Baibal Sirhsan: 1 Timote 3:1-16
Leitlun kan tlanlen
caan tawite sungah kaihhruai awknak hi a thupizetmi a si. Mibur tawkfang
umkhawmnak hmun ahcun kaihhruai awknak um ding hi a ṭul
tengteng mi a si. Khawtlang nun ah siseh, Kawhhran le pawlkom a phunphun ah
siseh, kaihhruai awknak a ṭhat cun cuih
khawtlang, Kawhhran le pawlkom pawl a ṭhangso
thei ding. Cuvek ṭhiamṭhiam
in Kawhhran sung khalah kan kaihhruai awknak a ṭhat
a si ahcun kan ṭhangso tengteng ko ding.
Curuangah kaihhruai awknak thu thawn tuisan ah a phunphun in zirh awknak a ummi
sungin 1 Timote bung 3 sungah Paul in Timote hnenih a zirhmi thu thawn peh aw
in zoh tlang cio uhsi. A famkim lo zet ding nain kanmah le Kawhhran ciar kan
kaihhruainak hrangah ṭhathnemnak mallai in pe
theitu a si ko ding tiah ruahsannak ka nei.
Kawhhran Pastor (3:1-7)
‘Pastor’ timi ṭongfang hi Mirang ṭong
a siih ‘Bishop’, ‘Pastor’, ‘Elder’, ‘Presbyter’ le ‘Deacon’ tiah a phunphun
khal in hman a si ṭheu. Baibal sungah ‘Pastor’
timi ṭongfang cekci a hmannak a um lo. Tuisan
lam ahcun Minister tiah kan hmang lar zet. Lai ṭong
cun a olnak in ‘Tuukhal’ tiah leh a si ṭheu ih a
tlangpi thu in ‘Pastor’ tiah kan hmang thluh deuh bik.
Ṭongfang sullam simfiangnak[1]
1.
Bishop
– Mirang ṭongfang a siih ‘overseer’ ti
khalin an ko. Grik ṭongfang ‘episkopos’ timi ihsin a rami a siih a
sullam cu ‘hohatu’, ‘zohdiktu’, ‘kilkhawitu’ tinak a si.
2.
Pastor
– Grik ṭongin ‘poimen’ ti a siih a sullam cu ‘tuu khaaltu’, ‘tuu cawmtu’ tinak a
si. Mirang ṭong cun ‘shepherd’ timi thawn an bang aw.
3.
Elder
(Upa) – Grik ṭong in ‘presbuteros’ ti a siih a sullam cu ‘upa deuh’ tinak a si. Mirang ṭong in ‘presbyter’
ti khalin kawh a si.
4.
Deacon
– Grik ṭong in ‘diakonos’ ti a siih a sullam cu ‘cawmdawltu’, ‘riantu’, ‘hruaitu’.
‘kilkhawitu’ tinak a si. Kawhhran sungah a ṭongfang
kan hman tikah Kawhhran upa tiah hman a rak si ṭheu.
Himi zawn ahhin riantu, hruaitu timi pawl hi thu neihnak thawn pehparin
tarlangmi si sawn loin dinhmun niamnak ihsin midang a riantu ding an si, timi
langter duhnak a si sawn. ‘Jesuh in a dungthluntu pawlih ke a kholhsak’ timi
sullam cu ‘Jesuh hi a niamnak hmun ihsin a dungthluntu pawl parah tangdornak
thawn riantu a sinak thu a zirh’ tinak a si (Joh. 13:11-16). Jesuh Khrih hi leilungmi
hmuahhmuah hrangah ‘sal sinak dinhmun ihsin hna a ṭuan’
ti langfiang ternak a si.
Cumi lo a dang
pakhat hmanhrihmi cu Grik ṭong in ‘doulous’ ti a si. A sullam cu ‘sal’,
‘hnen-um’ tinak a si. Sal/hnen-um cun amah thuthu in hna a ṭuan thei lo. A bawipa ih duh daan vekin hna a ṭuan a ṭul. Cuvek ṭhiamṭhiam in ‘deacon’
timi sinak hi ‘doulous’ timi ṭongfang um daan in kan sim asile Jesuh Khrih hi a
Bawipa ih a rettu, sal vekin Jesuh a riantu tinak le Kawhhran sung khalah
sungtel mipi pawl kha tangdornak thawn a riantu tinak a si.
