahkehnak hnakin ‘Thlarau lam ih a taknak le thucah sawn an thupit ter’. Ziang a si khalle tuni tiang Fala him hrinmi fa thu hi thupizet ih a ruattu an um vekin zianghman poi a ti lotu khal tampi an um ve a si. Mah le pom daan cio in a um rero ko.

3. Ṭongfang um daan mallai in.

          “Virgin” timi ṭongfang hi Hebru ṭong in “almah” timi ṭongfang ihsin a ra. “Almah” ih sullam cu “fala no te, pasal nei thei zo dinhmun, nupa pawl aw thei zo” tinak a si. Grik ṭong in “parthenos” ti a siih a sullam cu “a thianghlim/ a him” tinak a si. Isaiah 7:14 sungah “Nunau no pakhat in fa a von ih fapa a hring dingih a hminah Immanuel tiah an sak ding” tiah a um. Hinah hin a ṭongfang hmanmi cu “almah” a si. Matthai sungah cun, “Fala him pakhat in fa a von dingih fapa a hring ding, a hmin ah Immanuel tiah an ko ding” (1:23) tiah kan hmu thei (zohṭhim: Luka 1:26-38).

4. Falam Him hrinmi fa thu ah hmuh daan

(a) “A cang thei lo, Ka pom thei lo” tiah a pomtu pawl ih hmuh daan:

          (i) Thuanthu phuahcop le uar tuk thu men a si.

          (ii) Fala him sinak a sawh ngaingai lo. Isaiah in “almah” a tiih Matthai le Luka in “parthenos” tiah an hmang ruangah a bang aw thei lo. An dang aw veve a si.

          (iii) Tirhthlah pawlih thusimmi sungah a tel lo. Cun, Paul in ‘nunau sungih sin a suak’ timi lawng a hmang (Gal. 4:4). Zumtu hmaisa pawlih an thucah muril cu ‘fala him hrinmi fa’ thu a  si lo, ‘a thosalmi Jesuh Khrih” thu a si sawn.

          (iv) Jesuh cu milai taktak a si a ṭul. Pa a nei lawngah milai taktak a si thei.

          (v) A pa cu Josef a si tiah a suahkehnak ah le hmundang ah a um vivo (Mat. 1:24; 13:55; Luk. 2:27 etc.)

(b) “A cang theimi thudik a si” tiah a pomtu pawlih hmuh daan:

          (i) Baibal sungih ummi thu hi rinsan tlak an si thluh.

          (ii) Thukam thar sungah a lang ciamco lo na’n pomtlak a si. Ziangahtile hivek thu hi ngan not rero dingah a mawi lo. Fala him hrinmi fa tiah vei thum lai ngan a si zo ih ngan bet vivo a ṭul nawn lo.

          (iii) Cabu dang sungah siar dingin nganmi a um. Ṭhimnak ah Kawhhran hruaitu hmaisa a simi Ignatius (AD 110) le Justin Martyr (AD 150) pawlih nganmi cabu sungah ngankhum in a um.

          (iv) Pa ngaingai a ṭul tengteng lo. Nu le pa tisa duhnak thawngin neihmi fa cu sual cia a si. Pathian fapa sinak ah Pa um ding a ṭul tengteng lo, Pathian in ziangkim a ti thei. Pathian diktak a si ruangah minung vekin si tengteng a ṭul lo.

          (v) Kawhhran hmaisa pawlih an thupi ter mi Thurin/thupom ah fiangten a um ruangah rintlak a si.

Thunetnak.

          Asile zumtu u le nau pawl, Fala Him hrinmi fa (virgin birth) hi kan pom tengteng ding a ṭul maw? Himi kan pom lo ahcun kan hrangah rundamnak kan sung pang pei maw?  Minung cu zohman kan famkim lo, kan famkim thei dah lo. Fala him hrinmi fa thu ah kan pom le pom lo timi thu hnakin a thupi sawn pakhat a um. Cumi cu “Jesuh Khrih cu Pathian fapa diktak a si tiah kan zum, kan pom ih in rundamtu a si” tiah kan zummi hi a si. Nang le kei misual pawl in tlen dingah Bawi Jesuh a suak timi hi a thupi mi a si. Sikhalsehla Jesuh Khrih cu keimah i rundamtu a si tiah kan pom thei lo ahcun Baibal zirhmi thu thawn a kalh awmi kan si pang ding phan a um. Curuangah a famkim lomi minung le a famkim ringringmi Pathian karlak ah pehzomnak kan neih thei salnak dingah minung sinak lakin a piang. Minung ah a cang. Misual rundamtu a si. Cutin minung le Pathian sinak famkim a neitu Bawi Jesuh cu ‘i rundamtu a si’ tiah kan nunnak in kan cohlang a ṭul. Pathian cu khui ihsin ziangtin a thok ti kan thei ban lo. Kan thei ban tum khalle kan aa deuhdeuh ding. Asinain Pathian a um taktak timi kan zum. Cuih zumnak kan neihmi hi a sunglawibikmi a si.

Duhdawtnak le duhsaknak thawn,

Rev. CJ Hrang Hmung, DMin., PhD (Dev. Adm.)

PCU, Manila, Philippines.

07/12/2013|11:50pm.