Thukam Hlun
sungih Pathian mihman, mithianghlim pawl hi riantu/siahhlawh tiah kawh an si ṭheu. Moses cu Pathian ih siahhlawh a si (1 Siang.
8:53; Dan. 9:11; Mal. 4:4). Cuvekin Joshua, Kaleb (Josh. 24:29; Mipum. 14:24),
Abraham, Isaak le Jacob pawl khal siahhlawh tiih theihmi an si (Daan. 9:27).
Cun, profet pawl khal siahhlawh an si (Amos 3:7; Zek. 1:6; Jer. 7:25). Khristian
pawlin kanmah le kanmah mi thupi, mi ropi tiin kan porh-aw theinak cu “Pathian
le Jesuh Khrih ih riantu” kan sinak ruangah a si. Mi zovek ih nautat le
hmuhsuammi kan va si khalle Pathian le Jesuh Khrih ih riantu/sal/siahhlawh si
hi cu hmin thupi, sinak thupi le Pathian hmai ih dinhmun sangzet a si. Pathian
hmuh daan le minung kan zoh awk daan a bang aw lo.
Ṭongfang hman daan
Bishop (Overseer - Gk. Episkopos) le Upa (Elder/Presbyter
- Gk. Presbuteros) timi hi kan
Baibal (Thukam Thar) sungah cun sinak bangrep, sullam bangrep in mi pakhat
parah a hmang thleng rero tiin kan hmu thei (Tirh. 20:17, 18; Titas 1:5-7; 1
Pit. 5:12; 1 Tim. 3:1-13; 5:17-25). “Bishop” timi hi Grik mi Khristian pawl
umnak hmun ih hmanmi ṭongfang deuh a si. Grik
pawlkomnak miburpi ih an hotu, hruaitu, uktu bawi le zirhtu pawl cu ‘bishop’
tiah an ko. Curuangah thlarau lamih anmah hruaitu le kilkhawitu pawl kha Bishop
an ti deuh bik. Judah Khristian pawl umnak hmunah Bishop hnakin Upa (elder) timi ṭong
an hmang tam deuh. Himi hi an biakinn ‘Sinakok’ ih an hruaitu upa pawl an
kawhnak ṭongfang a si.
Curuangah
‘Bishop’ le ‘Upa’ cu bang-aw in an hmang ih an hnaṭuan
ah hiti’n an ṭhen.
a.
Kawhhran
kilveng humhimnak (Protecting the Church)
(Tirh. 20:17, 28-29; 15:6ff),
b.
Kawhhran
zirhnak (Teaching the Church) (1 Tim.
5:17-18; 3:2; Titas 1:5, 9),
c.
Kawhhran
kaihhruaitu (Leading the Church) (1
Thess. 5:12-13; 1 Tim. 4:14; Titas 1:2; Jeim 5:14).
Tirhthlah (Dungthluntu)
pawl an thih ṭheh hnu neta lam ih Kawhhran
kaihhruai awknak hngetkhoh an neih vivo hnu ahcun District Council President cu
a thupi ngaingai. Cuihsin District Bishop (the
bishop of diocese) tiah a hmin kawh daan an remṭhat
vivo. Cun Presbyter timi Upa (elder)
khal cu puithiam ordain (Ordained
minister or priest) ah an can ter. Himi hnuai ah Deacon timi pawl an ret.
Cuticun Kawhhran sungih hnaṭuan daan cu Bishop,
Upa le Deacon tiah phun thum ṭhen in hnaṭuannak an pehzom vivo.
‘Kawhhran hruaitu
(Pastor) si a duh ahcun hnaṭuan ṭha duhtu a si’ (3:1) a ti tikah amai’
(hruaitu/pastor) duhmi hnaṭuan kha a si lo.
Jesuh Khrih ih fialmi hnaṭuan, Jesuh Khrih amah
rori a rak ṭuanmi hnaṭuan,
Pathian ram karhzai ter ding hnaṭuan, Pathian
hmin sunloihter dingmi hnaṭuan lawng a si a ṭul. Cuih hnaṭuan ṭuansuak theiding ahcun a thinlung takin ṭuan hiarnak (desire) a neih a ṭul. Mai’ duhnak hmuahhmuah tanta in Pathian duhnak
bangin ap awk mi si a ṭul. Cutik lawngah Pathian
hmanmi tuukhal ṭha a si thei ding.
Pastor ih neih ṭulmi
sinak pawl
Pastor[2] pawl
hi Kawhhran hruaitubik an si deuh ṭheu. Pastor timi
cu Pathian thuthangṭha karhzainak, zumtu pawl
kilkhawinak le kaihhruaitu hnaṭuan tumpi ṭuantu a si ih hruaitu pawl khal kawhhran kilkip ṭhansonak hrangih ṭuanvo
neitu an si ruangah sinak famkim (qualification) neih lo cun ṭuan a theih lo. Neih ṭulmi
sinak pawl thawn kim theih a ṭul. Khrih vekih a
nungtu le Baibal zirhnak bangih a kimmi si a ṭul.
Paul in Timote hnenih a tarlangmi Pastor le hruaitu pakhat hrangih sinak pawlcu
a tanglam pawl tla an si.
(1) Soiselnak nei lomi
‘Soiselnak nei lomi’ timi hi Grik ṭong
in ‘anepilemption’ a siih sualnak
hmuh ding um lo, a ral pawl ih soisel ding hmu lo tiah sullam a nei. Nuncan
ziaza le ziangkim ah zohṭhim tlak a siih mi hmuahhmuah
ih cawntlak nun neitu a si. Minung cun soiselnak nei lo taktak ti cu a um thei lo
ding nain neih mal dingin nunpi ding cu a theih a si. Cuih nun cu Pastor le
hruaitu cun a neih ding a ṭul hrimhrim.
(2) Nupi pakhat lawng a neitu
Kawhhran thuanthu ah himi sinak hin thubuai a suak ter.
Hmun hrekkhat ah Pastor le pastor lawng ṭhit aw ding
timi sullam in an lak. Hmun hrek ahcun nupi pakhat lawng a neimi ti a si
ruangah a nupi a thi khal le nupi dang a nei thei nawn lo, an ti. Hmun hrek
lala ahcun a nupi par ah rinsantlak in a nung ding. Innsang a buai ter lo ding.
Buainak a suak ahcun Pastor le hruaitu ih palh a si, an ti. Himi thu thawn peh
aw in William Barclay cun a thuhla um daan saupi in a ngan.[3] A.
T. Robertson cun Pastor pakhat in vei khat ah nupi/pasal pakhat lawng a nei
ding, a ti ve. Nupi nung cingin nupi dang neih tivek khal zoh mawi lomi a si.
Nupi/pasal neih thu ah amah hmanin a him lo ahcun a sungtel mipi pawl ziangtin
nun a zirh thei dingih thu a sim ngam ding?
(3) Rit theinak thil ih a sup aw theimi
Himi hi Grik ṭong in “nephalion” a siih nemnak, ralrinnak le
sup aw theinak timi sullam a nei. Pastor cun amah le amah cubang rit theinak
thil pawl hmang loin a sup aw thei tik lawngah zumtu sungtel pawl hrangah zohṭhim tlak nun a nei ding. Mi khal a zirh thei ding a
si. Rit thei thil a simi kuak, kuanza, khaini timi zuk le hmawm thilri a
phunphun pawl hmang lo hi minung hrangah a ṭha
bik. Hih thil pawl hi milai in siatsuahtu bik a si. Harzet ih kan ngah, kan
hawl mi paisa pawl a lakin cemtertu men an si. Pathian khalin a duh lomi a si
(Isa. 55:1-2). Curuangah Pastor le hruaitu cun zuk le hmawm le rit thei thil hi
sup aw thei lawng si loin hmang lo lawlaw a ṭha.
(4) A uk aw theimi
Grik ṭong in ‘sophrona’ a siih thinlung a dikmi,
thinlung thiangmi, cin le daan dikzet a neimi, amah le amah a uk aw theitu timi
sullam a nei. Ziangkim a tuahmi pawl hi olzawng ih tuah le ṭuan men si loin thu tampi le thuhla saupi ruat
ciamciam hmaisa ih mah le mah uk awk theinak a neitu a si a ṭul. Amah le amah a uk awk thei lo ahcun kawhhran a
hruai thei hrimhrim lo ding a si.
(5) Felfai zohrem ih a nungmi
Grik ṭong in ‘kosmion’ a siih mi pawlkom a thiamtu, ṭong mawi le mawi lo a thleidan thiam ih ṭong mawi a hmangtu, ṭuan
ṭulmi vekin a ṭuantu,
rinsantlak, mi dingfel tiah sullam a nei. A nun daan a felfai ih zoh mawi le
zoh remzet in a nungtu pawl a sim duhmi a si. Nuncan ziaza ah felfai a ṭul ih a thupi bikah sumsaw thu khalah felfaizet ih
hnaṭuan theitu si a ṭul.
(6) Mikhual a zohthiamtu
Grik
ṭong in “philoxenon”
a siih thinlung tluangtla mi, mi a bawm duhtu, duhdawtnak a neitu, midang pawl
upat a thiamtu timi sullam a nei. A innsang ah a lutmi mikhual zovek khal
mithmai panzetin zohthiamtu a si a ṭul. Thubuai
a kengtu mikhual a si khalle ṭhatein a tawlrel
sak thei ding a thupi. A tuurual pawl ṭhazetih
zohthiam ding hi a thupi ngaingai a si.
(7) Mi zirh
a thiamtu
Zirh thiam ih saya dinhmun a la theitu tinak a si. William
Barclay cun tuisun ah Pastor tampi in palhnak tumpi kan neihmi cu Baibal zir
duh lo le zirh thiam lo hi a si, a ti.[4]
Zirh thiam dingin zuam a ṭul. Zumtu siseh, zum
lotu siseh zirh ding ṭuanvo kan nei ruangah
thiam ko ih zirh thiam dingin zuam nasa a ṭul.
Zohṭhim tlakin nun a ṭul.
Zirhtu ih nun ah cawn tlakih nun a ṭul, tiah
Paul in Timote hnenah ralrin a peknak a si.
(8) Zurit hmangmi a si lo ding
Zurit hmang hi minung ih nuncan ziaza a siatsuahtu bik a
si. Zirit cun thil ziangkim kan tuahmi hi palhnak ah in thlenpi tengteng ding a
si. Pastor le hruaitu cun rit thei thil hrimhrim hrial tengteng a ṭul. Himi hi satan ih hriamhrei ṭhabik a si ruangah fimkhur le ralrin a ṭul ngaingai. Tuihsun ah zuk le hmawm, zurit thei
Pastor le hruaitu pawl cu kawhhran tampi in kan duh lo. Cu cing khalin a hmang
phah rero tu Pastor le hruaitu tampi an um thotho. A poizet a si. Hibang thil
hmang hi khawvel nun buaitertu a si ruangah ralring in hmang lo a ṭha bik (Puithiam. 10:9; Mipum. 6:3; Thuf. 23:31,
31:4; Jere. 35:6; Dan. 1:8; Luk. 1:15; Rom 14:21).
(9) Thinsuup aw
thei lo, midang thawn a to aw ṭheumi a si lo
ding
Pathian hmuihmel keng ih sersiammi kan si ruangah thinsuup
aw thei ding a ṭul zet. Mai’ minung pi a simi
midang thawn to aw loin rem teih um tlang ding hi a thupi ngaingai. Midang
thawn va to aw, kut le ke hmangin mi thong le thawi siseh, ngai nuam lozetmi ṭongkam sia le ṭha lo pawl
hmang lo ding hi a thupi zet. Cuhnak cun thinsuup aw in tangdor le ṭongnem hmang ih nunpi ding a thupi.
(10)
Lungnem le diahnak a duhtu
Lungnem a ti tikah thinsau in mi a ngaithiam theitu le
thinlung tluang le zaidam mi ti pawl tampi a tel thei. Thin tawi le thin siava
pawl a tel lo. Midang thong le vuak hmangtu khal a si lo. Daihnak thawn tangdor nun nei in
buainak a rehtertu a si ding. A tisa duhnak sup aw thei in a hleice in a ‘lei’
a sup aw thei ding a thupi zet. Jeim cakuat sung khalah lei hi a fate zetna’n ṭih a nung zia kan hmu thei (Jeim 3:5, 8). Kan Lai
pupa ṭongfim sungah “ṭong
kamkhat sia pi man” timi a um kha Pastor le hruaitu cun kan cing ringring a ṭha.
(11) Tangka duh tukmi a si lo ding.
Pastor pakhat a tluksia ter ringringtu pakhat cu tangka duh
tuk hi a si. Pastor timi cu Pathian hna ṭuannak
ihsin siar lo sumsaw ngahnak dang a nei lomi[5] a si
a ṭul. A fimthiamnak zate in Pathian riantu dingmi
a si. Pathian ih hrilnak ruangah himi hnaṭuan hi
a ṭuan thei. Curuangah Pathian kawhhran ih pekmi
tlun ah lungkim ding a si. Thlahlawh ngah ruangaih pastor ṭuanmi a si lo ding hi a thupi zet. Pathian ih hril
taktak mi cu Pathian in a cawm ringring ko. Pathian ih fialmi sawn cu zumtu
pawl an zumnak pitling theinak dingah zuampi ding le Pathian hna a ṭuantu pawl ṭanpitu
dingah hruai zuam ding a si sawn. Pastor tampi cu nun pek awknak taktak an neih
lo ruangah ei le in, hnipuan sinfen ziangkim ah an remcang thei ṭheu lo. Tangka duh tukmi a si lo ding nain kawhhran
khalin khopkham ih ngah theinak dingah tawlrel sak ding hi a thupizet ve.
Kawhhran hruaitu le sungtel pawlin mah le pastor ih ṭulnak
theipi in nasazetin ṭanpinak neih ve ding a si.
(12) A innsang ṭhatein
a ho theitu a si ding
Paul in, “Amah ih innsang hman ṭhatein
a kilkhawi thei lo ahcun ziangtinso Pathian ih Kawhhran a kilkhawi thei ding?”
tiah thusutnak a tuah (v. 5). Innsang a hoha theinak dingah dingfelnak, upat
awknak le duhdawtnak pawl hi a thupi zet. Pathian hnaṭuantu
a si vekin dingfelnak thawn nung in, a faate pawl nun a sim thiamtu a si a ṭul. Amai’ innsang hman a hoha thei lo cun midang nun
va sin ding ti hi cu thil ol a si lo. Innsang timi cu kawhhran fate pakhat vek
a si. Cumi hman ṭhatein a ho thei lo ahcun
Kawhhran ziangtin a hruai thei ding? Zohṭhimtlak
innsang a din tikah duhdawtnak thawn a khatmi, cin le daan ṭhate a neiih zalennak le nomnak thawn a khatmi
innsang si thei dingin zuampi a ṭul.
(13) Zumnak lam ah lung thleng pekte a si lo ding
Paul san lawng si loin tuih san khalah Pathian hnaṭuantu Pastor le hruaitu pawl cu zumnak lam ah lung
thleng pekte a si lo ding hi a thupi zetmi a si. Ziangahtile lung thleng pekte
cun a zumnak a hngetkhoh hrih lo. A zumnak khal a pitling hrih lo. Hmuhtonnak
khal a nei ṭha hrih lo, a nei mal tuk hrih.
Curuangah thubuai a um tikah a tawlrel thei lo ding, a tuar thei lo ding.
Culawng si loin a dinhmun parah mi in an porh, an lawm tikah hngalnak le
puarthaunak a suahpi lohli thei. Cuticun Satan ih hmanrua ah a tla pang thei
ruangah fimkhur a ṭul nasa. Satan ih hmanrua ah
a tla pang ahcun hnonnak a tong thei ruangah ralrinnak a neih ringring dinghi a
ṭulzet a si.
(14) Miseenpi ih upatmi
Pathian hnaṭuantu pastor cu
zumtu pawl karlak lawngah si loin zum lotu pawl thawn pehzom awknak khalah an
rinsanmi mi pakhat si ding a ṭul zet. Thuhla a
phunphun ruangah midang ih mawhthluk relsiatnak le soiselnak a tong thei ko
nain cubang pawl ruangah satan ih thawnginn ah tla pang lo dingin ralrin a ṭul. Thutak hawl in, dinpitu a si a ṭul. Khrih ih milai cun Khrih vekih a nun ruangah
nehnak cotu a si.
Pathian awi lomi senpi in an upatmi a si ding (a good
report form outside) a ti tikah Khristian zumtu pawl karlak lawngah si loin
zum lotu mi tampi thawn khal pawlkomnak a neih tikah midang pawlih upat tlakmi
si ding khal a thupi zet, timi langter duhmi a si. Khrih ih minung cun Khrih
bangih a nun ruangah nehnak cotu a si.
Kawhhran Upa pawl[6] (3:8-13).
Kawhhran kaihhruainak ah a pahnihnak hotu pawlcu Kawhhran upa
pawl an si. Annih khal hi Kawhhran hruaitu an si ruangah Pastor pawl vekin
sinak (qualification) neih an ṭul ve.
Deacon timi ṭongfang ih
sullam cu hmaisa lam ah kan sim zo ruangah kan rel bet nawn lo ding. Tirhthlah
6:1-7 sungah a hmaisabik Kawhhran upa (7) pawlih thuhla kan hmu thei. Pathian
thuthangṭha karhzainak hrangah, Kawhhran hnaṭuannak le kaihhruai awknak pawlah ṭuanvo an lak. Kawhhran Upa pawl cu ziaza ṭha a neimi le thinlung fel le thinlung hmanmi si ding
a ṭul. Zu in a hmangtu an si lo pei ih tangka a
duh tukmi khal an si lo pei..., a ti. Pastor pawlih neih dingmi sinak pawl hmuahhmuah
hi Kawhhran upa pawl khalin neih a ṭul ve
hrimhrimmi a si.[7]
Ziangahtile Kawhhran hnaṭuannak ah Pastor le
Kawhhran upa pawl cu hmunkhat ih hnaṭuan tlang
ringring dingmi an si. Pastor cu caankim hnaṭuantu
(full time) an si ruangah thlahlawh an sangih Kawhhran upa cu a lang hnaṭuantu (part time) an si ruangah thlahlawh an ngah lo.
Cumi lawng hi an dan awknak a si.
Nunau
Kawhhran Upa pawl (Deaconesses)[8]
Nunau Kawhhran upa pawl khal mipa Kawhhran upa pawl vekin
dinhmun dik neitu an si a ṭul. An sinak ding
pawl cu a bangrep thluh a si. Cuihtlunah Baibal thiam pawl ih simnak ah
Kawhhran upa ih nupi timi hi Nunau Kawhhran upa an si tiah ruahnak an nei. Nupi
le pasal kutkai aw in Kawhhran hna ṭuan tlangnak
ah a dik, a felmi nunau pawl an si a ṭul. Mi
relsia a hmangtu, si lo zawng ṭongkam a hmangtu,
mi rem aw lo dingih a tuahtu an si lo ding a thupi zet. Curuangah Baibal cun
‘ziaza ṭhami an si dingih, mi relsia ih ṭong tammi an si lo pei’, a ti (v. 11).
Tuihsan ah Kawhhran tampi in Nunau Kawhhran upa[9] an
nei vivo thlang. San thawn milin kan theithiam a ṭul
ngaingai. Hlailai bangin tongpa ṭang ih ṭan la in el a theih nawn lo. Khrih ah thleidannak a
um lo, timi kan hngilh lo pei ih mah le dinhmun te cio hi hmun pek awk thiam
dingin kan zir cio ding a thupi zet a si.
Kawhhran
sungih tlanlen daan (3:14-16)
Kawhhran
Kawhhran timi hi Hebru ṭong in Qahal
ti a siih Grik ṭong cun Ekklesia ti a si.
A sullam an bangaw ih “kawhsuakmi” lo le “kawhkhawmmi” tinak a
si.[10]
Hebru miphun pawl khalin an biaknak thawi’ pehpar aw in thurel khawm ding a um
tikah an kokhawm-aw ṭheu; tuucangki tum tahrat
in an kokhawm aw ṭheu ih cuih kawhkhawmnak cu Qahal
an ti. Grik miphun pawl hi khua pakhat khat ah thu tawlrelkhawm ding a um tikah
tlang-aunak an nei ṭheu. Cutikah khua mi pawl cu
thu tawlrel dingin an suak ṭheu. Hiti in an
kokhawm-aw ih an suahkhawm hi Ekklesia an ti. Jesuh Khrih khalin a
tirhthlah pawl kha hi leitlun thil le nunnak ah buai loin Pathian thil a simi
thlarau nunnak sawn ah a kokhawm. Cuih kawhkhawmnak cu a hrante ih va um,
leitlun khawvel thil si nawn lomi a si ruangah KAWHHRAN tiah kan tinak a
si. Jesuh Khrih in hiti ih Kawhhran a dinnak thu hi Matthai
16:18 ah a phuang kan hmu thei.[11]
Culawng si loin Kawhhran timi cu Pathian ih innsang (the household of God) a siih Grik ṭong cun ‘oikos’
an ti. Kawhhran timi cu inn kha sim duhmi si loin zumtu pawl hmunkhat ih
umkhawmnak hmun kha a sim duh sawnmi a si. Ṭong dang in kan sim asile Pathian
ih miphun, Jesuh Khrih ih ruangpum, Pathian ih innsang sungtel pawl an si.
Pathian innsang cu kumkhua in a nungmi kawhhran a siih cuih
kawhhran cu thudik hramṭohnak le a dinghngettu ṭhuam a si, a ti tikah kawhhran sungah zumtu pawl cu
hmunkhat te in sumsaw, thazang le thlacamnak thawn pawlkomkhawm a si. Cuih
kawhhran cu thutak phorhsuah in phuangtu ding a si. Minung zate thutak theih
dingah Kawhhran in ṭuanvo tumpi a nei. Cumi
hrangah mah le sinak dinhmun cio in ṭuan tlang
ding a ṭul. Pathian thutak karhzai ter ding hi
zumtu zate ih ṭuanvo tumpi a si.
Biaknak
sungih thuthup
Khristian biaknak sungih thuthup pawl hi a thupizetmi a si.
Hinah hin thu (6) a tarlangmi kan hmu thei (v. 16).
1.
Jesuh cu minung
taksa in a suak.
2.
Cumi cu a dikmi a
si thu Thlarau in a langter.
3.
Cumi cu vancungmi
pawl in an hmu.
4.
A thuhla cu
miphun zakip hnenah phuan a siih leilung khuazakip ah an zum.
5.
Khawvelmi pawl in
Jesuh cu rundamtu ah an zum ih an cohlang.
6.
Jesuh cu
sunlawinak ah lakso a si.
J.N. Darby in,
“Pathian ih kaihhruainak a thukzia sim le rel a si tikah hi thu hi lak a si ṭheu. Jesuh Khrih ih thuthup a simi minung ah a cannak
thu an sim. Cumi cu Pathian ih thuthup, thutak ih a dikmi rah, minung hnenah
Pathian ih langtermi nunnak tinung, a thihnak, thawhsalnak, vancung kainak thu
pawl tla an si. Cumi pawl cu Pathian theihfiangnak le Pathian sungah nunnak tla
an si,” a ti.[12]
Thunetnak
A tlunih kan tarlangmi thuhla pawl hi kanmah le Kawhhran kan
kaihhruaiawknak hrangah Baibal ih in zirhmi, a hleice in Paul in Timote hmangin
kawhhran kaihhruai daan a simmi pawl an si. Baibal ih in zirh daan hi hmuh daan
a phunphun in lak theih a si ṭheu. Tuih
ka tarlangmi pawl khal cu cuih a phunphun lakih phun khat a si ve. A famkim
thluh tinak a si lo. Hi thu hin kanmah le kan Kawhhran ih ṭul daan zohin kan hmang thiam ahcun kan kaihhruai awknak cu a ṭha sinsin ding. Cutin kan Kawhhran sung khalah rualremnak,
theihthiam awknak, upat awknak, sumsaw thu, thil dangdang ah semremzet in kan
kaihhruai thei vivo ding a si. Cubangin kan kaihhruaiawk ṭhat theinak dingah Pathian in thluasuah in pe cio hram seh! Amen.
Duhdawtnak
thawn,
Rev. Dr. CJ
Hrang Hmung
[1] CJ
Hrang Hmung, Kawhhran Hruaitu Kutken,
(Kalaymyo: Toungphila Baptist Church, 2008), 11-13.
[2] Falam
Baibal Thianghlim sungah ‘Kawhhran hruaitu’ tiah a hmang. Hi zawnah “Kawhhran
hruaitu” a timi hi Pastor khal sim duhmi a si tiah simfiangnak cabu hrekkhat ah
a um. Kawhhran kaihhruai awknak tam sawnah Pastor hi a tlangpi thu in hruaitubik
dinhmun ah ret a si ṭheu
ruangah “Kawhhran hruaitu” timi zawn ah Pastor tiah ka hmang vivo a si.
[3]
William Barclay, The Letters to Timothy,
Titus and Philemon, (Bangalore: Theological Publications in India, 1995),
75-79 sungah famkimte’n siar theih a si.
[4] Ibid., 82.
[5] “Sumsaw
ngahnak dang a nei lomi,” kan ti tikah milian sumdawng si lo a ṭul ti simduhnak a si. Pastor cu sumdawng dinghi a hnaṭuan a si lo, amai’ ngahmi thlahlawh cu malte khal
hmanseh Pathian riantu ka si tihi thei aw in nun hmangthiamtu si dingah a zuam
a ṭul.
[6] ‘Kawhhran
Upa pawl’ kan ti tikah Deacon hi a sawh deuh a bang. Asinain himi cahram sungah
cun Deacon lawng si loin Kawhhran hruaitu zate a simi Mino, Nubu, E & M,
Pabu, etc. pawl hrangah haup in telh cih sehla a ṭha
ding tiah ruahnak ka nei a si.
[7] Famkim
theih na duh le 1 Tim. 3:8-13 siar aw.
[8] Falam
Baibal Thianghlim sungih 3:11 foot note ah, ‘An nupi khal’ timi hi ‘Nunau
Khristian upa’ ti khal a si thei, tiah a um.
[9] Kan Laimi kawhhran
pawl lakah Chin Baptist Church, Yangon, Falam Baptist Church, Yangon ah Nunau
Kawhhran Upa an neinak a rei nawn zo. Kachin Baptist Church, Yangon ih an Decon
Chairperson khal hi DMin ka kaipi dahmi a siih nunau a si tiah ka rak thei dah.
A hmin cu Dr. Jabu a si.
[10]
Rev. Dr. Hrang Cung Nung a nungdam laiah a sim ringringmi cu kan Falam ṭong in “Kohhran” tiah ngan dingmi a si lo, “Kawhhran”
tiah ngan dingmi a si, a ti. ‘Kohmi’ kan ti dah lo, ‘Kawhmi’ tiah kan hmang
sawn a si, a ti ṭheu.
[11]
CJ Hrang Hmung, Baptist Thupom Hleicetnak
Pawl, (Kalaymyo: Falam Baptist Pawlkom, 2008), 8.
[12] J.N. Darby, “Notes of a
lecture on Titus 2:11-14”: The Collected Writings of JN Darby, VII, in New Bible Commentary: 21st Century Edition, ed. D.A.
Carson (Leicester: Inter-Varsity Press, 2002), 333.
No comments:
Post a Comment